PROXECTO EPÍSTOLAS

----

7 MENCIóNS A José Martínez Romero

Psicoterapeuta arxentino, fillo de emigrantes galegos.
Epístolas
Destinatario/a [3]
Mencionado/a [7]
Remitente [5]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
1970-01-20 Mencionado/a
Carta de Seoane a Palmás. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1970 en 20/01/1970


La Coruña, 20 de Enero de 1970

Sr. D. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Querido amigo:

Llevamos ya unos días en La Coruña y necesito la dirección de José A. Fernández, el que fue gerente del Centro Gallego para reanudar mi colaboración con la radio. Nunca tuve su dirección, solamente el teléfono, que es 740-4770, debo escribirle y mandarle mis notas. Le rogaría me la proporcionase lo más rápidamente posible.
Conseguimos algún disco en Londres para usted. Casi todos agotados. También los “test” para Martínez Romero, de quien recibimos una felicitación de Año Nuevo cuando llegamos al Castro. Galicia está lo mismo que hace unos meses y lo que más se nota es la indiferencia desdeñosa del pueblo gallego, en general del español, es decir, de lo que queda del pueblo gallego, pues lo más joven y enérgico emigró o está emigrando. Estuvimos en Londres con Ramón Lugrís y le recordamos; en Barcelona con Losada, y con Patiño y Álvarez en Madrid, trabajan lo que pueden. Losada prepara cursos y trabajos literarios. Patiño tiene hecha más de una exposición. Por mi parte preparo la exposición de Madrid y nuevas piezas de Sargadelos, fábrica casi terminada y que resulta modelo en su género. Ya hablaremos de todo al regreso o ya escribiré nuevamente. Por favor envíeme la dirección de José A. Fernández, si no no tengo a quien dirigirme para esta cuestión de la radio.

Un gran abrazo de los dos para todos, Inés, Pilar y Tito y para usted:

[Seoane]

1970-04-04 Mencionado/a
Carta de Palmás a Seoane. 1970
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Palmás a Seoane. 1970 en 04/04/1970

Buenos Aires, 4 de abril de 1970

Meu querido amigo:

Entereime polo Alonso Montero que nistes días espón en Madrí. Non dubido do seu ésito. Cómo vai o arranxo de nova casa? Nunha revista madrileña lín o plan urbanístico da Cruña, que é mui interesante. Ollei unha panorámica da cidade onde aparez o edificio onde viven, unha maravilla de lugar.
Mandeille á Fundación Penzol un informe de proieto de pesquisa sobre a prensa da coletividade galega de Bs. As. desde 1879 deica 1960. Vamos ver si o aproban. Traballei nel con dous compañeiros da Faculdade. Pode resultar un estudo interesante.
Coido que o meu traballo en Galicia vai ser sobre a violencia en Galicia, fundamentalmente as rebeliós campesinas. Polo de agora estou recollendo información e bibliografía sobre o tema doutros países. Prégolle me envie a información que Vd. teña, porque teño que evaluar si é importante o tema e si paga a pena realizalo.
Vin unha revista dirixida por Sigfrido Radaelli, non me lembro o nome, a reprodución en branco e negro do seu retrato do Che.
Da colectividade pouco lle podo dicir, continúo alonxado dela. O xoves santo morreu o Puente. A filla non deu aviso a ninguén, a súa enfermedade estivo chea de pelexas antre a filla e maila muller. Levou a morte que merecía. O Instituto Arxentino de Cultura Galega vai reeditar en long-play os discos da coral “Terra Nosa”. Editouse o libro dos Xogos Froraes, naturalmente mui malo. A revista do Centro Galego ten por direitor a un señor de apelido Barreiro que é membro da C. Direitiva.
Entereime que o Laxeiro anda por acó, coido que está arranxando unha retrospectiva.
Chegoume a circular sobre a fundación do Museu de Arte C[arlos] Maside. Alégrome muito que a empresa xa esté en marcha. Cando veña veremos que se pode facer pra continuar recollendo material.
Cándo voltan? Unha forte e cordial aperta pra Maruxa e Vd.

