PROXECTO EPÍSTOLA

----

TEMÁTICA: Insectario

[libro] Libro de 15 gravados en Madeira de Luís Seoane editado en Bos Aires en 1975 pola editorial Tres, Catorce, Dieciseis.
Epístolas
15
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
1975-09-18
Carta de Seoane a Frontini. 1975
Nova York
A Coruña
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Frontini. 1975 en 18/09/1975


La Coruña, 18 de Setiembre de 1975

Sr. Norberto A. Frontini
Buenos Aires

Querido Norberto:

Recibí una de tus dos cartas, dos de tres y algún otro amigo que me escribió ninguna y así pasa con algunas que yo he escrito, tampoco las han recibido. Ahora las cartas no llegan nunca a destino. El llegar a destino ocurría antes, cada vez hace más tiempo. Nadie, además, institución o persona, se siente obligada a explicar nada, quizás por eso que tú dices, “porque todo está destartalado”.
Yo hablé con el nieto de Falcini en el mes de enero, pocos días antes de venirme para que apurarse a Cuadrado y a éste le pedí que atendiese el libro de Falcini, creo que sólo faltaban las pruebas de página, es decir, que estaba casi terminado. Por favor, habla con Albino Fernández, el grabador. Él conoce el asunto este y yo confío en él. La rotura de una pierna no justifica nada, son treinta días o poco más de inmovilidad física que no impide continuar trabajando en un libro y han pasado nueve meses. Arregla este asunto como puedas. Yo trataré de ayudar también como sea, incluso con algún dinero si hace falta para que el libro salga. Volveremos a fines de noviembre.
Estos días inauguro en dos galerías de La Coruña. Trabajo. Acabo de terminar un álbum de grabados que saldrá a fines de enero, Insectario, 15 insectos de gran tamaño, a los que saqué, creo, todo el partido posible; escribí en gallego una pequeña monografía sobre Grosz, en la que te cito, publiqué otro álbum de dibujos que salió estos días.
Esto es todo. Hay que trabajar para olvidar. Escribe tus memorias, sobre arte, la gente que has conocido, lo que sea, pero escribe y olvida. Te recordamos. Mejor, os recordamos a ti y a Mabel en Madrid. Dentro de poco más de dos meses, hablaremos con calma. Cuando regresemos, pensamos quedar más tiempo en Buenos Aires.

Un gran abrazo para ti y los amigos.Escribe:

[Seoane]

1975-09-26
Carta de Frontini a Seoane. 1975
Nova York
Bos Aires
Nova York
A Coruña
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Frontini a Seoane. 1975 en 26/09/1975

DR. NORBERTO A. FRONTINI / ABOGADO / Lavalle 1312, 5º A / TELÉFONO 40-7512.

Septiembre 26 de 1975

Sr. Luis SEOANE
Paseo de Ronda 15, 6º izquierda
LA CORUÑA-GALICIA
ESPAÑA

Querido Luis:

Tu carta del 18, en mis manos desde hace tres días. Las cartas se pierden acaso porque hoy con el barullo que reina en el mundo, están ellas predestinadas a perdimiento. La tuya llegó a mis manos avalada por la firma de Maruja, pues la tuya te la dejaste en la máquina. Con o sin firma, me alegró muchísimo de saber de tí, verificar una vez más tu extraordinaria capacidad de trabajo, tu diversidad temática, técnica y formal. Entre los grandes monstruos de la historia de España, tú eres un ejemplar con neuronas más que celtíberas/etruscas. Y a propósito de los celtas, estoy buscando las posibles conexiones de los celtas con los habitantes de Micenas, porque la forma circular que atribuyes a una construcción celta tendría antecedentes preciosos en los dos cementerios circulares, de doble muro pétreo, en los que fueron hallados por Schlieman, primero, y no recuerdo por quien, después, las tumbas de foso vertical, en una de las cuales se encontró un “tesoro” estupendo. En las más recientes excavaciones arqueológicas que se han hecho en Grecia continental (En Lerna, por ej.) se han encontrado primitivos pueblos amurallados en la misma forma o en formas en las que domina la circunferencia. Trata de aclarar el origen céltico o, cuanto más, el destino dado a la construcción, pues sería estupendo verificar la continuidad de lo micenio en lo céltico.
Me parece muy bien el Insectario. Pienso, con alguna ironía, que bien valdría considerar a cada uno de los insectos como símbolo de la época en que vivimos, pues el ser humano se va poco a poco convirtiendo en un bicho deshumanizado y tan pretencioso como un insecto. Tú sabes que si las moscas pudiesen vivir un año y medio, en un poco más, cubrirían la corteza terrestre hasta la altura del campanario de una iglesia de pueblo. Repito la imagen de otro. Deberían haberse inventado anticonceptivos humanos seleccionadísimos con un solo y preciso objetivo, cual podría ser la eliminación de la descendencia imbeciloide, entre la cual figurarían, en primer término, los políticos profesionales, luego los que tuvieran genes con tendencia a ser policías, burócratas o jerarcas de sindicatos. Claro que me refiero a la “mersa” propia del sistema que todavía aguantamos, con lo que no elogio, ni siquiera implícitamente, otros sistemas con inercias de desgraciados sistemas anteriores. Insectivario, o muestrario de personajes conocidos cuyos nombres no se indican por falta de espacio. Este podría ser un buen título. Anímate y ponlo! Y mándame el libro sobre Grosz para verme nombrado!...
Saldré, de aquí a cuatro horas, hacia Córdoba. Estaré dos días con el Dr. Reati. Volveré el lunes. Olvidar, dices. Pero no olvidarse de uno mismo. Eso es lo que haces tú con esa prodigiosa capacidad de trabajo que tienes. Descansa de vez en cuando. Claro, para ti el descanso es cambiar de tema y técnica. Esa es la alegría que hace bien. Por lo que hace a mí, vengo al Estudio y regreso a casa y me paso horas y horas leyendo. Estoy ahora con esas cosas de Creta y Micenas. He recibido tres fantásticos libros desde Italia y aquí hallé tres buenísimos.
La pequeña artrosis lumbar me fastidia, pero la estoy domando con masajes, ejercicios y analgésicos. A veces me jode bastante. Del país, qué poder decirte! Te diré que el dólar está hoy a 12.500 pesos viejos. Que no sucede nada. Que no se advierte ni la más remota posibilidad de enderezamiento. Que se habla en abstracto por ser la manera más conveniente de despistamiento después de la grandilocuencia. Y que lo único concreto es el aumento de los precios. Un café, parado, 600 pesos viejos. Sentado, de 800 a 1.000 ídem. El cine, 3.200$m/n. Hay que estar fuera de la peripecia para conservar la serenidad. Como si uno se saliese de la caja cotidiana y entrase en un limbo de ironías salvadoras. Este ha sido un estupendo país que siempre tuvo una millonada de boludos de todo tipo y, sobre todo, de tipo universitario.
Querida Maruja: gracias por los datos relativos a la mujer cuyos servicios necesitaba. La verdad es que no hallo mujer en quien confiar. Estoy pensando en las mujeres que hacen la limpieza del Estudio. Y espero hablarlas, pues me merecen gentes de fiar.
Y pongo punto final: abrazos para todos los amigos. Dime como está Díaz Pardo. No sé nada de su vida. Le dejé la máquina de escribir como regalo. Pero como no me ha contestado, temo que no haya recibido mi carta. Tengo recientes noticias de Madrid. Todos, al parecer, están bien y Manolo [Pilares] con un puesto ferroviario de grado superior y de mayor rendimiento, lo que me parece requetebién. Recibí postales de Adelaidita desde Santander y de Pili desde Ibiza.

