Proxecto epístola

----

Insula

Fondo: Luís Seoane depositado na Fundación Luís Seoane.

Revista cultural de letras e humanidades fundada en 1946 por José Luis Cano e Enrique Canito. En 1959 saiu un número dedicado á cultura galega.
Epístolas
30 mencións
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
1954-02-28
Carta de García Sabell a Seoane. 1954
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1954 en 28/02/1954

Santiago de Compostela, 28-II-1954

Sr. D.
Luis Seoane
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Recibín a tua carta de data 10 de febreiro, que penso contestar moi en breve e longamente. Agora trátase de un asunto moi importante no que é imprescindíbel a vía confidencial. E por iso aproveito o viaxe da Dona de Bouza-Brey, que leva a carta en man.

Veleiquí o problema. En España, e na barafúnda de publicacións oficiaes ou semioficiaes ó servicio do réxime, hai unha soia totalmente autónoma e de grande honestidade. Chámase ÍNSULA, non séi si ti terás visto algún número d-ela. A trancas e barrancas, loitando con moitas dificultades, vai saindo adiante. Hoxe ten no país un prestixio fantástico e véndese por miles e miles de exemplares. Un dos últimos números estivo adicado íntegro ás letras catalás. Tivo unha resoancia extraordinaria e tal ímpetu que nin as autoridades se atreveron con él. Pois bén, a nós ocurríusenos que se podería elaborar outro número adicado por compreto a Galicia. O Direitor da Revista –Enrique Canito– é amigo méu. Púxenme á fala con él e aceptóu a nosa proposta. Desde logo, fiándose na seriedade inteleitual de Galaxia. Xa temos estudado un anteproieito e coidamos que podemos facer algo extraordinario. Teimamos dar unha visión total e verdadeira da forza, puxanza creadora e auténtica orixinalidade da cultura galega aitual. As xestións levámolas no maior secreto pra que cando a Revista apareza seña como unha verdadeira bomba na estulticia e modorra do país. Agora ben, precísanse anuncios das editoriaes de libros galegos. Eiquí creo que contamos con todas. Mais era moi importante adicar unha plana enteira ás aitividades editoriaes do Centro Gallego e media ou cuarta páxina ás que Cuadrado e ti levades feito. O importe da páxina enteira (tén en conta que a revista tén un tamaño semellante ó de un periódico) custa 2.000 (dúas mil) pesetas; média páxina, 1.300 (mil trescentas), e un cuarto de páxina, 600 (seiscentas). Como vés, son precios moi razoables, dada a enorme difusión da Revista e a dimensión das páxinas.

O que nós pretendemos é que o Centro Gallego se compormeta a abonar o anuncio d-eles e mail-o voso, e que señas tí o encargado de lles facer ver a importancia de todo orde que ísto tén. Ven ser o espaldarazo en toda España do aspeito cultural dos galegos en Bós Aires, ou seña, do Centro Gallego, que en realidade eres tí, e de NOVA, Botella al mar, etc., que felizmente tamén eres tí. Nas tuas máns, pois, deixamos esta misión. Aitua como millor comprendas que debe facerse. Importa a rapidez, pois a cousa urxe. Que teñan en conta que Galaxia, sin un real na caixa, vai pagar un anuncio de páxina enteira. Cando me contestes, por correo aéreo, fálame somentes de unha maneira moi vaga e do xeito que tí vexas máis engañoso pra a Censura, que cada día fáise máis dura e máis estreita.

Si non conseguiras o anuncio voso, non te preocupes demasiado. Vós sairedes na Revista, pase o que pase. É perciso que me envíes unha lista completa de todol-os libros que vós levades publicados, diversas coleicións, etc.
Recibe unha forte aperta de

Domingo

Van co-ista carta dous artigos publicados no número extraordinario de Fín de Ano da Noite, e que tiveron bastante éxito. O da Ciencia tén, como podes ver, unha intención condanada e pasou pol-a censura inexpricabelmente. A xente captóu moi bén o ferrete e fói moi comentado.
Na próxima carta, enviaréiche o artigo pra La Nación.
Saúdos pra Lorenzo e Rafael.

Queremos que a páxina do Centro Gallego veña arranxada e disposta por tí, e pol-o tanto sería moi conveniente pra nós que a enmarcases ou decorases según estimes millor. Todo dibuxo teu caerá ben na Revista. Incluímos un número de ÍNSULA, por si non-a conoces, pra que te fagas unha ideia das dimensións e do tono da mesma.

1954-03-24
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954 en 24/03/1954

Vigo 24-marzo 1954

Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Supongo que llegarían a tu poder unas líneas mías, en las que te anunciaba que acababa de recibir la que tú me dirigiste con fecha de 9. Tengo que decirte que he leído con mucha calma tu monografía sobre Eiroa y que me ha parecido magnífica. Desde luego nada se había escrito hasta ahora sobre el gran escultor y gran amigo, con la comprensión de la obra y la altura crítica con que tú lo haces. Era necesario este estudio, y fué un gran acierto el encargártelo a tí. Ahora tenemos que procurar el mayor número posible de fotografías para que resultase el volumen que todos deseamos. Mi deseo sería que fuese el inmediato que se publicase, para poder llevarte algunos ejemplares ya. Pero tengo miedo a que se moleste Maside, porque el suyo está casi preparado para la imprenta, y quizá le doliese que se aplazase su publicación después de haberlo apremiado tanto. En fin, de no ir a la imprenta antes del de Maside, irá inmediatamente después. De lo que se resuelva, ya te tendré al corriente.
Tendré muy en cuenta lo que me dices para que no me comprometa en firme a nada que no tenga que ver con el Centro. Supongo que nadie pretenderá hacerme una faena que, en ningún caso, habría de convenirme. De todos modos, espero que me escribas la larga carta prometida, pues bien sabes el crédito que tu opinión me merece en cualquier aspecto.
He escrito los dos artículos que me pides para una revista cultural de ahí. Como no me indicas tema, ni orientación, ni tono de la publicación, no sé si se ajustarán a tus deseos. Además fueron hechos con la premura de tiempo que me exiges, y en momentos en que me hallo sobrecargado de trabajo. Uno se titula Reivindicación gallega de Valle–Inclán, y otro Galicia: Paisaje y Lirismo. Si no sirviesen para el fin que te propones, indícame que otra cosa te parece oportuno que haga. Pienso que podrías utilizar, también, el artículo que publiqué en el primer número de Grial, titulado “Galicia vista por Unamuno”. En fin, tú haz lo que te parezca mejor.
Según noticias que hemos recibido, parece ser que Plácido deja Londres y vuelve a Galicia con toda su numerosa familia. No sé que rumbo habrá de tomar aquí, pues allí, mal que bien, contaba con varios ingresos aparte de sus rentas.
Te agradecería que no echases en el olvido lo de Pedro del Río, y vieses si habría manera de resolver la cosa a través de algún amigo.
Creo que has hecho unas estupendas decoraciones para una de las bóvedas de la galería de tiendas que va a inaugurarse en la Avenida Santa Fe. No sabes cuanto me alegro de los continuos éxitos que estás obteniendo. Estoy deseando conocer tu obra, de la que tantos me han hablado ya, y que todos coinciden en elogiar.
Me comunican del Centro que, por ciertas dificultades de pasaje, habré de realizar el viaje en avión. Lo que haré será el regreso en barco, caso de que sea posible.
Bueno, nada más por el momento. Saludos afectuosos a Maruja, de Evely para los dos, y para tí un fuerte abrazo de

Fdez del Riego

Supongo que te habrá escrito García Sabell sobre el proyectado número de Insula, dedicado a Galicia. Quisiera hacer en él un trabajo sobre la producción literaria gallega hecha por todos vosotros ahí. Te agradecería, pues, que cuando me contestes, me acompañes una relación, a fin de que no omita a nadie por olvido involuntario.

1954-03-27
Carta de Seoane a García Sabell. 1954
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1954 en 27/03/1954

Bos Aires, 27 de marzal de 1954

Querido Domingo:

Fai poucos días recibín a túa derradeira carta, do 28 de febreiro, e fixen as xestiós a que nela te referías, pódense contar pol-o menos con unha páxina e meia. Teño que saber o máis urxentemente posibre cal é a forma de pago, onde e a quén se remiten os orixináes. Insula é a revista literaria de Madride máis conoscida eiquí, en certa maneira a única dese tipo respeitada e cicáis ese número tivese nesta gran venda, podendo conseguir nos que se fixesen por algunhas librerías pedidos especiaes.
Fai algúns días remitínlle a Paco o ensaio sobor de Eiroa, fíxeno o millor que puiden i-espero facer logo o de Maside. No de Eiroa tivéseme gostado falar máis do home e das circunstancias que nos rodeaban naquiles días.

Estou pintando moito, logo dun descanso impo[s]to pol-a sésta de iste vran, que aínda rende. Quero facer unha grande exposición este ano, ademáis de ter que enviar a unha galería de Nova York grabados i-estampas tamén pra expoñer. Unha revista alemana, Gebrauchsgraphik de Munich, anuncia un artigo con reproduciós en cor sobor do Libro de Tapas.

Por correio aparte, enviareiche nota dos traballos editoriaes feitos por nós, Cuadrado e máis eu, e tamén a relación de outros traballos isolados feitos por algunhas entidades ou persoas.
Escríbeme con devagar, e cóntame de todol-os amigos comús. Istas letras non son máis que pra darche sinal do feito. Escuso decirche que leín os artigos de La Noche que me pareceron eixelentes i-o teu concretamente de unha audeza a que soio nos tén acostumado Julián Marías aínda que eu non participe do seu xeito de cavilar. Agardamos o teu ensaio pra Imago Mundi ademais do artigo pra La Nación.

Ren máis por hoxe. Saudos de Maruxa e meus pra Elena e pra tí, e recibe unha longa e forte aperta de:

Seoane

1954-04-22
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1954
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1954 en 22/04/1954