Ricardo

P.D. Lembranzas de Inés, Pilar e Martínez Romero.

[Manuscrito na marxe esquerda:] Recebeu o enderezo de Fernández?
Meu enderezo atual é: Santa Fe 3205- 2º, 32, Cap. Fed.

1970-04-15 Mencionado/a
Carta de Seoane a Palmás. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1970 en 15/04/1970


A Cruña 15 de abril de 1970

Sr. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Meu querido amigo:

Recibín a súa carta, data 4 diste mes. Viñemos de Madrid o domingo derradeiro denantes de rematada a esposición, remátase hoxe, polo meu traballo eiquí. Resulta dun gran ésito. Moitas críticas, moi boas i estensas, afirmándoa como unha das millores esposiciós da temporada, moito púbrico mozo e algunhas ventas. Estou, pois, moi contento polo resultado. Matino que a proposición de vostede pra Fundación Penzol tenlles de interesar, coma ten interés o posíbel traballo sobre a violencia en Galicia e as rebeliós campesinas dende a Edade Media deica Castrelo de Miño, cun capídoo moi interesante que tería de sere o referido ao movimento agrario dirixido por Basilio Álvarez na segunda decena deste século. Comprendendo na violencia a emigración, que é outra forma de violencia.
Non sei nada da coleitividade. Supoño que o Instituto Arxentino de Cultura Galega é a Comisión de Cultura do Centro Galego, unha coleción de badocos sen remedio. O señor Barreiro da Agrupación Unión Galega puxérono seguramente porque en algún tempo terá feito o boletín do sindicato de cortadores, ó que pertenecía. De Galicia non sabe nada. É boa persoa mais xa un pouco ido. Voltaremos nos derradeiros días de Maio.

Unha aperta moi forte para Inés, Pilar e Martínez Romero e pra vostede de Maruxa e miña. A Inés escríbolle tamén:

[Seoane]

1971-06-10 Mencionado/a
Carta de Seoane a Palmás. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1971 en 10/06/1971


La Coruña, 10 de Junio de 1971

Sr. D. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Querido amigo:

Llevamos un mes en Galicia y nuestros únicos viajes han sido hasta ahora a Sargadelos y a Santiago, aparte los alrededores de La Coruña. Empecé a trabajar, y, ahora, el Ayuntamiento de La Coruña, me acaba de encargar un monumento a los emigrantes que estará situado en La Coraza del Orzán, junto a Riazor. Lo acepté, pues hacer un monumento con ese tema en una ciudad no es colaborar con una política determinada, y siguiendo además el ejemplo de Picasso y Miró en cuanto a la ciudad de Barcelona. Se trata de mi homenaje, el que yo puedo hacer, al pueblo coruñés y a los emigrantes.
No sé nada de Buenos Aires más que las noticias repetidas hasta el cansancio en los periódicos de aquí, de las entrevistas de los comandos peronistas con Perón y de la política de Lanusse. Nada dela vida cultural de Buenos Aires, de exposiciones, teatro, cine, etc. Aquí vamos algunas tardes a ver alguna película del oeste filmada por italianos en Almería, no hay nada más que ver, o exposiciones de pintura una o dos, que se suponen impresionistas. Dentro de poco ni eso. En el mes de abril emigraron 5.000 personas solamente de los alrededores de La Coruña. Mientras en esa, en la colectividad los que tienen un órgano de prensa en las manos no hacen nada, no mantienen una política de hoy, de acuerdo a las actuales circunstancias de Galicia y del mundo, ni dejan de soñar imposibles. Desde Barcelona y Madrid me hablaron de usted, desde Losada, Patiño, los Rey, hasta aquí en La Coruña, aparte de Díaz Pardo y otras gentes a las que causó muy buena impresión y quedaron siendo sus amigos. Las gentes en Galicia andan también muy disueltas, se ven de conferencia tardía en conferencia tardía, en alguna exposición o en la calle casualmente. Nadie piensa en cambiar impresiones sobre cualquier tipo de cuestiones, en todo caso se limitan a participarse lo que hacen en la soledad de sus casas. Es como si no tuviesen esperanzas de nada. Dejan transcurrir la vida como caiga.
Bueno, le ruego que me escriba y que me dé noticias de esa. Estamos deseando tenerlas. ¿Terminó la carrera? Un saludo de Maruja y mío para los Martínez Romero, Pérez Prado, etc., y usted reciba el abrazo de:

[Seoane]

1971-08-30 Mencionado/a
Carta de Seoane a Palmás. 1971
Bos Aires
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1971 en 30/08/1971


Buenos Aires, 30 de agosto de 1971

Sr. D. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Tengo sin contestar su carta desde que la recibí a fines de junio. Ha pasado Julio y Agosto, que fueron para mí dos meses de trabajo desordenado. Hice una cabeza-jarra de Rosalía, otra de Pablo Casals y algunas otras piezas para Sargadelos. Proyecté una nueva sala del Museo y una galería para exposiciones que se inauguraron el día 20 con gran éxito. La galería con una muestra de grabados de Picasso y de Miró, que constituyen un éxito, sirviendo, además, como barómetro de las inquietudes de un público virgen en estas cuestiones. Ahora empiezo a tener ganas de regresar. En verano se cubre Galicia de emigrantes que regresan a pasar aquí sus vacaciones y que traen sus autos con matrículas europeas muy variadas; y de aristócratas y rentistas gallegos que viven en Madrid y vienen a pasar el mes de agosto a su tierra con la misma indiferencia para sus problemas, que si hubiesen ido a la Costa Azul o a la Costa Brava, o a cualquier otra costa con la que no tienen sentimentalmente nada que ver. Son las gentes que nadie ataca porque casi nadie conoce, marginados de Galicia hacen vida de gheto, aparte, reunidos solamente entre ellos, mostrándose displicentes en los clubs como el Náutico de La Coruña, o el casino de cada ciudad. Las rentas que extraen de sus bienes gallegos afianzan el progreso de Madrid, o de otras partes de España, invirtiéndolas en negocios, por ejemplo, de la Costa del Sol o del Mediterráneo. Por aquí el despiste político es tan grande que el objeto de ataque es la clase media que de alguna manera hace algo por Galicia, aunque constituya una clase más sórdida aquí que en otras partes.
No llegamos a ver aún ninguno de los nuevos periódicos de Buenos Aires, sentimos envidia de las películas de que me escribe y que aquí no se pueden ver. Tampoco llegó el Diego Rivera que usted me envió. No sé si llegará mientras esté yo aquí y tengo miedo de que no me guarden ejemplares en la editorial, pues son muy desordenados. Como es natural tampoco lo vi ni sé que reproducciones le acompañan, pues yo no las seleccioné. Culturalmente Galicia está casi muerta. Los jóvenes más valiosos se marchan a otras partes de España luego de hacer oposiciones y los otros se marchitan y se convierten en indiferentes a todo vegetalizándose. Sin embargo ¡qué bella y rica de tierra, de mar y de hombres es Galicia!, pero tierra, mar y hombres están abandonados y los hombres sin siquiera esperanza. No importa que se publiquen libros valiosos o se hagan exposiciones, etc. Todo esto es una labor individual que no responde a una necesidad colectiva. Heroica por esto. El escritor, el artista, actúa aisladamente, por propia necesidad, sin que su actuación encuentre eco y se inventa un público si se decide a convertirse en bufón, halagando a ese público y divirtiéndolo, o movilizando el grupo social a que corresponde. Ya hablaremos sobre esto a nuestro regreso.