Bueno, un gran abrazo para los dos. Escribo. Escribe.

Norberto

1976-01-03
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Sargadelos
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 03/01/1976

3 de enero de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Me llegó vuestra tarjeta de felicitación de año, primera noticia que llega de vosotros. Volví de Madrid el día 30 y el día 1º ya me tuve que ir a La Coruña al entierro de Antonio Martínez. Traje, y ya le di a José Luis varias cosas que habías dejado en la Galería en Madrid, unas para tu casa y otras para entregar a amigos (se trata del Insectario cuyo ejemplar que has dejado para mí te agradezco mucho. Es estupendo). De Madrid nada te digo porque acababas de dejarlo. Justo el día 28 Gustavo Fabra Barreiro (que nos íbamos a encontrar el 29 por la mañana en la Galería), apareció muerto en el baño de su casa, sin que se sepan, al parecer, las causas, posiblemente algún ataque al corazón, una caída, una descarga del calentador... La exposición de lo de Castelao, cuyo catálogo te llevó Mimina, se montó en el fondo de la parte baja y en el seno de ella Blanco Amor va a presentar varios libros de Akal de y sobre Castelao. Fue oportuna y está siendo muy bien considerada.
Te incluyo notas de la presentación del libro de Fdez. Ferreiro. También te va el guión de la presentación que se va a hacer el próx[imo] 9 de la carpeta de Ricardo en acto organizado por el Museo en la librería Arenas. Me parece que organizado de esta forma despertará interés y tendrá calor aunque en La Coruña no sea muy conocido Xohán Ledo. El prefirió que se hiciese en el Museo o en La Coruña mejor que en Vigo. La exposición de las Galerías se montará en Madrid sobre el 20. Y creo que no te puedo adelantar más novedades. Iremos enfrentando al toro por donde venga.
Hace un par de horas hablé con Camilo y con Mimina a la Dulce; apenas oí pero entendí que estaban contentos y que se casaban a la tarde. Xosé se marchó con María para Madrid y se me llevaron a Carolina. Hemos dado unas pequeñas vacaciones hasta el día 7 desde el 31, así que estoy sólo y con la f[ábri]ca paralizada. Aprovecharé para hacer un examen de conciencia que buena falta me hace.
Bueno, os deseo lo mejor en este año. Que aguantéis bien los calores de ahí. Mientras aquí hay hielo por todas partes. Prefiero el calor.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

Isaac

1976-01-12
Carta de Seoane a Ledo. 1976
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Ledo. 1976 en 12/01/1976


Buenos Aires, 12 de Xaneiro de 1976

Sr. D. Ricardo García Suárez
Vigo

Meu querido amigo:

Duas verbas pra che decir que estou moi agradecido polas tuas atencións. Pola espléndida monografía do libriño da Coruña e pola tua adicatoria do teu album, unha das obras máis singulares que se fixeron en Galicia, a que terá de se engadir ao meu regreso, os dibuxos espléndidos que me deixaches a noite do homenaxe a Del Riego e que foi lástima non tivesen sido incluídos no teu álbum. Non teño noticias de Isaac, ¿fíxose a presentación dél?. Cecais o formato houbese podido ser un pouco mais maior. Nono sei. Supoño terás recibido o album meu publicado en Madrid, Insectario. Deixeille o encárrego, o mesmo que o envío de outros exemprares, a Inés Canosa que está a cárrego de “Sargadelos” de Madrid.
Eu repítoche o meu agradecimento. Unha aperta grande de Maruxa e miña pra tí, Mimí e os teus. Envexámosvos o inverno de Galicia.