Buenos Aires, 22 de abril de 1954
Sr. D.
Francisco F. Del Riego
Vigo
Querido Del Riego:
Voy a escribirte todo lo exactamente que pueda para referirme sobre todo a ésta. Recibí tus artículos, muy buenos, que utilizaré en una revista próxima a salir. Con “Imago Mundi” aprovecharé tu viaje para ponerte en contacto con su director José Luis Romero, uno de los historiadores americanos de más prestigio en este continente, y con su cuerpo de redactores, todo él compuesto por gente especializada en diversos aspectos de la cultura. La gente amiga te espera con entusiasmo y estoy seguro que vas a tener un franco éxito en ésta, quisiera, sin embargo, hacerte conocer cual es la situación real de la colectividad en la vida cultural argentina, para que reclames, cuando llegue el momento, libertad para utilizar tu tiempo para ponerte en contacto con los elementos intelectuales argentinos que son de extraordinario interés para nosotros. Te escribo sobre esto porque tengo para mí la experiencia de los viajes del año pasado, así como anteriormente el de Otero Pedrayo. Nuestra colectividad vive absolutamente al márgen, como puedes quizá haberlo observado, de la vida intelectual del país y de la cultura en general. La gente mejor, amigos nuestros, es gente modesta que limita su función a realizar una obra de divulgación cultural gallega en muy cortas proporciones. Cualquier colectividad de otro origen, la italiana, la alemana, la francesa, etc., mantienen vínculos muy estrechos con las instituciones culturales del país y han logrado crear un interesante intercambio entre los escritores y artistas de sus países con los de éste, que redunda en beneficio, por muchas razones, del país europeo de que proceden. Aprovechan para ello no solo las organizaciones que crearon sino tambien los lazos sentimentales que pueden unir a los argentinos con esos países. Un porcentaje considerable de hijos de gallegos ocupan aquí puestos destacados en el mundo cultural pero no tienen relación en absoluto con las organizaciones de nuestra colectividad, cerrada a cualquier inquietud y tampoco tienen vinculación con Galicia, porque tampoco los intelectuales gallegos supimos establecer el vínculo necesario con ellos. Si tienen curiosidad por nuestras cosas la satisfacen a través de órganos oficiales y muy rara vez de otra manera. Algunos de los que llevamos años en ésta venimos sustituyendo malamente esta relación y es necesario, a mi juicio, que tu aproveches este viaje en ese sentido. Buenos Aires puede ser un centro muy importante de nuestra inquietud intelectual. Los órganos culturales argentinos, las publicaciones etc., pueden ser un vehículo que aprovechamos y su resonancia es siempre continental, incluyendo al Brasil entre los países que ven con atención lo que aquí se hace. Para esta relación que tu puedes establecer y que los anteriores invitados a pesar de su magnífica labor no pudieron hacer por ser absorvidos (sic) por actos de la colectividad que no les dejaron apenas tiempo para ver la ciudad, es para lo que debes reclamar cierta libertad y poner un límite prudencial a tus intervenciones. Esto tambien puede servir para evitar que puedas ser utilizado en beneficio de intereses subalternos en los que fatalmente tratarán de meterte unos y otros. Por mi parte trataré de conseguir que algunas de tus intervenciones se realicen en centros universitarios argentinos, pues de esta manera tu colaboración puede ser más útil incluso a la colectividad. Creo que el objetivo más importante para Galicia en América es ganarse a los hijos de gallegos que son una cantidad abrumadora y que están situados como es natural en los puestos más destacados en los países donde nuestra emigración fué constante. Ellos pueden ser útiles a Galicia, los padres solamente de manera muy relativa. En todo caso pueden serlo como lo fueron ya para levantar un puente, editar un libro, hacer una escuela y nada más. A la enorme masa de hijos de gallegos hay que tratar de despertarles el orgullo de su origen, como supieron hacerlo otras colectividades y esa es labor vuestra y nuestra y tu viaje puede ser de enorme utilidad en ese sentido.
Siento mucho no poder explicarme mejor, de modo que dejo librada a tu intuición el planteo de este problema. En tu plan de conferencias que en principio se acordó que fuesen solamente cuatro, creo que sería necesario una que tratase el movimiento cultural gallego a través de las últimas generaciones sin excluir naturalmente a los que están fuera. Esto es muy importante, nos hace mucha falta una labor de exaltación de los actuales valores gallegos, pues quizá por el tipo de labor que los escritores y artistas en general vinieron realizando, luego de la generación de “Nos”, de carácter más estrictamente intelectual y minorista, sus nombres no son populares. Te aconsejo además que si no las escribes casi las escribas, de modo que puedas reconstruirlas facilmente a efectos de publicidad, publicaciones, etc. Todo va a ir muy bien. Por mi parte estoy deseando que llegue el día de vuestra venida, quiero charlar contigo todo lo que debimos charlar en todos estos años, hablar de muchos recuerdos comunes, de libros, de proyectos para futuras publicaciones, de todo. Serás tambien tú el que busques tiempo para esto.
Me alegro que te hubiese gustado el trabajo sobre Eiroa, pero no me gustaría que se adelantase su publicación al de Maside, pues considero muy importante la monografía sobre él. Me gustó mucho el artículo de Johan Ledo, preciso y acertado. Yo preparo el de Maside de dibujante y grabador. Si haceis algo sobre Villaamil, sobre su centenario, avisarme, pues sobre él tengo una monografía escrita hace años de la que se publicó una parte en la revista del Centro Gallego, con motivo de los muchos cuadros que hay en el Museo de Bellas Artes de esta ciudad. Tambien trato de terminar un libro de unos doce poemas, As cicatrices se va a llamar probablemente.
Bueno, creo que esta carta supera la ausencia de algunas que debí de haberte escrito ultimamente. Antes una advertencia, cuidado con las conferencias en Montevideo, etc. En Montevideo de haberla, únicamente en una entidad universitaria, nada de ningún otro sitio, así se lo manifesté a Prada, que no sé por qué me comentó sobre esto. A Prada tambien le entregué el importe del premio de Del Río para que se lo haga llegar, pero hace falta que le envíes o me envíes urgentemente la dirección de él, en Madrid.
Quisiera que me enviases, a mi cuenta, que te liquidaría aquí, basta de obsequios te lo ruego, el libro de Cuevillas sobre los celtas, el de González Alegre sobre poesía y esos dos tomitos Las Rias Bajas y Compostela, que acaban de salir en Barcelona. Tambien quiero estudiar contigo la posibilidad de venta en esa de algunos libros nuestros como el de tapas, o el de Varela por ejemplo, que va a salir y si es posible la colocación por algún librero o persona aislada que quiera hacerlo y con el descuento que corresponde de ejemplares numerados de esos libros. No es posible que estemos haciendo nuestro trabajo para gente agena (sic) a nosotros, pues la colectividad no se entera de nada, ni por desgracia lée como te puedes haber dado cuenta.
Bueno, esto es todo. A Domingo le envié el material que solicitaba para Insula y tambien una reseña sobre los autores gallegos publicados por nosotros en todos estos años. Contéstame si hace falta algo más.
Saludos para Evelina y para tí de Maruja y míos y aparte recibe el fuerte abrazo de tu amigo:

Seoane

Contéstame pronto y consúltame cualquier cosa que se te ocurra, pues cualquier pregunta que me hagas estoy dispuesto a responderla aunque sea en pocas líneas a vuelta de correo. IMPORTANTE: Es necesario que escribas una breve carta al Centro Gallego anunciándoles que vas a cambiar el título de tu libro Precursores e Novos por Galicia no espello, aumentándole además algún capítulo que llegará de un momento a otro, si no llegó a Buenos Aires.
El martes pasado la Junta Directiva tomo el acuerdo de invitar a Otero Pedrayo a venir a ésta luego de su viaje a Caracas. Hasta pronto.

1954-04-28
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954 en 28/04/1954

Vigo 28-abril 1954

Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires
Mi querido amigo:

Acabo de recibir tu interesante carta en este mismo momento. Me apresuro a contestarla para aclarar algunos puntos con la mayor urgencia.
Considero importantísimas todas tus indicaciones, y procuraré ajustarme a ellas, pues me doy perfecta cuenta de la transcendencia que tienen. En cualquier caso ya me indicarías tú mismo la forma de evitar la total absorción del Centro, puesto que éste me hizo hincapié en su carta que al aceptar la invitación quedaría comprometido con él exclusivamente. Pero, en fin, creo que la cosa se resolvería prolongando algo más la estancia ahí.
Te agradecería que a vuelta de correo me concretases los lugares donde se han de desarrollar las conferencias, y el idioma a emplear. ¿La posible ida de Otero, no alterará el programa? Quería ponerme inmediatamente a prepararlas. Aparte de la relativa al actual momento cultural, cuya sugerencia estimo muy acertada, podría referirse otra a Valle–Inclán, y otra a Lorca poeta gallego. Después podría preparar otras tres, sobre Pondal, el P. Sarmiento filólogo, y Murguía y su influjo en las figuras de su tiempo.
Lo de Montevideo, tal como me indicas, considero que deben de ser en la Universidad. Me une gran amistad con el Decano de la Facultad de Letras, Jiménez de Aréchaga, y la cosa será fácil.
Mañana te enviaré certificados, por correo marítimo, los libros que me pides.
Se recibió todo el material que me enviaste para la revista Ínsula. La aportación es magnífica, y el número cuando se publique causará sensación.
Con esta misma fecha escribo al Centro, solicitando la alteración del título del libro, en la forma que me indicas.
La dirección de Pedro del Río es: Fernán–González, 75-4º derecha-Madrid. Sin embargo, podéis enviarme a mí el encargo, y yo se lo entregaré inmediatamente. Lo que os agradecería es que lo remitieseis con la mayor rapidez posible, porque no deja de apremiarme.
Estoy deseando verte y poder charlar de todas las cosas de que me hablas, y de muchas más.
Afectuosos saludos a Maruja, de Evelina para los dos, y para tí un fuerte abrazo, de

Fdez del Riego

P/S: No sé si te dije que Plácido regresará muy pronto a Galicia, con toda su familia.

1954-05-01
Carta de García Sabell a Seoane. 1954
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1954 en 01/05/1954

1-V-1954
Sr. D.
Luis Seoane
BUENOS AIRES

Querido Luis:

He ido recibiendo con toda puntualidad, primero, el libro de Unamuno y el Libro de las Tapas (sic), que entregué a su destinatario. Supongo que ya él te habrá escrito dándote las gracias, pero si todavía no lo hizo, ten la seguridad de que ha sido para él una alegría inmensa y que está feliz con el presente.

Yo, por mi parte, te agradezco inmensamente el Unamuno. Lo necesitaba. Es un libro espléndido. Ya veremos la manera de compensar todos estos gastos tuyos.

También recibí los dibujos y los anuncios para el número de Ínsula. (Supongo que tú también antes habrás recibido mi cable).

Lo que preparamos va a resultar espléndido. Tanto, que nosotros estimamos ha de ser, no sólo mejor que el número dedicado a Cataluña, sino incluso muy superior a cualquiera de los lanzados por Ínsula. Saldrá en el mes de Junio. Ya vosotros diréis el número de ejemplares que necesitáis, aparte de los que yo te envíe a tí particularmente, con objeto de hacer el pedido.

Respecto a la liquidación del importe de los anuncios, ya Paco llevará instrucciones concretas para cuando llegue a esa en el mes de julio. No te preocupes, pues, por este aspecto del asunto.

Aquí seguimos trabajando de firme y con muchos proyectos en la cabeza. En cuanto termine con este jaleo de Ínsula, te escribiré largo y tendido sobre otras cosas.

El sábado próximo, día 8, daré una conferencia en Vigo, en la Alianza Francesa, sobre el tema “El espíritu de Francia y la cultura europea actual”. En mi próxima carta, te haré una pequeña reseña de la misma. El 16, daré otra en el Ferrol sobre “El problema de los tipos psicológicos”. Y a finales de mes, otra aquí en Santiago sobre la Escuela Médica compostelana.

En mi próxima carta irán el trabajo para Imago Mundi y el artículo para La Nación. Como ves, si a ésto unes el agobiante trabajo profesional, no tengo un minuto de sosiego.
Ya está perfilando también mi ensayo para la monografía que Galaxia va a dedicarte. Antes de darlo a la imprenta, te lo enviaré para someterlo a tu juicio y aprobación.
Un cariñosísimo saludo a Maruja de Elena y mío. Para tí, un fuerte y fraternal abrazo de

Domingo

[Escrito a man]
Saludos a los amigos Cuadrado y Varela

1954-06-03
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954 en 03/06/1954

Vigo 3-junio 1954
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Recibí tu carta, con las indicaciones que te solicitaba. No te contesté antes, en espera de poder enviarte algún artículo para tu revista. Pero como la gente, aquí, procede con una lentitud crónica, decidí ponerte estas líneas para advertirte de lo que hay sobre tu petición.
Lo mismo Piñeiro, que García Sabell, Valentín, y los Alvarez Blázquez, prometieron entregarme las colaboraciones. Se las reclamé con urgencia, y aseguraron que las harían con gran rapidez. Sin embargo, hasta el momento no conseguí que me las diesen. Este es un viejo achaque al que estoy muy acostumbrado. En todas las cosas pasa lo mismo, y hay que insistir continuamente para sacudir la modorra. De todos modos, calculo que en los primeros días de la próxima semana pueda enviarte la mayoría de los artículos solicitados. Al propio tiempo, pediré a otros que me manden también algo. La idea me parece interesante, y creo como tú que la revista prosperará.
El tercer tomo del Diccionario de escritores de Couceiro Freijomil no salió todavía de las prensas. Parece ser que ya se está imprimiendo, de modo que no tardará mucho en salir.
Nosotros dimos ya a la imprenta la monografía sobre arte de Maside. Creo que saldrá mucho mejor que la de Colmeiro. No sé si podré llevarte ya un ejemplar. Por cierto que Maside está bastante mal de salud, y me temo que la cosa desgraciadamente no tenga remedio. Si le escribes, no hagas la menor alusión a ello, pues ya conoces como es, y la indiscreción me costaría por lo menos su amistad.
Encuentro muy oportuno el proyecto de encargar a Concha Castroviejo –que lo hará mucho mejor que Pura Vázquez– la sección sobre la mujer gallega. Lo mismo el de encomendar a Castro Arines las notas sobre pintores residentes en Madrid. A ambos puedes escribirles al diario de la noche Informaciones –San Roque 7, Madrid–, del que son redactores.
Traté de informarme acerca de las bases del concurso a que te refieres, y que interesan a tu amigo Molinari. Pero resulta que nadie sabe de tal concurso. El Ayuntamiento de Vigo celebró, en efecto, hace unos tres años, un concurso literario, pero desde entonces no volvió a conocer ningún otro. Este año se celebró uno patrocinado por el Centro de Hijos de Vigo, pero no hay nada más.
Bueno, nada más por el momento. Espero volver a escribirte, como te digo, a comienzos de la próxima semana, adjuntándote algunos artículos para la Revista.
Cariñosos saludos a Maruja, de Evelina para los dos, y un fuerte abrazo para tí de

Fdez del Riego

P/S: El número especial de Ínsula, que promete ser muy interesante, se publicará el día 15 del próximo mes. Haré todo lo posible por llevarte algún ejemplar. Maside hizo para él varias ilustraciones y dibujos.
Supongo que recibirías los tres libros que te envié a su debido tiempo, es decir, cuatro: La Civilización Céltica de Cuevillas, Las Rías Bajas de Castroviejo, Santiago de Compostela de Otero, y Poesía gallega contemporánea de González–Alegre.