1976-01-12
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1976
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1976 en 12/01/1976

Buenos Aires, 12 de Xaneiro de 1976
Sr. D. Francisco F. Del Riego
Vigo

Querido Del Riego:
Catro letras de saúdo dende Buenos Aires e pra che decir que quedamos moi contentos de haber estado na casa de Domingo no teu homaxe. É un dos mais xustos de cantos se fixeron en Galicia. Algún día farase outro popular; mais este, recollido, íntimo, con quince ou vinte amigos reunidos arredor teu foi dunha grande beleza, enmais da sua emotividade. De certo xeito o homaxe foi a espresión de como terá de xusgarte a Galicia futura. Tiña que decir esto.
Aparte, ¿recibiches a carpeta de grabados miña, Insectario?. Deixeille o encárrego a Inés, en “Sargadelos” de Madrid. Si non a mandou, reclámalla. Deixeinas firmadas pra tí, Xohan Ledo, Domingo, Piñeiro e Dónega, etc.
Recibide Evelina e tí o forte abrazo de Maruja e meu e o noso desexo de un bo 76:
Seoane

1976-01-21
Carta de García Sabell a Seoane. 1976
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1976 en 21/01/1976




21-I-76
Querido Luis:

Recibín o voso saúdo. I, en Madrid, entregáronme o Insectario. É ún dos álbumes máis fermosos que levas feito.
Cada grabado rebule de incitacións e suxerencias. Ise mundo dos bichos escuros é como un feixe de lembranzas que se engaratiñaran na imaxinación. Ele lévanos á paisaxe, ás ponlas caídas, aos pequenos buratos por onde emerxe ise mundo inquedante que tí, maxistralmente, expresas.
E todo por tí vive: as patas como saucos, as cacholas enigmáticas, os grillóns na cadea dos corpos. Todo vive, sí, e todo se amostra. O cartafol é como un gran penedo ao que se lle dou a volta e rebenta na pululación formigueira de cen orgaísmos segredos.
E tamén atopo no teu Insectario o esplendor rutilante de corpos que son como barcos na noite. E altivas testas tiránicas, frías, crueles. E aititudes dunha rara elegancia. E complicadas redes, e pérfidos laberintos.
E todos, en conxunto, fan o innumerable desfile do que se oculta, do que se aconchega, do que está á espreita, do que brila na luz, do que chouta, da xorda e abigarrada feira da vida primaria, da fidelidade biolóxica, do latexar a carón do humus orixinario. Ise humus no que están envolveitos os nosos mortos –e no que nós tamén nos envolvemos. O humus dende o que nos será dado ollar para os bichocos espléndidos. Como tí, agora, fitache neles. Cos teus ollos creadores e garimosos de artista galego. Gracias, querido Luis, por iste teu xeneroso gasallo.

XXX
Penso dar para o proisimo Grial o texto da miña presentación do outro cartafol, o das caracolas e os ramallos.
XX

Tamén tiven parte na que se levou a cabo, en Arenas, do coaderno de Xohán Ledo. Tanto Xosé Díaz como o propio Ledo estiveron moi ben.

XX

E agora, un pedido, si é que é posíbel. Trátase de Luis Caparrós, bo periodista i encendido ademirador teu. O outro día paroume na rúa para solicitar a miña intercesión cabo de tí. Desexa un dibuxo, por sinxelo que sexa, da sua faciana. Un retrato, non para publicar, senón para ter na casa. Polo visto, é unha vella ilusión, un antigo desexo que, deica istes intres, no se atreveu a formular. Díxenlle que foi unha pena nono houbera dito cando tí estabas eiquí, que eu houbera aituado de apresentador. Pro o home, inda que non é galego, é tímido. E velahí.
Si tí te animas a trazar uns contornos, eu encantado. Pro, de todos xeitos, considera a miña intervención como unha obriga á que non puiden esquivarme. Acompaño a foto que me remesou eiquí, a Santiago, o interesado.

XX

E, por hoxe, ren máis. Nós sempre agardando, e acabades de marchar, a vosa volta.
O país non vai mal. Seguimos con un certo outimismo condicionado.
Apertas ben cariñosas de Elena e miñas para Maruxa e para tí.
Teu decote,

Domingo

1976-01-28
Carta de Ledo a Seoane. 1976
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Ledo a Seoane. 1976 en 28/01/1976



Vigo, 28 xaneiro 1976

Querido Luis:

Recibin o teu Nadal. Recibin a tua carta. Recibin, chegou hoxe o teu Insectario.
Ben. Por todo elo, téñoche de dar unha ves mais as gracias. Por todo elo, teño unha ves mais que dar conta do meu reconocemento. Como sempre amosas a tua derramada xenerosidade e un aprecio por min que quixera certamente ser merecente.
Fíxose a presentación do Index na librería Arenas da Cruña, foi unha cousa sinxela e mais ben intima, ainda sobrepasando as posibilidades que ofrecian os meus dibuxos. Garcia Sabell pronunciou unha fermosa disertacion chea de atinadas suxerencias esteticas e antropoloxicas baseandose nunha interpretacion, moi falagadora pra min, dos dibuxos.
A min o libro gustoume moito cando o vin, e non poido por menos de facerme sentir certo orgullo persoal; pois fixeche cos dibuxos un fermoso libro. Non cheguei a maxinar tal posibilidade, ainda sabendo ben do teu labor como diseñador de libros, ainda conocendo toda isa mañífica obra esparexada en cartafoles de grabados, e dibuxos con seu derradeiro eslabon niste Insectario que agora teño diante. Que fermosa imaxinacion, que fermoso traballo, que de suxerencias nises bechos. Mais gracias ainda, non polo galano, senon polo don da tua obra polo agrandamento que nos da ao esprito, polo esparexemento dos nosos ollos.
Eu quixera que o meu Index poidera levarte un algo de todo iste agradecemento, eu quixera que tivera o poder de falar de ademiracion con que enxergamos todos a tua obra e que non é doado cheguemos a poñer enteira nas palabras. Palabras... palabras... sí, pero en verdade sentementos.
E mais nada por hoxe. Gracias.
Unha forte aperta de todos nos pra Maruxa e mais pra tí.

Ricardo

1976-02-02
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 02/02/1976

Buenos Aires, 2 de Febrero de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí dos cartas tuyas, del 17 y del 21 de Enero y unas fotocopias aparte. Sospecho que Mimina y Mariluz os habrán transmitido noticias nuestras, de nuestra vida aquí. Apenas salimos de casa. Trabajo, no hay nada más que hacer en verano en Buenos Aires. Tengo ocho o diez cuadros nuevos. Dibujo y siento una gran pereza de escribir. Tan pronto llegué, una semana o diez días después, escribí a algunos amigos, no recibí respuesta de ellos, no sé si recibieron los álbumes, Insectario aquellos pocos a quienes se lo envié. Sé, únicamente, que tú lo recibiste, José Luis y Domingo, y sé por ti que les fue enviado a todos. Creo que estamos regresando a la época de la correspondencia enviada a través del charque, del propio. Aquí, en cuanto a esa, funciona el disparate. En cuanto a esto y a muchas otras cuestiones. Algunas cartas tardaron en llegar diecisiete días, la tuya, la última, salida el 22 de Cervo llegó el 30, la de José Luis salida el 18 de La Coruña había llegado la víspera y la de Domingo, salida el 22 llegó también el 30, al mismo tiempo que la tuya, habiendo salido el mismo día. Lo normal era que desde España una carta tardase solamente cinco días, llegando a menudo en cuatro. Por Mimina envié un cuadro para Aele de Madrid, el que querían para un cliente que adquirió uno de formato grande en 1974. Desde que ella y Mariluz se fueron hicimos reformas en el departamento. Encargamos un nuevo mueble para los libros de arte, pues estaban de tal modo amontonados, ocupando casi todos los placards, que no teníamos ni donde guardar la ropa, que nos decidimos a hacer una nueva biblioteca. Ordenarlos nos llevó tres días y menos mal que la temperatura, hasta ayer, durante quince días seguidos fue otoñal, con noches frías y con grandes desastres de inundaciones en el interior. En la Pampa, en los días que estuvo Mimina, ardieron más de un millón quinientas mil hectáreas de bosques y maleza, desapareciendo con el fuego millares de vacas y ciervos. Algo menos fue en San Luis hasta donde se extendió el fuego. Una superficie quemada mayor a la superficie de alguna región española.
Los álbumes de dibujos y grabados se venden con tiempo. Estoy seguro que el de Ledo tiene que venderse por su calidad. Por otra parte todos ellos ofrecen la imagen de un país y Galicia poco a poco, por los álbumes y libros de dibujos de Castelao; de Prada, el grabador orensano, de R[eimundo] Patiño, los tuyos, el de Ledo, los míos, etc., señalan una época de Galicia juntamente con la otra producción intelectual. El de Ledo es un gran álbum. Es una pena que la nota de La Voz no transmita lo que dijeron los tres oradores en la presentación de Arenas.
No puedo comprender a Rey, ni el por qué de ese deseo de buscar los cuatro pies al gato en cualquier cuestión y perder la vida pleiteando, aún tratándose, como en el caso de él, de la vida de un desocupado. En cuanto al Museo no tiene esta responsabilidad alguna con respecto al Castro, únicamente agradecimiento por el acuerdo de ayuda. Yo no hablé con Dónega sobre estas cuestiones. El acta supongo que debe estar hecha, pues luego de aquella única sesión no tenías más que sentarse a redactarla y darla para firmar. Supongo habrás hablado con él. Comprendo tu desesperación. ¿Qué sabes del Álvaro Gil? Cuando salí de Madrid estaba muy mal, así al menos lo veíamos todos. Uno de los días últimos de Madrid lloraba y se despedía de mí. Odio la vejez, ver como a las gentes las destruye el tiempo y se destruyen a sí mismas. Simone de Beauvoir, la compañera de Sartre, escribió un libro tremendo sobre la vejez. Es la historia de la degradación física y mental del hombre, analizándolo de la misma manera que un entomólogo analiza un insecto. Quizás la declinación de la mujer sea en general más trágica que la del hombre, así lo hace sospechar Simone de Beauvoir, por tener un mayor sentido del propio cuerpo y del valor de éste.
Estos días estuvieron Camilo y Adriana y otro día Camilo. Están felices. Camilo vino a recoger a Buenos Aires materiales para el horno. Trabaja con entusiasmo. Algunos amigos empiezan a volver de sus vacaciones, otros salen estos días para distintos puntos del mapa. No parece ocurrir nada en el país. Sin embargo éste encierra la locura en todos sus aspectos, la Demagogia, que es la enfermedad política peor, lo está hundiendo. La gente emigra, desde los físicos, matemáticos y hombres de ciencia en general, hasta los artistas de todas clases. Mimina te habrá contado lo que le ocurrió a N[acha] Guevara, de la que te envié los discos que encontré, ya se transformaron en piezas de colección, y así ocurre diariamente.
No te escribo más. Entre lo que ocurre, lo que uno ve en los amigos envejecidos, la pena que producen, y los sucesos políticos, o mejor, derivados de la política, nos invade el pesimismo.

Recibid todos un abrazo de Maruja y mío y tú otro de.

Seoane

Nota: Por favor pon en el sobre el número postal correspondiente antes del Buenos Aires, es decir, 1021-Buenos Aires, es obligatorio desde comienzos de año.