[Manuscrito]
Acabo de recibir una carta de Rodrigues Lapa, en la que me confirma que en el mes de agosto explicará conferencias en Río de Janeiro y São Paulo. Dará una sobre líricos y otra sobre cuentistas gallegos. Me dice textualmente: “Queria de si, antes de partir, os contos Tres hojas de ruda y un ajo verde de Seoane. Faço nisso grande empenho. O seu livro Fardel de eisilado, impressionou-me fortemente”. Mañana le enviaré, pues, el ejemplar que me dedicaste, para que una vez utilizado, me lo devuelva.

1954-10-06
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954 en 06/10/1954

Vigo 6-oct. 1954
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Esta es la cuarta carta que te escribo desde que nos hemos separado. Por correo ordinario te he ido enviando, además, algunos recortes de periódicos y revistas que pudieran serte útiles para tu publicación. Hoy mismo te remití, también, diez copias sobre temas gallegos, de otras tantas charlas que han sido radiadas, y que te había prometido.
Fui a La Coruña para iniciar gestiones de localización de trabajos para el libro de Villar Ponte. En próxima ocasión iré de nuevo para hacer ya la selección correspondiente. También he consultado en la Academia la colección de Galicia, Vida gallega y Nós, donde encontré muchos dibujos del autor de Cousas. Dime enseguida lo que hago con este material. Como es muy abundante, pienso que sería mejor seleccionarlo, y luego encargar los grabados. En tal caso, tendrías que darme las medidas, etc., y claro es, necesitaría disponibilidades para satisfacer su importe.
Le escribí a Cabanillas. Se muestra conforme con la edición de las obras completas. Ya tiene recogido casi todo el material de revistas y periódicos, no publicado en los libros. Empezamos a localizar las diversas ediciones de éstos, porque hay poesías en las primeras que no están en las segundas, y viceversa. ¿Va a incluirse en el tomo O Mariscal, escrito, como sabes, en colaboración? Pronto aparecerá, también, editada por bibliófilos, otra nueva obra del poeta, titulada Musas alleas. Es casi seguro que Millán se encargue del estudio filológico, y Carballo Calero del bío-bibliográfico.
Dame pronto instrucciones sobre todas estas cuestiones y dime cuando sea el momento oportuno de que le escriba al Centro, y forma en que he de hacerlo.
Sobre los otros tomos, aún no decidí definitivamente las personas que pudieran seleccionar los trabajos. Ya te diré lo que resuelva.
Le escribí a Concha Castroviejo y a Castro Arines, para que me manden las colaboraciones para la Revista. Cuando las reciba, te las retransmitiré. ¿Salió ya el cuarto número? Poco a poco iré cumpliendo todos los encargos que me hiciste.
No he podido conseguir por ningún lado Santa Margorí, ni Escenas de gigantomaquia. Continuaré, de todos modos, las pesquisas.
Estoy esperando que me den el presupuesto con los precios de imprenta que me solicitaste. Cuando lo tenga en mi poder, te lo enviaré.
García Sabell tiene casi terminada tu monografía. Está muy bien. Cuando nos envíes las láminas impresas en color, el libro saldrá enseguida.
El otro día estuve en Santiago con Maside. Lo encontré muy desmejorado. Hablamos mucho de tí, y está emocionado por las delicadezas que con él tienes. Dijo que te iba a escribir. Su monografía, que supera a la de Colmeiro, saldrá dentro de breves días. No me olvidaré de mandártela. También ordené que te enviasen la Guía de Otero, que supongo ya en tu poder.
Plácido, por fin, no ha venido. Pero por noticias de un amigo, sé que Jesusa y los niños están en un orfelinato, y él y Pachito viven en una habitación que les cedieron gratuitamente. En fin, una verdadera desgracia. Tú, sin embargo, no digas nada de esto, pues conviene no difundirlo.
Todas las personas a quienes enseñé el libro de láminas que me regalaste, quedaron impresionadas. También gustó mucho el magnífico cuadro, que ya he colgado en el comedor.
Parece ser, según las últimas impresiones, que el número de Ínsula aplazado, podrá salir en noviembre o diciembre. Ya veremos.
Yo estoy agobiado de trabajo, incrementado ahora por la marcha de Valentín. Cuando pueda liberarme un poco, me ocuparé con más intensidad de atender a todos tus encargos.
Escribe aunque sólo sea unas líneas.
Muchos y muy cariñosos saludos de Maruja, y a tu familia. De Evelina para todos, y tú recibe el fuerte abrazo de siempre, de tu amigo que no os olvida
Fdez de Riego

1955-02-16
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1955
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1955 en 16/02/1955

Vigo 16-feb. 1955
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Recibí la tuya del día 9. Nos ha alegrado mucho que te gustara la monografía. Desde luego es la que mejor ha salido de las tres publicadas. A estas horas ya tendrás los cinco ejemplares que te envié por Castiñeiras. Te iré remitiendo los restantes, hasta completar el número que deseas.
La Revista gusta mucho aquí. Varias personas se dirigieron a mí para que los hiciese suscritores, porque la consideran muy interesante. Próximamente, te enviaré una nueva lista de ellos, para que les mandéis todos los números, a partir del 1º. Conviene que repaséis los antecedentes de envíos, porque algunos de los suscritores se me quejaron de que sólo habían recibido el número seis, y que en cambio no les llegaron los cinco primeros. Tendré en cuenta lo que me dices sobre el destino del pago de las suscripciones. Yo recibí el nº 7, y espero que cuando salga el 8, me lo remitas por correo aéreo. Pienso que, aún con los sacrificios personales que ello te cuesta, debes hacer lo imposible por mantener la continuidad de la Revista. Tiene altura, calidad, e impecable orientación. Todos cuantos la conocen se muestran unánimes en apreciarlo así. Te adjunto un bello artículo de Cuevillas, que escribió espontáneamente para que te lo remitiese. También te adjunto el dedicado a los trajes gallegos. El problema de las ilustraciones no pudimos resolverlo por las dificultades que hay para localizarlas. Sin embargo, podéis conseguirlas ahí, tomándolas de la Crónica de la provincia de Orense por Fulgosio; de las reproducciones de cuadros de Fierros que fueron publicadas en Buenos Aires; del tomo general de la Geografía de Galicia de Carreras Candi; e incluso del tomo de Bibliófilos, dedicado a Sotomayor.
No recibí contestación del Centro a una carta que le he escrito hace tiempo sobre la preparación de las ediciones que me encomendaste. ¿A qué es debido? A pesar de ello, yo no he dejado de trabajar en ellas. Pienso que hacia finales de este mes tendré dispuesta para el envío la obra completa de Cabanillas. La tarea fue mucho más laboriosa de lo que imaginaba, y el poeta apenas pudo ayudarme, más que facilitándome algunos poemas sueltos. Aunque resulte inexplicable, no conserva ni uno solo de sus libros. Compré los volúmenes que pude hallar en las librerías. Los otros tuve que copiarlos –por estar agotados– con el auxilio de una mecanógrafa. Pero el trabajo más arduo ha sido el de compulsar las diversas ediciones, ya que las primeras insertan muchos más poemas que los segundos. Por otra parte, varios poemas de algunos libros se incluyen en otros posteriores de distinto título, corregidos o variados. Para ordenar todo esto, tuve que trabajar durante tres meses, quedándome muchas veces hasta la una de la madrugada. El autor me dio carta blanca para que hiciera lo que me pareciese.
Ya tengo en mi poder el estudio biobibliográfico de Carballo Calero. Millán no pudo hacer el estudio filológico, y entonces se lo encargué a Aquilino. Este me lo entregará dentro de unos días. De manera que, como te digo, todo estará dispuesto hacia finales de mes.
Después me meteré con los de V. Ponte. Como te anuncié, la selección de los artículos ya está hecha. Falta sólo mecanografiarlos. Encargué a Piñeiro del estudio preliminar. Por consiguiente, no tardaréis en tener dispuestas para editar la obra del poeta y la del ensayista.
En estos días ha salido el tercer tomo del Diccionario de Couceiro Freijomil. Te lo enviaré por correo ordinario, como los anteriores.
Por aquí no hay nada nuevo que comunicarte. Es casi seguro que muy próximamente se publique el número de Ínsula aplazado. No digas nada de ello por ahora, pues eres la única persona a quien se lo comunico.
En Galaxia te agradecen muchísimo el obsequio de los grabados. El número dedicado, de la monografía se está encuadernando. Lleva una dedicatoria hecha por Otero, que firmaremos todos.
Y nada más por hoy. Cariñosos saludos a Maruja, de Evelina para ambos, y para tí el fuerte abrazo de siempre de
Fdez del Riego
No te olvides de devolverme las fotos del artículo de Bouza–Brey, pues es un maníaco en el aspecto de coleccionar cosas. Te mando ese bello dibujo que nos habías hecho, y que conservaba, por si quieres utilizarlo.

1959-03-18
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1959
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1959 en 18/03/1959

Vigo 18-marzo 1959

Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Recibí tu carta a su debido tiempo. Me alegró mucho porque llevaba largo tiempo sin saber de tí. Las únicas noticias que tengo de esa son las que tú me das.
Hace una semana fui al puerto a esperar a Maiztegui. El barco en que venía llegó con tres días de retraso porque tuvo que capear un fuerte temporal en las Azores. Maiztegui pasó ocho días en Vigo, completamente feliz. Sintió mucho tener que marchar tan pronto para Madrid. Hablamos mucho de tí y de los amigos. Me entregó los tres libros de grabados en madera. Los de García Sabell y Piñeiro ya están en su poder. Realmente la obra es una verdaderamente maravilla. No sabes cuanto te agradezco la delicadeza de este magnífico obsequio. No son sólo los grabados y la presentación de la obra, que me gustaron extraordinariamente. Es también el prólogo, bellísimo. Creo que es uno de los más felices que has hecho. Con mi más vivo agradecimiento, quiero expresarte la más expresiva felicitación.
El otro día estuve en Santiago con don Jesús Carro y hablamos de tí. Te distingue con especial afecto. Coincido contigo en que, a pesar de la edad, se mantiene permanentemente joven de espíritu. Pero también entre los mozos hay muchos que poseen auténtica juventud. No niego que existen algunos con carga literaria excesiva. Pero otros, los más y cada día en mayor número, tienen preocupaciones vivas, inquietud y ansia de enfrentarse con los problemas del país. Yo hablo con ellos con cierta frecuencia, y me sorprende el espíritu que los anima.
Lo de Romero Lema es un caso que nada tiene que ver, en absoluto, con el de estos mozos. No lo he vuelto a ver desde que terminó la carrera. Sé que en el año treinta y tantos se fue a Bélgica e ingresó en un seminario. Ahora creo que está en Roma y que es prelado doméstico o cosa así.
Es una verdadera pena que renuncies al puesto que ocupas en la Comisión de Cultura del Centro Gallego. Pienso que tu presencia en ella, a pesar de las incomodidades y los disgustos, constituye una garantía para todos. Si mi opinión pudiese servir de algo, te rogaría encarecidamente que no abandonases el puesto.
En varias cartas te pedía que me mandases las publicaciones de Citania. Salvo las tres primeras editadas y A fiestra valdeira, no recibí ninguna más. ¿No podrías hacer que me enviasen los libros? Bastaba con que lo indicases en la administración de la editora. También solicité de Perfecto la misma cosa, pero con el mismo resultado negativo. Si es que hay alguna razón para que no me manden los libros, trataré de adquirirlos aquí, pues quisiera poseer todo el fondo. Tampoco me ha llegado el librito de grabados de Maside, que creo preparaste tú, y que mucha gente de Galicia ha recibido.
He llevado un gran disgusto con la desaparición de Galicia Emigrante. Durante el tiempo de su publicación ha desarrollado una magnífica labor, y al morir deja un tremendo vacío en la vida cultural gallega. Esperamos, sin embargo, que se inicie pronto una segunda etapa. Tu capacidad de entusiasmo y de iniciativa habrá de salvar –lo sé por experiencia– las dificultades.
Hace unas semanas falleció en Madrid Emilio Mosteiro. La noticia me impresionó mucho, pues le tenía gran afecto. Pero el desenlace era fatal porque tenía un cáncer de próstata.
Parece ser que, por fin, Insula va a publicar ahora la edición dedicada a Galicia. Algunos de los originales van a ser renovados y se incorporarán otros de América. Te escribirá García Sabell, si no lo hizo ya, en este sentido. Nos gustaría mucho, por ejemplo, que la firma de Dieste no estuviese ausente del número.
Yo sigo trabajando como siempre, agobiado con mil preocupaciones. Bien quisiera escribir uno o dos libros que tengo en proyecto, pero no dispongo de tiempo alguno. Últimamente amplié notablemente la conferencia que dí ahí sobre Valle Inclán y la envié a Portugal para incluirla en la serie de trabajos de homenaje al pensador Joaquim de Carvalho, que se publicarán en varios tomos.
Y nada más por el momento. Con saludos muy afectuosos a Maruja y de Evelina para los dos, te manda el fuerte abrazo de siempre
Fdez del Riego.

1959-03-28
Carta de García Sabell a Seoane. 1959
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1959 en 28/03/1959

28-III-1959
Sr. D. Luis Seoane
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Fai moito tempo que penso escribirche unha longa e detida carta. Nunca dispoño de tempo abondo pra facelo. Excesivas obrigas i o agobiante traballo profesional impídenme corresponder contigo como ti mereces e como eu desexo.
Ante todo, o meu fondo agradecemento polo envío de teu álbum das Doce cabezas. É unha obra espléndida que marca un camiño ascendente na tua rexa e disparada traieitoria artística. O que eu anunciei no ensaio encol da tua arte vai agora tomando mañífica realidade. Por iso estás connosco e por iso connosco permaneces, porque a tua obra, dun valor inaudito na nosa terra, testemuña e perennidade do que non morre, do que sempre sobrenada na turbulencia da hestoria. Que sigas dise xeito e que eu, algún día, poda escribir o traballo definitivo sobor do teu profundo inquérito pictórico.
Agora, un pedido. Por fin vai saír o número de Ínsula adicado á Cultura Galega. Como pasou tanto tempo é mester modificalo un tanto. Por de pronto, estimo que nele non deben faltar o nome de Rafael Dieste i o teu. Prégoche, pois, que da miña parte encargues a Rafael un traballo sobor da paisaxe galega. Que o enfoque como lle acomode mellor. Debe estar escrito en castelán i as súas dimensións serán as corrientes nos traballos de revista. Tí remésame algún dibuxo ou reproducción dun cuadro teu que estimes representativo do intre aitual no teu arte. Endemáis poderías mandar tamén algún pequeno dibuxo (un ou máis) que poideran servir pra ilustrar as diversas páxinas do número. Dispoñemos dalgúns de Maside, pro, en parte, xa foron pubricados. O direitor da revista dispuxo deles ó ver, fai tempo, que o número galego non tiña viabilidade.
Todo isto ten certa présa e debe estar eiquí o máis tarde a finales de abril. Non te esquezas. Teño empeño en que Rafael e tí colaboredes niste número de Ínsula que, a bon seguro, há resultar de gran trascendencia.
Como no primitivo proieito, tamén niste, van os anuncios das diversas editoriales galegas. Acontece que os precios, como é natural, cambiaron. A plana enteira custa 4.000 pts. e a media plana, 2.000 pts. Penso que Citania deberá ocupar unha plana enteira, igoal que o farán algunhas outras editoriales de eiquí. Tí dirás, por tanto, si insertamos ou non o voso anuncio. En caso afirmativo xa dispondrás o aspeito tipográfico do mesmo.
Saúdos cordiales ós amigos. Saúdos moi garimosos de Elena e meus pra Maruxa. Recibe tí unha forte aperta de

Domingo

1959-04-01
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1959
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1959 en 01/04/1959

Buenos Aires, 1 de abril de 1959

Querido Del Riego:
Recibí ayer tu carta y me apresuro a contestarte por dos motivos: el primero se refiere a un problema legal que yo no puedo responder. Un sacerdote español que colgó en Buenos Aires sus hábitos y contrajo matrimonio sin las necesarias dispensas eclesiásticas, quiere saber si existe algún artículo del Código penal, o algo legal, por lo que pueda condenársele en España. Sospecho que no, pero no puedo más que sospechar. Ya no sé siquiera si existe algún código penal en España, tan lejos estoy de su realidad y tan cerca. Te agradecería pues, que me contestases urgentemente a esta pregunta. El segundo motivo es que en mi carta anterior te pedía que me dijeses si me permitías acompañar a tu monografía con una pequeña crónica mía referente a la generación del 30. Esta monografía irá muy bien ilustrada y puede ser muy interesante incluso para la gente ajena a Galicia. Como no me contestaste a esto vuelvo a formularte la pregunta tambien con el carácter de urgente, pues si tu no tienes inconveniente lo haríamos así por razones editoriales, de ilustración, propaganda, etc. y de costo en general.
Las publicaciones de Citania te fueron enviadas por correo ordinario y hay, desde hace tiempo, orden en la administración de que se te remita un ejemplar de cada nuevo libro que salga. En cuanto a la pequeña monografía de Maside no sabía que hubiesen enviado ejemplares a esa, yo por desidia mía no la envié a nadie de lo que tienes que perdonarme. Por correo ordinario te envío, aparte del ejemplar tuyo, algunos más para que los dés a quien tu creas conveniente. Galicia Emigrante saldrá un nuevo número como despedida de una época y quizá más adelante, si se normalizan los costos de imprenta, vuelva a salir aunque quizás con presentación distinta. En ese número próximo se publicarán tus reportajes, pues creo necesario que se publiquen ya que ellos constituyen un testimonio del pensamiento actual de Galicia. Para ese presunto último número haré tambien algo que se refiera a la soledad de los intelectuales emigrados gallegos en lo que se refiere al desarrollo de su labor. Olvidados la mayoría de la gente que trataba en esa, excluyendo tu caso siempre ejemplar, sin ninguna clase de protección de las entidades de aquí y convertidos voluntariamente en una especie de misioneros inverosímiles de la Galicia que todos soñamos. Cualquiera de ellos, y me incluyo entre todos, pudo haber alcanzado situaciones de privilegio en Buenos Aires. Si dejasen de “perder el tiempo” (esto piensan algunos) ocupándose de su país que por lo visto no los necesita y por el que se sacrificaron. Por mi parte no pienso ocuparme más del Centro Gallego al que le dí casi veinte años de vida sin más compensación que la satisfacción que me producía el poder ser útil a esa entidad. Quiero mi tiempo para mi trabajo. De esta manera se gana incluso el respeto de las gentes a quienes se abandona. Sobran ejemplos. En cuanto a Galicia está presente en todo lo que hago.
¿Cuando sale el otro tomo de homenaje a Otero Pedrayo? Yo le pedí a Prada que escribiese que retirasen mi dibujo de la tapa. Supongo que otros habrán pedido lo mismo, no lo sé concretamente. Pero todos aquellos a quienes se les pidió apenas media cuartilla de adhesión supongo que harían lo mismo, sabiendo además que su media cuartilla pedida de compromiso va incluída ahora en una especie de vagón de tercera clase. Pero no quiero transmitirte mi decepción.
Me alegro de la aparición de Ínsula y aguardo la carta de García Sabell, gustándome desde luego que Dieste quiera colaborar. A fin de año es muy posible que vaya a Suiza donde me invitan, no sé si te lo escribí ya, para dos exposiciones, una en Basilea y otra en el Museo de Berna, para entonces quizá como la otra vez pase por Vigo y te vea. Tengo muchas ganas de abrazarte a tí y a los pocos amigos que van quedando en esa.
Haz lo posible por escribir esos libros de que me escribes. Debes sacrificarte todo lo posible en este sentido, pues es necesario más que nunca que todos trabajemos en lo nuestro. Tu tienes una labor espléndida muy diseminada que debes concretar en nuevas obras. Me gustaría recibir tu ensayo sobre Valle Inclán cuando se publique; la conferencia que te sirvió de base de Buenos Aires fué notable y todos conservamos su recuerdo. A Don Jesús le debo carta, pienso escribirle uno de estos días. En cuanto a los jóvenes, que muestren al menos que son, los que están en Santiago, como los de cualquiera otra ciudad universitaria de la península. Nosotros, a nuestra manera, lo mostramos en una época y otros antes y muchos antes que nosotros. Recibí estos días el nuevo libro de Cunqueiro de Galaxia, que supongo tan bueno a simple vista –pues aún no lo leí– como los últimos suyos. Haré como siempre con todo lo que llega de ahí, el comentario radial.
Bueno, por hoy nada más, te ruego la respuesta urgente a las dos preguntas que hago al comienzo de esta y tu y Evelina recibid el cariñoso saludo de Maruja y mío y tu el gran abrazo de
Seoane

1959-04-10
Carta de Seoane a García Sabell. 1959
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1959 en 10/04/1959

Buenos Aires, 10 de avril (sic) de 1959

Sr. D.
Domingo García Sabell
Santiago de Compostela.

Meu querido Domingo:

Recibín a tua carta do 28 de marzo, e agradézoche moito as lembranzas do meu album Doce cabezas. Continúo traballando moito. Traballo sempre. Fixen nistes derradeiros anos diversos muraes con téinicas diversas: vitraes, ferro e bronce, relieves, pintura, etc., pero xa falaremos disto.

Citania acordou o seu aviso dunha páxina pra ise número de Insula. Dieste prometeu a sua colaboración i eu enviareiche o que me pides denantes do remate de avril. E posíbel que a fin de ano vaia a Europa, concretamente a Suiza, onde me invitan a facer duas esposiciós nos museos de Basilea e Berna. Tamén teño propostas de galerías de Milán e Roma, mais non sei si poderei facer ren nistas cibdades, pois teño moito que facer eiquí e non moitos folgos pra viaxar. Fixen cousas novas, afondando o que podo os meus recursos eispresivos. Iste ano diseñei tamén algús mobles e alfombras. Dos muraes uns pintores mozos fixeron un pequeno documental en 16 mms. do que che enviarei unha copia pra que a pasedes nisa e vexades algo do que fixen niste senso. Dinlles un disco da Polifónica de Pontevedra pro acompañamento musical. Isto é todo. ¿Por qué non me escribes unha longa carta falándome dos teus proieitos? ¿Qué é da biografía de Valle Inclán que tiñas en estudo?.

Recibín o teu ensaio sobor Américo Castro que me pareceu moi bon, e que che agradezco. Escríbeme. Eu enviareiche o material de Insula con tempo.

Saudos moi garimosos pra Elena e tí de Maruxa e meus, e tí recibe unha forte aperta de:
Seoane.

1959-06-04
Carta de García Sabell a Seoane. 1959
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1959 en 04/06/1959

4-VI-1959
Sr. D. Luis Seoane
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Xa fai días que recibín os materiales teus pró número galego de Ínsula. O artigo de Rafael é moi bó e as reproduciós das tuas obras sinxelamente espléndidas. Espero que a revista quede decente.

Non escribín antes porque nistes días aconteceu algo moi tráxico: a morte cáseque repentina de Manolo Alvarez Alvarez, a quen tí xa conocías e que pra min máis que un compañeiro de profesión representaba un verdadeiro irmán. Sucumbíu a unha espantosa hemorraxia cerebral que acabou con ele en poucas horas. Fai pouco máis dun mes tivera outra, leve, da que se repuxera por completo.

É unha gran perda prá meiciña galega a deste home que en plena maturidade conseguira chegar a ser un dos mellores médicos do país.

Todos estamos abraiados e sin humor pra nada. Decididamente, hay que refuxiarse no traballo pra poder superar istas mágoas.
Máis adiante escribireiche con outro vagar.

Apertas de Elena e miñas pra Maruxa. Pra ti unha moi grande de

Domingo

1959-07-18
Carta de Seoane a García Sabell. 1959
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1959 en 18/07/1959

Buenos Aires, 18 de xulio de 1959

Sr. D.
Domingo García Sabell
Santiago de Compostela.