1976-02-02
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1976
Nova York
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1976 en 02/02/1976

FRANCISCO FERNÁNDEZ DEL RIEGO/ABOGADO/DR. CADAVAL, 32/TELÉFONO 213770/VIGO
2-febreiro-1976
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Meu querido amigo:
Son moitos os motivos de agradecimento que che debo por tantas cousas. Pero os producidos nos derradeiros días da tua estada en Galicia estiveron determinados, ademais, por unha fonda emoción. Non necesito decirche o que representaron pra min as tuas delicadas i espresivas probas de amistade. Tamén as breves palabras que me escribiche dende Buenos Aires, e que valoro en canto significan.
Onte chegoume, adicada, a carpeta de grabados Insectario. Trátase dunha verdadeira fermosura. Entre tantos e tantos espoñentes creadores como levas feito, penso que éste é un dos máis felices e orixináis. Agradézoche de corazón tan fino agasallo.
Moi garimosos saúdos a Maruxa, de Evelina pra os dous, e pra tí a forte aperta de sempre
Fdez del Riego

1976-02-04
Carta de Piñeiro a Seoane. 1976
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1976 en 04/02/1976


Compostela, 4-II-76

Querido Luis:

De Sargadelos enviáronme o espléndido Insectario que con tanto entusiasmo editou e prologou o Raimundo Patiño. Tantos anos soñando en facer edicións como ésta, ten que se sentir feliz ao presentar, prologada por el, unha colección de grabados teus. E eu tamén me alegrei moito de ver que leva adiante unhas arelas editoriais das que xa me falaba afervoadamente hai bastantes anos.
Os grabados son fermosos. Resulta unha boa colección de insectos ennobrecidos polo arte, que mesmo os humaniza. Ramallos, Caracolas, Insectos, Pulpo, seres moi presentes no noso mundo vital que agora estarán tamén moi presentes no noso mundo cultural polo milagre do arte. Do teu arte.
Por aquí non hai grandes novedades. Bon, das novedades políticas coido que vos informarán os xornais de ahí. O que non sei si saberás, e esta noticia sei que che agrada, é que a Fundación Barrié outorgoulle a Blanco Amor unha beca vitalicia de 250.000 pesetas anuales. Tamén a Otero Pedrayo e mais ao Artaza Malvárez. E por iniciativa do Laxeiro, vanlle facer ao Eduardo un homenaxe os pintores, que consistirá nunha exposición en Vigo na que o importe das ventas será para o escritor homenaxeado. Supoño que, nestes días, estará feliz.
Apertas nosas para os dous

Ramón

1976-02-16
Carta de Seoane a García Sabell. 1976
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1976 en 16/02/1976


Buenos Aires, 16 de Febreiro de 1976

Sr. D. Domingo García Sabell
Santiago

Querido Domingo:

Recibín a tua carta de fins do mes pasado, que te agradezo moito por todo o que dís de Insectario, tan ben dito e tan de acordo co que tratei de facer. A min levoume a este tipo de temas a miña creencia na unidade do universo, a irmandade que sinto con todas as criaturas, aínda as mais insignificantes, aínda que todo esto non poda axustalo en forma algunha relixiosa, pois é un sentimento que nasceu conmigo. Dende neno conmóvenme os ollos das xentes, dos animales, aínda dos bichocos cando se lle poden percibir; paréceme que os ollos unen a todolos seres comprendéndonos a nos. Sei que os hay (sic) cegos como as toupas, pero sinto frente a elas parecida perplexidade, a que me producen os homes cegos. Dibuxei, pintei e grabei a moitos animales, o touro, o can, o pulpo, paxaros, peixes, caracolas e insectos. Fixen centenares de testas humáns directamente recollidas. Cada prigo dun rosto paréceme un milagre, como cada testa dun bichoco ou dun animal grande, cada par de ollos, sempre en todos, en éstas e nas das xentes. Os bichocos son en xeral pérfidos, molestos, asesinos, mais en todos eles, como nos homes, existe unha inocencia primeira que os salva. Son ruíns porque eso pertenesce ao orde do universo, a misión para a que xurdiron ou foron creados. Cumplen enmais dun logar práctico, eficaz na natureza, un logar no mundo da nosa fantasía. Ocorre igoal coas outras bestas. A mesma forza enigmática que conduce os homes conduceos a eles e están tamén suxetos a eso que chamamos destino. Mais son así os misterios do universo. As plantas fanse amigas ao seu xeito da man que as coida e acaricia. Creo que todo esto forma parte da miña natureza galega, a que se fai evidente nas nosas creencias e leendas, en San Andrés de Teixido onde se nos fai coidar dos reptiles ou calquer animal que atopemos no camiño, na perduración das pedras da serpe e en algunha creencia como a de supoñer aos Cabaleiros da Taboa Redonda convertidos en mosquitos en certa lagoa de Ourense agardando pola volta do Rei Arturo. Eu teño iniciado, fai anos, un pequeno bestiario escrito pra publicar algún dia cos significados de moitos animales. Foi, aos comezos, unha conferencia que fixen para o Colegium Músicum de Buenos Aires, ilustrado con diapositivas de bestas no arte universal. A Edade Meia foi pródiga na sua representación. As xentes na pantasía meieval transformábase facilmente en dragóns, cóbregas, escorpións e vermes en xeral, cecais, dixeron, polos seu pecados mortales ou por encantamentos. Mais o misterio non se detén nin siquera na xeoloxía. Vulcano e Neptuno facían da terra e do mar seus axentes e nos sabemos hoxe que os antigos non fixeron mais que preveer o home científico de hoxe. Nos, inocentes galegos, sabios celtas en potencia, sabíamos que algo contiñan as pedras, a terra e as augas nas que creíamos dende sempre. Mais, non che distraigo mais. Blacke, poeta celta, cando quixo ferir a un veciño dibuxouno e escribíu ao pé “O espectro de unha pulga”, non matinou en ningunha clase de máquina, maiúscula ou minúscula, sinón nese bichoco aparentemente insignificante.
O dibuxo de Caparrós fareino e mandareino un destes días, mais provisional, pois prefiro facelo do natural cando volva a Galicia, e non porque non poda facelo de unha fotografía. Degás e Picasso fixeron escelentes dibuxos por este procedimento.
Agradézoche as tuas verbas e todo canto fas por mín. Recibide Elena e tí unha aperta moi garimosa de Maruxa e miña:

Seoane.