Querido Domingo:

Recibín a tua carta onde me das noticia de ter recibido o artigo de Dieste, as fotos de obras miñas e material de Citania pra Insula. Todos eiquí desexamos ver o número e gostaríame que tan pronto saíse me remitises un exemprar por correio aéreo si non é pra tí moita molestia. Por Carmen, a dona de Díaz Pardo, envieiche un corto metraxe sobor dos muraes meus. A película ten ademáis de moitos defeutos, –foi feito por rapaces moi novos que están iniciándose na filmación– o moi notorio de non ter sido feita en coor, que penso é con seguranza o mais importante das miñas obras diste xénero e non abarcar ningún muro na sua totalidade. Mais de calquer xeito, pode ofrescer unha ideia aproximada do que fago. Fíxenlles reproducir un disco da Polifónica pra xunguir dalgún modo o que fago coa terra. Quixera coñecer a tua opinión e a dos amigos sobor do que se pode ver si xa a tedes pasado. Istes días envíoche un novo libro de dibuxos, Figurando recuerdos que está a sair do prelo. E posíbel que tamén a final do ano saia unha peza de teatro que teño entregada a un editor de eiquí feita sobor dun acontecido compostelán do século XVII.

¿Por qué non me escribes unha carta longa sobor dos teus proieitos? Gostaríame moito editar algunha cousa tua en Citania, ¿por qué nonos (sic) envías algún orixinal teu? Agora sal unha monografía de Del Riego. Tamén quixera coñecer os comentarios que tiveches da tua monografía sobor da miña obra. Eiquí gustou moitismo mais non sei ren do que pasou nesa. Ficamos illados de todos. Soios. Pol-a miña parte xa penso se non serei enfermo ao non tratar de esquecerme de todo o que se refire a Galiza, adicándolle tempo e loitando co seu nome nun mundo alleo. Ao remate do ano vamos a Suiza onde teño duas exposiciós, non sei si xa cho escribín, en Basilea e Berna. Estou contento de voltar a Europa, mais tamén sinto deixar de traballar nas miñas cousas durante algún tempo. Isto é todo. Escríbeme.
Un saúdo garimoso de Maruja e meu pra Elena e a aperta fonda pra tí de

Seoane.

1959-08-01
Carta de García Sabell a Seoane. 1959
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1959 en 01/08/1959

1-VIII-1959
Sr. D. Luis Seoane
BUENOS AIRES

Querido Luis:

Hoxe, por correo aéreo, envieiche o número de ÍNSULA adicado ás letras galegas. Coido que non saiú mal. Tén, naturalmente, os seus fallos, pro todo o que se podía conseguir está alí. Houbo innúmeras dificultades. Dá ideia delas o feito de que iste número estivo ¡cinco anos! atascado na censura.

Suprimiron unha das tuas ilustraciós, mais esto formou parte da poda xeral que eisixía o axuste dos traballos. Elimináronse moitas fotos e ainda algúns traballos –por exempro o meu– van cercenados.

Teño entre mans moitos proieitos que hei de darte a conocer noutra carta máis longa. O meu discurso de ingreso na Academia Galega causou moita sensación. O aito tivo gran fervenza galega. Paréz que estou denunciado, pro non me importa. Son cousas dos tempos e hai que saber aturalas.

Prohibiuse en toda Galicia a representación do Don Hamlet, por inmoral. Retiraron os exemprares que había nas librerías. E velahí.

Xa me entregaron a película dos teus Murales. Penso proieitala a moita xente e quero facer unha sesión adicada exclusivamente ós rapaces universitarios pra que eisí coñezan máis a fondo a túa espléndida obra.

Moitos cariños de Elena e meus pra Maruxa. Pra tí, unha forte aperta de

Domingo

[Escrito a man]

Moito agradecería, que me enviases as tapas para encoadernar Galicia Emigrante. Quero conservar a coleición.
Faláronme dun derradeiro libro de Alberti. Non teño idea. ¿Podería recibilo adicado?

1959-08-03
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1959
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1959 en 03/08/1959


Vigo 3-agosto 1959

Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Recibí tu carta del 18 del mes pasado, pero aún cuando estuve esperando día a día mi monografía editada por Citania y el libro de Pita que me anuncias, no llegaron a mi poder. Sin duda te olvidaste de hacer el envío, o lo realizaste por vía ordinaria, y es ésta la causa de que no lo recibiera. En cuanto llegue a mis manos, te daré la opinión que me solicitas.
Sobre los libros que habéis ido editando en Citania se han publicado varios comentarios en la prensa de aquí. No me cuidé de recortarlos y remitírtelos porque pensé que sus propios autores los remitirían. Ahora resultaría muy difícil localizarlos porque no recuerdo los nombres de sus autores, ni las fechas de aparición y periódicos donde se publicaron. En lo futuro, sin embargo, me preocuparé de la cuestión.
Supongo que ya recibirías el ejemplar de la revista Ínsula dedicado a Galicia, que te envió Domingo por correo aéreo. ¿Qué te pareció? Como ves, en primera plana vienen destacados los artículos de Dieste, Cabanillas y García Sabell.
También salió en estos días la obra poética, en gallego, de Pimentel, bajo el título Sombra do aire na herba. Lleva un largo estudio preliminar de Celestino F. de la Vega. Se te enviará, como todos los libros publicados. Hoy te remitimos por correo ordinario, y como agasajo personal a tí, un ejemplar de la obra 50 dibuxos de Maside, que acabamos de editar, en edición numerada y limitada, con un gran esfuerzo económico. También le enviamos, con la misma fecha, otro ejemplar a Dieste. Sois los dos únicos que los recibís en concepto de agasajo de la editorial.
Por aquí anda Colmeiro. Yo no hable con él más que una sola vez. También acaba de llegar el pintor Palmeiro quien, al parecer, piensa pasar un par de meses pintando en Galicia. Sé que lo acompaña Valentín por ahí, pero yo no lo he visto aún.
No me extiendo más porque salgo esta tarde para Valdeorras, donde tengo una cuñada gravemente enferma, y he de preparar algunas cosas para el viaje.
Con afectuosos saludos a Maruja, te envía el cordial abrazo de siempre
Fdez del Riego

1959-08-18
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1959
Nova York
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1959 en 18/08/1959

FRANCISCO FERNÁNDEZ DEL RIEGO/ABOGADO/PROGRESO, 12/TELEFONO 3770/VIGO
18-agosto-1959

Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Regreso ahora de Valdeorras, donde acaba de fallecer una cuñada mía. Aquí me encontré con tus líneas y con el ejemplar de mi monografía. Creo, sinceramente, que se trata de una de las más bellas ediciones que ha hecho Citania. La cuidada impresión, la justeza de las ilustraciones y la presentación del librito están, a mi modo de ver, logradísimos. Te felicito sinceramente, y me felicito de que mi sencillo trabajo haya servido para este logro editorial. Fue una pena que yo no hubiese dado un desarrollo más amplio al texto, pues así ganaría el alcance de su contenido.
Supongo que habrás recibido el número de Ínsula que te mandó García Sabell por correo aéreo. Su tirada ha sido tres veces mayor que la de los ordinarios. A pesar de ello, todos los ejemplares que se pusieron a la venta en las ciudades gallegas, se agotaron en tres días.
Como te anunciaba en mi anterior, se os remitieron a ti y a Dieste –como obsequio de Galaxia– sendos ejemplares de los dibujos de Maside. Son los primeros que se recibirán ahí, y los únicos que se regalan. Ya me dirás tu opinión sobre la obra cuando la recibas. También te enviarán hoy o mañana, por correo marítimo, un ejemplar del volumen de poemas de Pimentel.
Estoy deseando que me llegue tu libro Figurando recuerdos, así como el de Pita.
Con cariñosos saludos a Maruja, y de Evelina para los dos, te envía al cordial abrazo de siempre de
Fdez del Riego

1959-09-09
Carta de Piñeiro a Seoane. 1959
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1959 en 09/09/1959

Compostela, 9-IX-59

Sr. D. Luis Seoane
B. Aires

Meu querido amigo:

Recibín, hai tempo, a túa carta. Como estiven unha tempada en Asturias, fóronse amoreando as cartas seica o recente regreso. Non quero demorar máis e agradecerche o xeneroso ofrecemento que me fas pra editar un libro meu en Citania. Certamente, a oferta considéroa moi honrosa e como tal a agradezo. O verdadeiramente difícil será que o poida escribir. Teño a vida tan absolutamente comprometida en ocupacións e responsabilidás de carácter impersoal e anónimo que non me queda tempo nin folgos pra facer obra “miña”. Tan certo é esto que hai varios anos que teño prometido a Galaxia un libro de ensaios e aínda nono puiden escribir, a pesar das continuas presións amistosas; e a editorial Guimarães, de Lisboa, solicitoume reiteradamente outro libro, coa estimulante oferta de incluilo nunha coleición filosófica na que figuran nomes rimbombantes de toda Europa. Tampouco vexo posibilidade de os poder complacer. Tan esmagado estou nise orde de cousas que unicamente pola presión dun compromiso perentorio escribo –e sempre apresa– os poucos e cativos traballos que co meu nome van saíndo de vez en cando. Hai meses que debera ter enviado unha colaboración pra o Homenagem a Joaquim de Carvalho, en curso de publicación, e inda nono fixen nin teño pensado sobre qué facelo. Naturalmente, ben me decato de que non se perde gran cousa. Con todo, dende o punto de vista puramente subxetivo, non deixa de ser unha renuncia. Polo menos eu ofrézoa como tal en favor de deberes que considero superiores. Da obra, boa ou mala, que eu poidera facer sacrifico unha gran parte con moito gusto pra poder atender a outras obrigas de orde xeneral. Por eso me sinto pouco animado a adequirir compromisos concretos. Teño medo de nonos poder cumprir, cousa que me non gusta.
Coido que terás recibido o número de Ínsula e mailo album de Maside, pois ambas cousas che foron enviadas namais saíren da imprenta.
Repito que che agradezo moito a túa cordial oferta. Dígocho de corazón.
Unha aperta moi forte do teu amigo

Ramón Piñeiro

Acaban de me chamar de Vigo pra me anunciar que pasado mañán chegará D. Ramón.

1959-09-18
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1959
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1959 en 18/09/1959

Buenos Aires, 18 de setiembre de 1959

Sr. D.
Francisco F. Del Riego
Vigo.

Querido Del Riego:
Recibí tu carta y el tomo de Maside. De Insula creo que ya te escribí. Me pareció muy bueno en general. El tomo de Maside excelente igual que el prólogo de Piñeiro. Entre los dibujos la notable serie de paisajes. Insula aún no llegó a las librerías de Buenos Aires, pero estoy seguro que ha de ser bien recibido. De todos nosotros ya te contaría algo Don Ramón. Fué muy agasajado y él pronunció conferencias admirables. Me alegró que te hubiese gustado como quedó tu libro y que no te hubiesen parecido mal las ilustraciones, pienso que conviene editar este tipo de libros al mismo tiempo que los libros de creación literaria, pues debe ir realzándose lo que se viene haciendo con tanto sacrificio. Los pocos con quienes hablé de ese libro tuyo les gustó mucho y tu tienes aquí en Buenos Aires un público que sigue con interés tus cosas, que tienen siempre el atractivo, aparte del valor de tu prosa y de tu juicio, de tu amor por Galicia y de tu generosidad, cualidades difíciles de encontrar en otros escritores. En el pasado creo que solo en Murguía. Somos en general un pueblo con mentalidad de pequeños campesinos y de envidiosos, este defecto que Unamuno estudió en todos los peninsulares, pero que a mí me parece acentuado en el caso gallego y del que tu, y muy pocos más, parecen librarse, como de algo más tremendo aún para Galicia que es el provincianismo de muchos intelectuales. No respetamos el valor del vecino o lo exageramos desmedidamente y exageramos desde luego el valor ageno (sic). Siempre tuvimos sabios en Alemania y desconocidos en Galicia; recuerdo los de mi época de estudiante. Tu te libras de estos defectos y eres generoso y comprensivo para la labor agena (sic) y por estas cualidades, además del valor literario, crítico e informativo de tus obras, éstas quedarán y serán indispensables en el porvenir de Galicia. Hay señores a quienes se les hace crecer alas para descubrir permanentemente América.
Por Don Ramón tendrás noticias de nosotros. Todos trabajamos como podemos y con toda la humildad y capacidad de sacrificio de que somos capaces, entre un público gallego en general indiferente, sin que corresponda hablar de las sociedades que para nosotros no existen. Todo un trabajo destinado al olvido o solo al recuerdo de unos pocos. Otero participó en la apertura de los cursos de AGUEA, en una especie de mesa redonda sobre asuntos gallegos, con Dieste, Baltar, E. Blanco Amor, Núñez Búa, etc., en el Centro Gallego, que resultó espléndida y fué invitado por Citania, como presidente de Galaxia, a una cena de accionistas de aquella que tambien resultó extraordinaria, donde él nos entregó un libro, Rosalía, que ya está en imprenta. Bueno, por hoy no te escribo más.
Por correo aparte te envío Figurando Recuerdos, mi último libro de dibujos que creo quedó bastante bien. Te ruego recibáis Evelina y tu las condolencias de Maruja y mías con nuestro saludo y recibe el fuerte abrazo de tu amigo:
Seoane

1959-09-18
Carta de Seoane a Piñeiro. 1959
Bos Aires
Santiago de Compostela
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Piñeiro. 1959 en 18/09/1959

Buenos Aires, 18 de setiembre de 1959

Sr. D.
Ramón Piñeiro
Santiago.