1976-02-22
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1976 en 22/02/1976

Madrid, 22 de febrero de 1976

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Estoy en Madrid. Es domingo, llegué por la mañana, y me encerré ahora en la tienda a hacer cosas que tengo pendientes, entre ellas, contestar tu carta del 2 cte. que me llegó hace unos días a Sargadelos. Mañana tengo todo el día ocupado en una reunión en la Fundación del Instituto Nacional de Industria para estudiar un tema relacionado con la creación de un centro para recoger lo que queda del arte popular y que más tarde pueda nutrir un museo etnográfico. El martes por la tarde estaré otra vez en el Castro para seguir a Sargadelos. Pero el domingo día primero volveremos a viajar hacia aquí Xosé y yo para levantar la exposición de las Galerías y seguir con ella para Barcelona donde se inaugurará el 3, y preparar una mesa redonda que se celebrará el [ILEXIBLE], a partir del audiovisual que se celebrará patrocinada por el ADI/FAD en su local con intervención de Giralt-Miracle, Oriol Bohigas, Antoni de Moragas, Yago Bonet, creo que Castro Arines y nosotros. Esto lo pidieron los del ADI/FAD. Y, aún intermedio de esto, el viernes 27 vamos a proyectar en la Galería Lume (esa aula de cultura en la interviene también el hermano de María Rosa, Nicolás) dos audiovisuales –arte popular y arte e industria– con un coloquio sobre estos temas que también he de moderar yo. Como ves, ya simplemente por aquí no paro como si me divirtiese esto; pero son cosas que se encadenan, algunas a las que no hay forma de negarse sin quedar mal y todas ellas, por otra parte, también convienen para que vean que no estamos muertos, que no estamos nerviosos y que seguimos para adelante como si no pasase nada, sin que se vea siquiera que hacemos de tripas corazón y que no se vea el agotamiento y la desesperación.
Anteayer viernes llegamos al Castro a la tarde y José Luis me enteró de que él se acababa de enterar por una pequeña nota de prensa que en la Galería Mestre Mateo se inauguraba ese día la exposición del Insectario. Allá nos fuimos. Mal organizado, no habían enviado apenas invitaciones, Calvo no había podido atender esto, es sólo de tu álbum cuando tu álbum ganaba más se expusiese dentro del conjunto de la experiencia de los tres álbumes de 3,14,17, este chico de la editorial, creo que Moslares, que estaba allí, no sabía tampoco por qué esto se había organizado así. Me da la sensación que el amigo Calvo con toda la mejor intención del mundo tiene poco tiempo ya para dedicarse a estas cosas. Te van las notas que salieron ayer en la prensa.
También te envío una carta que me dio para ti Sineiro de la que separé la fotocopia de la certificación del acto de conciliación del Juzgado de Sada por habértela enviado yo hace ya unos días con una carta mía cuya fecha no recuerdo ahora porque tengo los antecedentes en Sargadelos. También te va mi carta notarial a Federico Nogueira con deducción de testimonio a Iglesias Corral. Por ella te enteras que el 9 Federico estuvo en el Castro. Entre otras cosas para manifestar que Iglesias se encuentra molesto de que yo crea que él estaba desde un principio en esto, que él sólo se metió ahora... (única reacción que tenemos hasta ahora de Iglesias). Yo puse la cara de circunstancias que corresponde en estos casos para pasar de la mejor manera la plaza de tonto, y contesté con esa carta. Es necesario por demás cortar las conversaciones personales con él en primer lugar porque él no oye nada y vienen a resultar un monólogo en el que el único que habla es él pues yo ya no me molesto en abrir la boca, ¿para qué? si él no te entiende nada. Él por escrito, suscrito por él, no quiere decir lo que quiere, porque lo que él sigue queriendo es por medio de alguna maniobra quedarse con Sargadelos. Ahora, para ellos yo sería la víctima de la especulación de todos los socios contra el que se habrían levantado calumnias que le obligaron a ellos a intervenir contra mí, y ahora ellos ¡pobrecitos! se encuentran defraudados porque quienes los metieron en este fregado ahora no los ayudan... etc. Ahora no cabe duda que Iglesias es quien los asesora y siguen en el mismo empeño de utilizar la difamación, la insidia, etc. que empleaba Mora. Por otra parte estando Iglesias por detrás está visto que no te perdona a ti alguna cosa. Yo doy por no oído nada, sería absurdo escuchar algo que está sólo orientado a dividirnos. A ellos no los salva ni la caridad, y ahora queda claro que yo no escucharé propuestas orales, han de ser firmadas por ellos para poder prestarles una consideración.
Ahora bien lo que conviene es que hagamos todos causa común para defender a Sargadelos. Puertas adentro podemos discutir lo que creamos conveniente pero puertas afuera hay que defender a Sargadelos como sea sin poner en duda que estamos intentado hacer una cosa honesta. Cada vez se perfila más la operación. Mafriesa (el matadero de Páramo) hizo crisis. Lleva perdido más de 600 millones. Pudimos conectar con el abogado laboralista. Carro Páramo era el director de Mafriesa cuando se prestó a aquel célebre chantaje que nos hicieron. Este es sobrino del tristemente célebre Páramo. Entonces Mafriesa era un negocio montado por el Banco del Noroeste y por el Urquijo a donde arrastraron al INI a perder. Urquijo son los agentes de Rosenthal en España y que integran las representaciones de esta en España con las sociedades MIPROCESA y ECESA, que controlan casi todos los caolines y silicatos del norte de Lugo. Bidasoa es por otra parte también el Banco Urquijo y Bidasoa misma tiene participación de Rosenthal. Páramo es a su vez uno de los testaferros de Urquijo y además es vecino de la misma casa de Pepe Rey en Madrid, mas es Páramo quien se la había facilitado.
Urquijo se retiró de Mafriesa y Páramo también se fue. Ahora el abogado de los obreros está descubriendo que los Páramo estaban ligados a los contratistas que montaron Mafriesa y que este era su negocio. Y según los testimonios que tenemos el mismo director de la empresa y utilizando el automóvil de esta misma empresa estaba haciendo el “trabajito” de Cerámicas del Castro por cuenta aparente de Rey y Nogueira. Por si fuese poco esto hasta ese momento al menos Iglesias Corral era el secretario del Banco del Noroeste. Ahora basta muy poca imaginac[ión] para ver que a Rosenthal 500 millones por el control de Sargadelos no le representaría una mala operación (una denuncia por sí misma representa Sargadelos teniendo que comprar los mismos caolines de la comarca a los alemanes). La operación también era buena para los intereses de Bidasoa. Pero aún queda otra y es que hasta ahora era Ministro de Justicia uno de los Urquijo.
Y acabo aquí porque esto es demasiado largo. Perdona. Y eso que me quedan muchas cosas por contarte. Abrazos fuertes para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1976-02-23
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1976 en 23/02/1976

Buenos Aires, 23 de Febrero de 1976

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Te debo respuesta a la tuya del 1/II/76, que se debió cruzar con una mía. Empecé a escribirte sobre Iglesias Corral en mi época de pasante de él y de la desilusión que por unos meses me produjo la carrera luego de mi contacto intelectual con él. Rompí lo escrito. Había sido aleccionado en ella por un tío mío que murió refugiado en Méjico y que ya no trabajaba, se había retirado y vivía de rentas cuando yo terminé la carrera. El me sirvió de muchacho, me traspasó los primeros pleitos en que actué y a veces me acompañaba a los juzgados. Había sido un gran abogado y su conducta fue siempre querida y elogiada de sus compañeros. Era, además, un hombre generoso. Yo entré en el estudio de Iglesias Corral con las reservas de mi tío y estimulado por Santiso Girón que acababa de ser su pasante. Estuve creo que seis meses o poco más antes de establecerme por mi cuenta y proponerme ser, como abogado, contrario a lo que él era. Objetivo que cumplí mientras ejercí la profesión. Iglesias Corral fue siempre, creo, un oportunista en el orden político y capaz de cualquier turbiedad, así lo vi, me pareció, como abogado. Elocuente y hábil, con la habilidad cazurra con la que quieren caracterizar algunos a los gallegos, inteligente, si no lo fuese no nos preocupaba, inculto, estaba destinado a progresar como abogado y a hacer carrera política. Pero en esa misma época había en La Coruña otros grandes abogados que eran lo contrario, honestos e incapaces de cualquier felonía, Durán García, Victorino Veiga, los dos fallecidos, Pita Romero, los dos hermanos, el de derechas que vive aquí, el de izquierdas que también murió. Y yo traté de seguir el camino de éstos y creo que así lo reconocieron quienes me trataron entonces o fueron mis clientes. Rompí la primera carta que te escribía porque no quería escribir sobre Iglesias Corral, pero volví a él y lo siento porque ya no rompo esta carta. Cuando yo te hablaba de él hace años, lo hacía conociéndolos en el ejercicio de su profesión y en política en la que yo actuaba desde un partido de gente honesta e idealista.
Me alegro que el Colegio de Arquitectos funde el Museo Etnográfico de Galicia. Veremos si son capaces de llevarlo adelante. Yo no creo demasiado en la capacidad gallega para estas cuestiones. Muy pocos quieren verdaderamente al pasado gallego, o al arte gallego, o a la cultura gallega, como no sean los que trabajan en estas cuestiones y la mayoría son incapaces de organizar nada porque son incapaces de hacerse obedecer o porque no son dueños de las facultades que se requieren, o porque están preocupados por su trabajo. Mi última visión de Galicia fue ver, en su escritorio de Director del Museo de Santiago, en Santo Domingo, a Antonio Fraguas, sin sillas para que se sentasen sus visitas ocupadas como estaban con expedientes y pequeñas estatuas u objetos de artesanía espantosa, etc. Yo tengo desde muchos años, libretas con iniciativas a desarrollar sobre asuntos culturales gallegos que un día publicaré, por curiosidad, por el tiempo perdido en redactarlas, con un prólogo que venga a decir, esto es todo de lo que soñó un señor incapaz de organizar nada por falta de aptitud quizá y por delicadeza, creo, hacia los demás, añadiendo que estoy seguro que hay muchos cuadernos de notas en Galicia de gentes semejantes, igualmente inútiles.
Recibí una carta espléndida de García Sabell con motivo de mi Insectario. Plena de ideas originales y muy bellamente escrita. También recibí estos días un artículo muy elogioso que agradezco de González Garcés, publicado el 25 de enero y que nadie me había enviado; seguramente a vosotros se os pasó, no lo visteis.
Pienso que a la gente del Patronato del Museo había que convocarla y decirle lo que ocurre con Rey, del ataque de Rey. Es importante. Como lo es el que se constituya legalmente el Patronato, por lo menos se tenga el testimonio de haber iniciado los trámites para su legalización. Háblale a García Sabell y a Dónega. Supe lo de Blanco Amor y Otero Pedrayo y me pareció muy bien lo de la Fundación Barrié de la Maza. Ese es uno de los caminos para servir a Galicia. Mimina que no nos elogie por el trato que dice le dimos. Recordamos siempre el vuestro y no hicimos más que seguir su ejemplo, pero en escala menor. Aquí pasamos en general buen tiempo después de marchar Mimina y Mariluz, gozamos de tres semanas casi primaverales. Ahora, desde hace unos días llueve y hay una gran humedad. Ahora mismo amenaza nuevamente lluvia y está la mañana muy húmeda. Aunque conteste tarde, siempre esperamos noticias vuestras. Un gran abrazo de Maruja y mío para Mimina y para ti y los suyos.