Querido Piñeiro:

Recibín a tua derradeira carta e recibín tamén fai uns días o libro de homaxe a Maside. Felicítovos pol-a edición e o esforzo que supón sobor todo pol-o teu traballo, aínda que sinta que empregues a verba caricatura que ficou nos nosos días relegada a un tipo de dibuxo muy (sic) subalterno –Tono, K. Hito, Galindo– que ren ten que ver co dibuxo satírico ou humorístico de Maside ou Castelao, ou o de Daumier ou Grosz, por poñer exempros alleos, preocupados fondamente pol-a eispresividade da liña e pol-o dibuxo en xeral, coma xénero artístico aparte do destiño da obra. Mais iso ten cicáis moi pouca importancia i é, o teu traballo, un aporte fundamental pra visión de Maside. Recibín tamén fai poucos días a tua separata do ensaio sobor Otero Pedrayo que xa conoscía e cuio eloxio fixen nun comentario radial nista. O número de Insula paréceme moi ben na casi a sua totalidade menos algún comentario incidental de Landeira nesa carta que te dirixe e o artigo de Franco Grande sobor poesía, onde debeu evitar os gestos persoales pra poder oferecer unha panorámica verdadeira da poesía lírica galega, i eisí non ficarían escruídos algús tan importantes na poesía aitual coma Lorenzo Varela e Iglesia Alvariño. De calquer xeito, dígollo en carta a Domingo, o número de Insula é un trunfo sobervo, polo que merecedes o mais fondo recoñecemento. Moi bons cuasi todol-os traballos. O teu, coma os de Domingo e Ledo, deberíades amplialos, eu atópoos moi importantes. O álbun de dibuxos de Maside é un alarde editorial que tendes que continuar. Temos que facer que a nosa xente teña o gosto pol-o libro i en Galiza pódese facer, vos o demostrades. E tí, coma Domingo e Ledo, tedes que continuar adicando algún tempo a escribir sobre temas artísticos. Fai falla. Coma tamén que recollas os teus traballos pubricados nun ou dous tomos, pois son orixinales, moi importantes, e independente, penso, das obras que teñas matinado con outro alento. Son notables os dibuxos de paisaxe de Maside, e tamén o que tí escribes sobor da paisaxe co que estou en absoluto de acordo, téndome manifestado coincidente co mesmo pensamento varias vegadas, aínda que non soupese eispresalo coma tí, igoal sobor do retrato. Aparte, envíoche o meu derradeiro libro de dibuxos, Figurando recuerdos. Tamén fixen un comentario radial sobor do libro de Maside e do número de Insula.
Escríbeme. Recibide unha aperta moi forte do teu amigo:

Seoane

1959-09-18
Carta de Seoane a García Sabell. 1959
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1959 en 18/09/1959

Buenos Aires, 18 de setembro de 1959

Sr. D.
Domingo García Sabell
Santiago.

Querido Domingo:

Recibín o número de Insula, cuio envío agradézoche moito e que me parece –nos parece en xeral– un grande número. Destaco pol-a miña parte a tua colaboración e a de Piñeiro, a de Celestino de la Vega, a de Carballo Calero, Fole, a de Ledo. En xeral todas son moi boas e reveladoras, escluíndo, ao meu xuicio, a de Franco Grande. Teñen de evitarse os xuicios particulares en panorámicas coma a que pretende facer, e dende logo non pode esquecerse a Lorenzo Varela nun ensaio sobre poesía galega contemporánea. Igoalmente a visión galega de Landeira Irago é ledamente caprichosa. Algús que amamos a Celtia ollamos non a xente viva do noso país marchando ao través dos séculos con unha gaita ao frente, senón unha interminábel marcha da Santa Compaña con isa gaita, iso sí, levada por un esquelete como a representaría dendo logo Peter Brueghel, autor tamén de grabados como “artículos de fondo” do mesmo xeito que nas Cantigas de Alfonso atópanse notas sociaes e periodísticas que non son o peor das Cantigas. Dende Peter Brueghel deica Ensor ou Ghelderode mixturanse a crónica, o humor, a ledicia de vivir, a traxedia e o drama, coma unha constante de todol-o arte flamenco. Ren mais céltico que o poema de Curros a Rosalía, por exempro. Nos voltaremos de América cun libro de poemas e unha úlcera de estómago, con moito mais ás veces que un libro de poemas, e tamén con doencias mais graves que a úlcera de que fala o ledo cronista, e tendo pol-a distancia cicáis unha visión deformada de Galicia, non tan parva e deformada coma a do señor Landeira Irago, que escluíu do celtismo aos eisilados Shaw, Joyce, Moore, O´Casey, ou Yeats, irlandés de Londres; Beckett ou Brendan Behan, voces distintas máis xunguidas nun mesmo “candor emocional”; ou ao Oscar Wilde de A balada da cárcel de Reading: “Aquil que vive mais dunha vida, mais dunha morte tamén ten que morrer”. Os emigrantes morren de morriña, Rosalía, Curros. Voltarán algús emigrantes, sí, voltarán cun libro de poemas, é algo mais dooroso que unha úlcera de estómago. Tí es moito mais que médico e sábelo. Que ben acougado debe sentirse o Sr. Landeira, ao que non coñezo, no carnaval de Rio, e que desacougo pra íl leere o fermoso poema “Galicia” de Pimentel, da terceira páxina dise número de Insula. Mais a pesare distas miñas reaiciós é un número notábel que supoño ten de sere dunha enorme utilidade. Eiquí aínda non chegou. O teu ensaio Europa desde Galicia tes que amplialo, é moi bon, coma tamén o de Piñeiro. Mais todo o número é importante i é un trunfo. Notábel o ensaio de Ledo sobre arte e o de Fole sobre ensaio.

Recibín a tua carta e dín a noticia da reaición encol da tua conferencia e do libro de Cunqueiro a uns poucos, non sei si é prudente facelo púbrico. Non lle dixen ren a Don Ramón, xa tería tempo de enterarse e non quixen preocupalo. As conferencias de Otero foron eistraordinarias. Fixéronno traballar e asistir a banquetes arreo. Eu traballo. Envíoche por correio aparte o meu derradeiro libro de dibuxos. Istes meses expoño, casi simultáneamente en San Pablo, Rio, Nueva York i eiquí. En Xaneiro marchamos a Suiza, e teño en preparación algunhas cousas que deixarei feitas denantes de fin de ano. Escríbeme unha carta longa, necesítoa. Síntome soio, penso que perdín unha vida. ¡Ou... ditoso señor Landeira, que pode, cego, rir…! Dende un burato, centos de cadros, grabados, dibuxos, vinte muraes, libros de varios xéneros, ¿pra qué? O señor Landeira que é un home sensíbel, soio dianostica unha úlcera de estómago. Despois de todo somentes un emigrante, ¡que outo irmán Curros!.

Saúdos de Maruxa e meus pra Elena e pra tí, e recibe a forte aperta do teu amigo:

Seoane.

1959-09-29
Carta de Piñeiro a Seoane. 1959
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1959 en 29/09/1959


Compostela, 29-IX-59

Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires

Meu querido amigo:

Recibín a tua carta. Por ela vexo que che gustou o número galego de ínsula. Eu estaba bastante confiado en que che gustaría porque, tomado en conxunto, resulta un número serio e digno. En xeneral, produxo moita sorpresa, mesmo na propia Galicia. Esa súpeta e briosa aparición das letras galegas vén ser como un clarinazo esterior do fondo e intenso rexurdimento interno que se está a producir na i-alma coleitiva de Galicia. Xa ves, tivemos que agardar cinco anos pra o poder sacar, máis o verdadeiramente importante, o siñificativo, é que salíu e, sobre todo, “reflexa unha realidade”.
Vexo que che desagradaron algunhas espresións da “carta” do Landeira. En realidade, tal vez se trate, pola tua parte, dunha reaición máis emotiva que refreisiva, pois, polo que me dixo Domingo, manifestas certa mágoa nos xuicios consagrados a ise tema na carta que íl recibíu. Con todo, si conoceses persoalmente ó Landeira seguramente non lle tomabas tan a mal esas espresións. Il é un mozo galego cheo de vitalidade e de talento, que non tivo á sua disposición máis medios que a sua enerxía i o seu traballo, que conoce e viviu a realidade popular galega, posto que dela é fillo e nela se criou, que emigrou en percura dunha seguridade económica que eiquí non atopaba e que, nas horas libres do traballo, soupo adequirir por si mesmo unha espléndida cultura que xa quixeran moitos universitarios. Home de vontade enérxica e de intelixencia axil e crara é, en cambio, moi pouco inclinado a sensiblerías e sentimentalismos. Ten unha marcada preferencia temperamental por o lado vital, rexo, varonil i emprendedor da realidade humá, e, simultáneamente, certo desdén instintivo polo lado lacrimoso e patético. Esta aititude non é filla de prexuicios senón refrexo da sua auténtica persoalidade temperamental. É un de tantos mozos galegos lanzados en plena mocedade á esperiencia emigratoria. Naceu e viviu no seu do pobo traballador. Conoce e ama a ise pobo, que é o seu. Ora, a sua aititude estimativa nace da esperiencia vivida por íl e máis do seu persoal temperamento. ¿Que non coincide coa visión ou coa idea que outros teñen? Certo, moi certo. Mais esta diversidade é completamente natural e inevitabel. Cada ún, dacordo co seu temperamento, tende a ver ou preferir un lado determinado da vida.
Celebro moito, moitísimo, que che teña gustado o album de Maside. Fixémolo con gran amor. No é doado que te decates da cantidade de dificultás que tivemos que vencer. O esforzo que vimos facendo nútrese do entusiasmo ilimitado e da ilimitada capacidade de sacrificio dunha minoría abnegada que ten concencia do seu deber. Por ser unha minoría conscente e decidida, a obra vai e seguirá indo adiante. Tivemos moitos atrancos. Agárdannos aínda moitos máis. A obra seguirá. Nistes derradeiros tempos démoslle realidade ó Diccionario de D. Eladio, ó libro de Pimentel, ó número de Ínsula e máis ó album de Maside. Toda ela, colleita que quedará pra sempre. E así seguiremos, calada e tenazmente. Partimos dunha convicción fundamental: o que verdadeiramente vale é a obra feita. E nós non percuramos outra xustificación que a da obra que levemos a cabo en común. Pouco importarán as críticas ou ataques que se poidan facer a un ou a outro si a obra realizada polo esforzo común é necesariamente respetabel. E sabemos que xa o é.
Non preciso de che decir canto me folgo de que che teña pracido o prólogo ó album. O teu xuicio, xunto cos de Xohán Ledo e máis Anxel Fole, interesábame francamente, por séredes os tres masidiáns máisimos que eu conozo. Tiven a inmensa ledicia de que fose aprobado polos tres. Tamén me interesaban outras opinións –Domingo, Celestino, Carballo, etc.– pro por motivo distinto. En realidade, dubidei moito antes de me encarregar dil. Inicialmente eu pensara en Domingo, e Domingo en Celestino. Calquera dos dous –eso é completamente certo– houbérano feito millor ca min. Si ó cabo me encarreguei, foi por unha razón ouxetiva: que por se tratar dun homaxe de Galaxia a Maside –na que compartimos dende o comezo dúas funcións paralelas en responsabilidade, íl a direición artística i eu a direición literaria– parecía natural que representase eu a Galaxia niste caso concreto. E tamén por unha razón subxetiva: porque estaba certo de que ó propio Carlos lle tería sido grata esa decisión si a poidese conocer. Seino porque ó longo dos centos e centos de horas que temos consumido en plácido diálogo sobre tantas e tantas cousas, moitas veces tenme estimulado a que escribise sobre temas de arte. Nin il nin eu sospeitábamos que a primeira cousa que escribise sería sobre o seu propio arte. En realidade, máis que de recoller ises estímulos eu preocupábame de facer que íl, Maside, fose quen escribise sobre arte. Conquerín, ó longo de tres meses de persuasivas e insistentes xestións, que escribise o seu fermoso ensaio sobre a estética da fotografía popular, publicado, como sabes, no Grial. Tratarei dispois de que escribise outro ensaio semellante sobre o tema xeneral das “formas” (sobre o que tiveramos moitas conversas). Prometeumo. Mais faltáronlle folgos físicos. Como lle faltaron pra acometer outra tarefa prometida: unha monografía sobre o Palacio de Gelmírez (pra decidilo, eu prometéralle que a faríamos en colaboración, mais coa oculta e decidida intención de ilo empuxando pouco a pouco hastra que tivera feita sin se decatar). Foi pena porque, dado o entusiasmo que tiña por esa xoia románica, houbera feito unha monografía interesantísima. Todos ises proieitos e outros moitos, algúns realizados, xurdían nas nosas conversas sobre Galaxia. Carlos, Pimentel e máis Cuevillas foron tres baixas tremendas que tivemos no núcleo galaxián. Os tres compartían as nosas arelas e inquedanzas. ¡Cantas conversas inesquecentes no estudo de Carlos, no despacho de Pimentel e no comedor do Cuevillas! Na medida das nosas forzas tratamos de honrar ós tres.
Estiven en Vigo con D. Ramón o dia que chegou de ahí. Viña moi ledo e animoso. E cheo de gratitude pra todos. Xa nos contou o homaxe que lle fixo Citania e nos dixo que vos entregara un libro pra editar (unha biografía novelada de Rosalía, coido). Ás poucas horas tivo que salir pra Santander e inda non voltou. Xa non tardará moito.
Despois de moitas viravoltas, os amigos do Cunqueiro conqueriron autorización pra que se representase o D. Hamlet (modificando algunhas espresións do texto) e púxose no Teatro Colón da Coruña o 31 de agosto. Estivo completamente cheo e tivo gran éisito. Agora vaise poñer no Fraga de Vigo e no Círculo das Artes de Lugo. En Vigo figúrome que terá un gran éisito, pois alí hai un numeroso e moi calificado núcleo de cunqueiristas (que foron, en realidade, os que deron a batalla en favor de D. Hamlet). Dende logo, a popularidade que hoxe en dia ten o Cunqueiro é realmente enorme.
Xa sei que celebras varias esposicións simultáneas e que preparas un viaxe a Centroeuropa. ¿Pasarás por Galicia?
Unha aperta moi forte do teu amigo

Ramón Piñeiro

[Escrito a man]
PD: Non estaría mal que lle fixésedes chegar a Canito, direitor de Ínsula, algunhas cartas de felicitación polo número galego. Il, que é granadino, portouse moi ben co número adicado ás letras galegas. Tiña sincero interés en sacalo.

1959-10-21
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1959
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1959 en 21/10/1959

Vigo 21-oct. 1959

Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Recibí tu carta y ahora acaba de llegarme el ejemplar del libro de dibujos Figurando recuerdos. Creo que se trata de una edición muy bella y original. Toda esta magnífica labor tuya, al servicio de nuestra cultura, cobrará a medida que transcurran los años una significación ejemplar. Es una obra que está ahí, con un valor positivo, y que quedará. Cuantos intenten en el futuro historiar el movimiento cultural gallego, tendrán que destacar en la medida precisa ese maravilloso esfuerzo artístico, editorial e intelectual, que pusiste generosamente al servicio de Galicia.
El número de Ínsula tuvo una excelente acogida, salvo en determinados y muy limitados medios. Su venta duplicó a la de los números ordinarios.
Otero vino muy satisfecho de todos vosotros. Nos habló entusiásticamente de tí y de los demás. Hace unos días fué a Lugo a hacer entrega de los cuadros donados al Museo por el Centro Lucense. En su discurso se refirió ampliamente a tu personalidad artística y a la tarea cultural que vienes realizando. Te adjunto dos recortes de prensa en los que se hace referencia al acto.
Por correo ordinario te envío el primer tomo de la Miscelánea de Estudos a Joaquim de Carvalho, en el que figura mi ensayo sobre Valle Inclán.
De los libros de Citania no conozco Pauto do demo ni el de Emilio Pita. ¿Quieres hacer el favor de hacer que me los envíen? Te agradecería mucho que me remitiéseis todas las obras que editáis, pues bien conoces mi curiosidad e interés por cuanto se refiere a las publicaciones gallegas.
Te supongo enterado de que, después de vencer muchas dificultades, fue representado en La Coruña y en Lugo el Don Hamlet de Cunqueiro. Tuvo mucho éxito y el público se familiarizó muy pronto con el idioma, a pesar de que hace muchos años el gallego no había subido a los escenarios.
Y nada más por el momento. Con saludos muy afectuosos a Maruja, y de Evelina para los dos, te envía el cordial abrazo de siempre
Fdez del Riego
En estos días está exponiendo Colmeiro en Barcelona, parece que con éxito.

1959-11-30
Carta de García Sabell a Seoane. 1959
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1959 en 30/11/1959

DR. DOMINGO GARCÍA-SABELL/DR. TEIJEIRO, 15/TELÉFONO 1330/SANTIAGO

30-XI-1959
Sr. D. Luis Seoane
BOS AIRES

Querido Luis:

Alégrome moito que che gustara o número galego de Insula. Ten os seus defeitos, inevitábels, pro en xeral estou de acordo contigo. En Galicia e no resto de España causou moita sensación. Canito, o direitor, recibiu cartas de felicitación a eito. Todos coinciden en que o número é moito mellor que o que se adicou ás letras catalanas i eso que nós non dispoñemos das facilidades de tipo económico que teñen os nosos amigos. O artigo de Rafael é moi fermoso i o de Blanco Amor está realmente ben. Suprimiron algunha foto dos teus coadros i algunha outra ilustración por razós de espacio. Satisfáceme enormemente que fora do teu agrado o meu traballo. En realidade, penso que era mellor do que saiu na revista xa que iste apareceu seriamente mutilado. Cousas que pasan. De todos xeitos, hai que estar contentos. Non esquezamos que o número quedou parado catro anos na censura i aquí xa non nos facíamos moitas ilusiós sobor da sua aparición.

Falei moito de tí, e de todos vós, con motivo do enterro de D. Ramón Cabanillas. Acudiu xente de toda Galicia e foi unha demostración máis de cómo o noso esprito está vivo, alerta e vixiante, incruso nas xeraciós novas que non poseen vivencia algunha de moitas cousas pasadas.

Vexo que traballas como un forzado. Iso é bó. Canta máis obra teñas, máis se enriquecerá a nosa terra. Non estás esquecido nin moito menos. Ó contrario. Arredor de tí e da tua siñificación artística hai un verdadeiro halo de curiosidade, de ademiración e de respeto. Unha vida honesta e creadora non se perde endexamais. O coadro teu que eu teño na miña casa i os dibuxos que colgan na cabeceira do despacho da miña Clínica son visitados e contemprados a cotío por xentes de toda índole que coinciden no fervor hacia o arte auténtico e, por tanto, hacia Seoane. Tí eres, sin dúbida, a figura máis outa da plástica galega contemporánea e isto, que non se formula nos periódicos nin nas revistas oficiaes, o saben universitarios, artistas, inteleitoales e traballadores da nosa entrañabel Galicia. Luis Seoane, penso e digo en moitas vegadas en púbrico, é como un neno galego que se nos foi prás Américas e que alí tivo a nobleza de desenrolar un traballo heroico non pra empetar cartos senón pra aumentar, esgreviamente, o caudal artístico da nosa Patria. E Seoane sigue sendo un neno que vai pra maior e que sabe tapar as bágoas pra que a visión creadora non se lle tolde. E todo isto feito alá en Bós Aires, naquele balbordo lonxano no que ele, o artista, escoita sempre como un profundo rumor do profundo e calado pobo galego. Eisí pasan os anos, lentos e doorosos, e Seoane alá está, firme e fecundo. Galicia ten algún día de pagar a deuda contraída con este neno galego que envellece, loita e suscita inéditos mundos de fermosura.

E non sigo, querido Luis, non sigo.

Eu tamén traballo o que poido. Iste inverno teño eiquí unha xeira de dez conferencias, unhas médicas i outras de tipo cultural. O pasado 27 din a pirmeira en Lugo no Círculo de las Artes. E nela demostrei compridamente como o paisán galego pasa fame, fame material, i as consecuencias que isto trae consigo. Houbo un verdadeiro desborde emotivo no público e a inquedanza quedou suscitada. Aparte dun libro sobor da Meiciña antropolóxica, preparo outro de ensaios que espero rematar na primaveira. O “Manuel Antonio” está xa moi adiantado. Na Editorial Labor de Barcelona vai a saír un libro dun médico alemán, Heyer, con un estenso prólogo meu. E iso é todo polo momento.

Adxunto as facturas de Insula polo anuncio de Citania i o da Editorial Nós que se refire ás Cruces de Pedra… de Castelao. Xa están abonadas por mín de xeito que vós podedes remesarme o importe na forma e na data que creades máis comenente.

Elena i eu temos moitos desexos de voltar a veros. Si vés a Europa ¿non haberá maneira de que, cando menos, vos achegásedes a Portugal? Poderíamos pasar un día xuntos en Valença e iríamos varios amigos a darvos unha aperta. Pensa nisto.

Saúdos moi cariñosos de Elena e meus pra Maruxa. Lembranzas a todos os amigos. Pra ti unha aperta inmensa de,

Domingo

1960-09-13
Carta de Seoane a García Sabell. 1960
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1960 en 13/09/1960

Buenos Aires, 13 de setiembre de 1960

Sr. D.
Domingo García Sabell
Santiago de Compostela

Querido amigo:

Recibín onte o número de Insula co teu traballo sobre o Dr. Marañón, que me pareceu dende logo moi atinado e bon, coma todo o número en xeral. Nun artigo pubricado fai algús anos escribín verbas parescidas as túas con que comezas o teu traballo, con motivo dos mortos en España, e felicítome dista coincidencia. Tiña de haber escrito antes, mais foron pasando os días e xa os meses na volta ás miñas cousas, preparando obra pra unha exposición que tiña que facer en Lima en Outubro e que, na derradeira hora, decidín deixar pra os comezos do ano que ben (sic). Queríamos Maruja e eu agradecervos a Elena e a tí as vosas atenciós nos poucos días que estivemos en isa. Igoal agradecimento teño de eispresar a Piñeiro e á sua dona, pero vou a escribirlles aparte. Hoxe soio quero acusarche recibo do número de Insula e felicitarte pol-o teu traballo. Pasar por Galicia, aínda que fose por poucos días, mais ben fíxome daño. Aínda non podo eisplicarme por qué, e isto non quere decir que non pense en voltar en calquer oportunidade. Dende logo estou moi contento de ter estado cos meus familiares e amigos mais queridos ainda que fose por pouco tempo.

Recibide Elena e tí unha aperta de Maruja e miña, e unha mais estreita pra ti de:

Seoane.