Seoane

1976-02-29
Carta de Seoane a Piñeiro. 1976
Bos Aires
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Piñeiro. 1976 en 29/02/1976


Buenos Aires, 29 de Febreiro de 1976

Sr. D. Ramón Piñeiro
Santiago de Compostela

Querido Ramón:

Recibín duas cartas que agradezo moito, referidas a Insectario, e a noticia que me remites da mostra dos grabados de ese album na galería Mestre Mateo de A Coruña. Efectivamente non tiña noticia desto, supoñía que a farían mais ninguén me dixo que a estaban facendo. Entereime polo recorte da Voz que me remitiche.
Sigo con atención as noticias que chegan de España, que están inquedando a algunha xente de aquí, e tamén chegou algunha particular como a interrupción de un núcleo de estudantes en Santiago a Valenzuela, nunha conferencia sua, sin saber nos por qué ou sin sospeitalo. Das noticias de aquí non podo decirche nada. As que se publican son, en xeral, exactas, mais ben pálidas e poucas. A realidade e variedade delas é superior.
Eu traballo o que podo pechado no meu estudo, apenas vexo a ninguén e non saio casi nada á rúa. Teño tres mostras neste ano e agardo poder facelas. Non teño a seguridade tal como están as cousas, mais eu traballo.
Lembrámonos moito de todos vos, os amigos de ahí. Voltaremos no 77, cecáis en Xaneiro. Unha grande e agarimosa aperta de Maruxa e miña para Isabel, Sara e pra tí:

Seoane.

1976-07-07
Carta de Dieste e Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1976
Rianxo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Dieste e Muñoz Manzano a Luís e Maruxa Seoane. 1976 en 07/07/1976

Rianjo, 7 de julio de 1976

Queridos Maruja y Luis:

Gracias por vuestra carta del 29 de junio, que nos llegó hace pocos días. En realidad, éramos nosotros los que estábamos más en falta, pues ni os felicitamos el Año Nuevo. Pero, en fin, no es cuestión de faltas entre nosotros, ni de dudas que interese la comunicación, que se sabe deseada por ambas partes. Se trata más bien de una dificultad que se produce a veces por querer dar el cauce adecuado a lo que se quisiera decir sin las limitaciones que imponen las circunstancias. Pero cuando se vence ese momento, se alegra a la otra parte y uno mismo se siente más ligero.
En este tiempo transcurrido desde que os fuisteis, os hemos acompañado a distancia y estamos ya deseando teneros cerca. Yo creo, nosotros creemos, que debéis ir pensando en regresar definitivamente a España o, al menos, en vivir aquí la mayor parte del tiempo. Debe terminar ese distanciamiento de personas valiosas, cuando hay aquí tanto que hacer y parecen estar mejorando las posibilidades de hacerlo.
Recibimos el hermoso Insectario, que ya habíamos disfrutado y comentado en los originales. Es estupenda, además, la edición en conjunto. No se consuela uno de que sigamos perdiendo en España –y sobre todo en Galicia– las posibilidades de tu importantísima colaboración por dificultades que nos parecen superables. Esto en cuanto a la posible editorial, pero hay además el Museo, las artes populares y todo lo que comprendido en el esquema del Laboratorio de Formas. Que no se haya hecho hasta ahora, no significa que no pueda hacerse en adelante. Las cosas requieren sus plazos y nunca es tarde cuando la dicha es buena, dice el refrán. Y esa dicha es buenísima, en cualquiera de sus modalidades.
Hemos mandado nuestros saludos a Cuadrado, pero no le hemos visto todavía. Por diversas circunstancias, no nos resultará fácil por esos días ir a Vigo y a Santiago. Por otra parte, hacía un calor tremendo, impropio de Galicia. Pero ya procuraremos verle, naturalmente. Tampoco hemos visto a Varela, aunque hemos hablado con él por teléfono.
Como no me es posible escribir hoy la extensión deseada, me tomo la libertad de enviaros copias de cartas escritas a Antonio Dieste I y II, así como a Gabriel, para enteraros de lo que ya conocéis por otras fuentes, pero que acaso os den nuevas perspectivas.

Rafael completará estas líneas con otras suyas. Un gran abrazo para los dos de

Carmen

[Escrito por Rafael Dieste:] Queridos Luis y Maruja: Carmen desea que esta carta, con todo su acompañamiento, alcance el correo de hoy, y me parece muy bien. Faltan unos minutos. ¡Qué lástima no poder llamaros por teléfono a la Torre Coruña! Pasaríamos una tarde feliz, pese a todos los embrollos del mundo, que cuando no se pone bárbaro, se pone anfibológico. Me sumo a las exhortaciones de Carmen, pero teniendo claro que me mueva ante todo el deseo de vuestra cercanía. Debo decirte que a Claudio le gustó el Insectario. No cabe más. Abrazos,

Rafael

[Manuscrito por Carmen Dieste na marxe esquerda:] Muy afectuosos saludos a todos los buenos amigos que mencionas.