1961-09-04
Carta de Piñeiro a Seoane. 1961
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1961 en 04/09/1961

Compostela, 4-IX-61

Querido Luis:

Chegamos hai dous dias de Asturias, pois Isabel é de Xixón e sempre pasamos alí parte das vacacións. O mes de agosto repartímolo entre Coruxo, Láncara, Xixón e Castropol. Por eso non puiden recibir e atender o teu amigo Jacobo Kogan, que veu a Compostela coincidindo coa nosa ausencia. Pasou igual con Canito, o direitor de Ínsula, e con un profesor brasileiro. Sinto de veras non lle ter podido amostrar Compostela ó profesor Kogan. Tódolos anos nos ocurre o mesmo, por ser o mes de Agosto de moita afluencia de forasteiros.
O de Aquilino foi abraiante. Il sentíase algo froxo de saúde, pro era debido á sua vella e descoidada diabetes. Aquiles dias andivo normalmente con uns i outros. O mesmo dia que morreu fixo vida normal e tiña un taxi agardando pra saír de viaxe cando se sentíu mal. Un súpeto infarto de miocardio estranguloulle o folgo en poucos minutos. Eiquí tivo resoanza a sua morte e veu xente de toda Galicia ó enterro. Eu estaba en Vigo e viñen co Cunqueiro, o Paco, o Ferreiro e mailo Alvarez Blázquez. Pouquiños dias antes estiveramos falando longamente no Instituto P. Sarmiento do seu Diccionario e dos problemas ortográficos do galego. Tamén falamos da sua saúde, pro non lle notei desalento. Pola contra, mostrábase disposto a se someter a un tratamento serio. E faloume dunha idea que íl tiña pra facéremos unha escursión de varios dias por Galicia. Foi unha pena que morrese tan prematuramente. Aínda tiña moito que facer na nosa cultura.
Dixéronme que estivo eiquí Rafael Dieste e que marchou a Extremadura e Madrid. Tamén lín nun xornal atrasado que se puxera A Fiestra valdeira en Rianxo. Eiquí, na Coruña e mais en Vilagarcía púxose Os vellos non deben de namorarse. Acudíu moita xente nos tres sitios.
Moitos saúdos nosos a Maruja e de Isabel pra tí. Unha aperta moi forte do teu amigo

Ramón

1963-12-13
Carta de Seoane a Whitelow. 1963
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Whitelow. 1963 en 13/12/1963


Madrid, 13 de diciembre de 1963

Sr. Guillermo Whitelow
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Debí haberte contestado antes, pero estuve preparando esta exposición de Madrid que resultó un éxito, pero que temí, hasta ahora que está a dos días de clausurarse. Mucho éxito de crítica y de público. En un diario de Barcelona, se dijo que es la mejor exposición de este año en Madrid. Presenté 91 obras, treinta y cinco óleos y el resto grabados y se alterna los gustos en cuanto a uno y otro género. Antes de inaugurarse, estuve pintando como un forzado para que fuesen lo mejor posible y porque me hacían falta algunos cuadros de tamaño mayor a los que traje de Suiza. Por todo esto, me retrasé en escribir. Ahora tengo en el bolsillo desde hace unos días una lista de direcciones que fui solicitando para que envíes tu libro. A mí me parece Isla dentro de mí, un libro espléndido, donde la melancolía, la duda y la noche alcanzan algunos de sus más bellos versos. Pero mi parecer no sirve. Lo leí inmediatamente. Me gusta, sobre todo, ese despreocuparse de la novedad, de lo que se hace en el día, para encerrarte solo y encontrar tu verso, tu idioma y tu mundo. Hay una sombra que sigue al poeta y tiene nacionalidad, en tu caso, pienso que seguramente una sombra irlandesa, que te viene por sangre, da luz a tu poesía, una sombra de atardecer, de cuando se inicia la noche y la hora se vuelve propicia a los fantasmas de cada uno. Perdóname, Billy, yo te puedo decir si unos poemas me interesan o no, nada más. Y los tuyos me parecen muy bellos. “Feliz quien vuelve y disimula todo su llanto”, dices en uno final y este verso lo hice mío desde que lo leí. Es una divisa de desterrado. Pero seamos prácticos, aquí va la lista que pude conseguir hasta ahora:
Francisco Umbral. Poesía española, General Oraaa; Bartolomé Mostaza. Ya. Alfonso XII, número 4; Antonio Valencia, Arriba. Larra 13. Dámaso Santos. Pueblo. Narváez 70; José Luis Cano. Ínsula. Calle del Carmen 9; J. A. Caldas Campañó. Avenida del Generalísimo16; Revista Aulas. Apartado de correos 14.191; Ángel Crespo. Revista de Cultura Brasileña. Jácome Trezo 4-6; Mariano Tudela. En Vigo: Francisco Fernández Del Riego, Grial. Editorial Galaxia. Reconquista número 1.
A Bonino aún no le escribí. Lo haré seguramente mañana. A mi regreso en enero o febrero llevaré toda la crítica sobre mis exposiciones, catálogos, etc., para el archivo de la galería. Os ruego que no me hagáis hacer paquetes ahora ni disciplinarme en estas cuestiones. Un cariñoso abrazo a Julia y Enzo, a Mujica Láinez (que no me contestaron), a Adriana, y tu recibe uno muy fuerte de
No tuve noticia de exposiciones de ahí. ¿Por qué no me mandas alguna? Te lo agradecería.

[Seoane]

1964-02-17
Carta de Seoane a Varela. 1964
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Varela. 1964 en 17/02/1964



Madrid, 17 de febrero de 1964

Sr. Lorenzo Varela
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Esperamos de que estés mejor de tu úlcera y de que estéis disfrutando Marika y tú del mar uruguayo. Nosotros regresaremos a fin de este mes, el día 29 quizás. Éstas que te envío son, pues, las últimas noticias desde aquí y ahí van:
Las revistas literarias de Madrid, Índice e Ínsula, agradecen en sendas notas y en sus números de enero, el ángel anual otorgado por Hora once a fines del año 1963, por su contribución a la difusión y exaltación de los valores culturales durante el año y destacan la importancia de esta distinción. En Índice, se publica al mismo tiempo una fotografía del escritor Ernesto Sábato, que en su nombre se hizo cargo del premio en Buenos Aires, vestido de barrendero madrileño, traje adquirido en Madrid por el novelista, con un muro al fondo en el que se destacan frases alusivas a la actualidad política de Buenos Aires y con un pié también alusivo a esa actualidad de hace unos meses.
Con el mismo título de Hora once, acaba de inaugurarse en la estación televisora madrileña un programa policial. Hace años otra coincidencia semejante a ésta ocurrió con el nombre de Correo Literario, que en Madrid se reprodujo tratando de imitar del quincenario argentino y, hace menos tiempo, la Editorial Plaza y Janés de Barcelona puso de título a una colección suya La botella errante, con una viñeta horrenda tratando de seguir el de Botella al mar, nombre de una desaparecida editorial argentina. Hora once de Buenos Aires tiene, pues, seguramente por falta de ingenio de la dirección de la televisión madrileña, su homónimo en la capital de España.
Acaba de inaugurar una exposición de su pintura, en la Galería del Cisne, el pintor español Enrique Climent, exiliado en México desde la Guerra española. Su pintura actual preocupada por los matices de color y materia, sorda en sus tonos, recuerda el surrealismo que caracterizaba al pintor en los años anteriores a 1935 cuando pertenecía al famoso grupo de los ibéricos. El prologuista del catálogo de esta exposición, el crítico Enrique Azcoaga, afirma: “En vista de que el color supone en la pintura de Climent experiencia, la materia –o la textura, o el tejido pictórico– no es en su obra paciencia artesana, sino un planteamiento formal espiritualmente dominado”.
Entre los premios del XIII Salón del Grabado celebrado en Madrid, debe destacarse la medalla de honor otorgada a Picasso, así como el nombramiento a dicho artista como socio de honor de la Agrupación Española de Artistas Grabadores por su aportación a esa muestra. La entrega de premios se efectuó por la Dirección General de Bellas Artes. Esta misma entidad tiene en proyecto la organización de una exposición rodante de reproducciones de obras de Picasso y que comprenderá treinta ciudades españolas. Por otra parte, como participamos hace algunas semanas, en la exposición de pintura que se realizará en el Pabellón Español de la Feria de Nueva York, se expondrán tres cuadros últimos del pintor que fueron adquiridos por el Estado español a una galería de París.
En Toulouse, en Francia, se realiza una curiosa exposición de documentos de diversas épocas, desde la antigüedad, en la que se destacan orlas y formas caligráficas influenciadas por diversos estilos de la historia del arte europeo y sobresalen como ejemplares las firmas marginales de los notarios. Entre éstos, estamos seguros, ocuparían un lugar muy destacado, de exponerse, los de la Península Ibérica, cuyo orgullo continúa siendo hoy la complicada firma con que rematan los documentos que redactan y dan fe.
Al pintor argentino Jorge Larco se le tributó un homenaje en Madrid por sus colegas españoles con motivo de la próxima aparición de su libro sobre la pintura española. El homenaje consistió en una exposición de obras de artistas españoles en la sala de Don Quixote y en una comida celebrada en el Círculo de Bellas Artes donde hicieron uso de la palabra el organizador del homenaje Sr. Zarco, Director de la Galería Don Quixote, el pintor Francisco Cossío, el crítico de arte Camón Aznar y el propio homenajeado.

Éstas son las noticias más frescas de estos días, todas referidas a pintura y pintores. Espero ofrecerte verbalmente otras a nuestro regreso. Un abrazo a Marika y a ti de Maruja y mío y otro saludo al Atlántico sur que desde hace algún tiempo provee de merluzas a España y a Cultura Hispánica.

[Seoane]

1964-12-29
Carta de Seoane a Azcoaga. 1964
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Azcoaga. 1964 en 29/12/1964


Buenos Aires, 29 de Diciembre de 1964

Sr. D. Enrique Azcoaga
Madrid

Mi querido amigo:

Debí haberte escrito hace tiempo, lo hago ahora en vísperas de Año Nuevo para daros noticias nuestras, de los amigos y desearos felicidad. Buenos Aires está lo mismo. Nada cambia. Es posible que tampoco nada cambie en otras partes. Los militares, luego de un silencio de meses, comienzan nuevamente a enfrentarse entre ellos y a opinar sobre política y el porvenir del país. Pero no son estas noticias las que quiero transmitiros. Estas las conocéis o las sospecháis. Yo hice una nueva exposición con mucho éxito y publiqué un álbum que seguramente recibiréis en los primeros días de enero, Homenaje a Venecia, se trata de grabados en madera realizados sobre apuntes que hice en 1960; otro, Bestiario, saldrá en enero, tambien grabados en madera publicado por Ediciones Ellena, de Rosario. El primero lo editó Bonino. Hice dos murales, uno en colaboración con Arranz, de cerámica, y tengo encargo de otros dos. Volveremos, pues, a España, en Agosto o Setiembre del próximo año. Quizás Laxeiro marche antes. Acaba de realizar una espléndida exposición en la Galería Velázquez, la tercera de este año, esta última en homenaje a D. Luis Alvarez. Varela continúa luchando con su “Hora Once”. Realiza reportajes interesantes y transmite notas y comentarios que se siguen con mucha atención. Muchos amigos nuestros tiene secciones en Radio del Estado y Municipal. El Instituto Di Tella continúa escandalizando con sus exposiciones. Jorge Romero Brest acaba de publicar una nota a un acto de “Vivo-dito” de Grecco, donde expresa en uno de sus párrafos: “¡Fermento! ¡Fermento! Es lo que necesitamos”. El acto, fracasado, de Grecco estaba dedicado a Madrid e intervenía un limpiabotas de la esquina de Córdoba y Florida, y el bailarín Gades, además del propio Grecco. Comenzó en la Galería Bonino y se remató, si tuvo remate, en la Plaza San Martín. Grecco ahora prometió realizarlo en el Luna Park. Borges es el escritor más reporteado del año. En las librerías se exhiben las traducciones de su obra en diversos idiomas y el autor de más éxito es Julio Cortázar. De aquí salió para España, debe estar ya ahí, Mariano Perla, corresponsal ahora de La Prensa de Buenos Aires. A vosotros os recuerda mucha gente, y, en general, los españoles os envidian. En París están triunfando, según parece, Seguí y Macció y en Nueva York exponen y parece que les va muy bien, Fernández Muro, Sara Grilo y Sakai. De allí llegan ahora Maza y Noé que piensan regresar. Bonino está en Nueva York. Creemos que vuelve en Marzo a Buenos Aires, su galería tiene mucho éxito. En Buenos Aires entró “la fiebre” de los remates de cuadros: Riobóo, Van Riel, Pisarro, Velázquez, compiten en remates [de] pintura. Se abrieron diez o doce galerías nuevas y la pintura parece ser, no es que lo sea, una preocupación fundamental de los porteños. Blanco Amor (Eduardo) marcha estos días para España definitivamente. Tambien Antonio Baltar y Mireya. Esto es todo lo que recuerdo al escribiros estas líneas. En cuanto a vosotros estamos deseando que nos invitéis a charlas en la terraza de vuestra casa, o invitaros nosotros al departamento que alquilemos, similar al de Conde de Aranda, a nuestro regreso. Hay mucho que hablar de todo. Siempre hay mucho que hablar. ¿Qué tal las galerías y las exposiciones en Madrid? No sabemos nada de lo que pasa ahí. Alguna vez con mucho atraso compro Insula e Indice y algún número de Goya. Es lo único que llega a Buenos Aires.
Esto es todo. Escríbeme. Maruja y yo os deseamos a María y a ti y a tus hijos un feliz 1965. Recibid el gran abrazo de los dos:

[Seoane]