Un abrazo de Maruja y mío para usted y los amigos comunes, a alguno de los cuales, a Martínez Romero, debo carta que contesto hoy:

[Seoane]

1971-10-19 Mencionado/a
Carta de Palmás a Seoane. 1971
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Palmás a Seoane. 1971 en 19/10/1971


Buenos Aires, 19 de outubro de 1971

Meu querido Seoane:

Sen dúbida a nosa correspondencia anda desnorteada, xa que debéronse perder cartas suas e miñas. Cómo van Vd. e máis a Maruja? Supoño que o seu traballo co monumento de homaxe ao emigrante debe estar ben adiantado. Eu estou con muito traballo, ademáis do de turismo estou nun equipo que está a elaborar o plan regulador da cidade de Olavarría, unha esperiencia mui interesante ainda que non me deixa muitos cartos. Na faculdade perdeuse cuase totalmente o ano deica hoxe non puiden esaminarme en ningunha das asignaturas que me faltan; o mércoles prósimo poderei esaminarme en Antropoloxía, sempre que non suceda nada denantes.
Pra falar dos nosos vellos “amores”, direille que da coletividade pouco lle podo dicir. Hai unhas semanas atopeime con algúns dos homiños da Irmandade –Cupeiro, Florez e Dapresa– pidíronme contas pola miña conferencia en Barcelona, e dahí orixinouse unha discusión mui forte. O proieto que Vd. presentou no C[entro] Galego caíu xa nas maos da xentiña de sempre, sei por Martínez Romero que andan con el ao lombo o Cupeiro, o Molinari e algún outro que non lembro quen é; consecuencia de todo non farán nada ou farán o de sempre, unha trangallada. Respeito disto teño mentes de falar con Lorenzo Varela pra ver si podo publicar na coleción “La historia popular” do Centro Editor de América Latina un traballiño sobre a nosa emigración na Arxentina (cuio índice temático lle adxunto). Por culpa del estou escribindo uns contos con estorias de emigrantes e de fillos de emigrantes, eu non estou mui conforme, pro Varela pensa que están ben.
Xa estará enterado do golpiño de estado que tivemos a semana derradeira, continuan os rumores sobre posibles levantamentos militares. Antonte correu o rumor da sublevación de Campo de Mayo, pro non pasou de ser un rumor destinado á especulación financeira, o que si houbo foi un asado que pode ser o prólogo dunha conspiración (entre chourizo e chourizo un militar pode matinar muitas falcatruadas). O certo é que semella haber polo menos tres golpes en marcha; un liderado por López Aufranc de corte liberal na liña económica e brasileiro en ideoloxía; outro no que estarian misturados elementos nacionalistas e desenrrolantes con Onganía, Levingston e xente fondicista, e non podía faltar o sempiterno golpe de coroneles supostamente peruanistas. Por outra banda o governo segue xogando ao GAN (Gran Acuerdo Nacional) namentras siguen actuando grupos parapoliciales metendo bombas (tocáronlle duas ao Centro Editor e máis outra á Editorial Galerna) e raptando xente que na mor parte dos casos non aparece nin viva nin morta. O deterioro económico é cada vez maior e non se albisca no horizonte posibilidade de solución. Os militares están mosqueados polo ésito brasileiro, sen se decatar que foron eles mesmos os que botaron abaixo esa posibilidade cando botaron a Frondizi e que hoxe os EEUU teñen xogadas as suas cartas no Brasil onde o rexíme semella ter desartellado á oposición de esquerda legal e aos grupos insurrecionales. Os radicales seguen co seu vello esquema de recrutamento de afiliados e o peronismo participacionista indo e vindo de Madrí –a nosa nova Meca– pra negociar e enfrentar ás liñas supostamente socializantes dese movimento. É tremendo ver muita xente moza universitaria que pensa que unha volta de Perón ao poder pode representar o camiño pra instauración do socialismo ou dun certo tipo de socialismo chamado “nacional” na Arxentina. Cada vez que falo con algún deles –mellor dito que discuto– quédome parvo; cheguei a escuitar cousas tan peleriñas como que o pensamento de Perón, nin que fose Mao, era verdadeiramente dialéctico. Supoño que o poderá ser o día que poida atinxir a síntese. Como verá a cousa élle ben entangarañada.
Mañán estrease Outubro de Eisenstein, e ainda que pareza sorprendente vai nunha sala comercial de Corrientes. Niste intre hai media dúcia de filmes francamente bons. O conformista dun italiano Bertolucci que é unha reflesión sobre o fascismo através dunha historia particular un pouco ao estilo do que fixo Visconti co nazismo, mais con persoaxes pequeno-burgueses. Trampa 22 unha sátira anti-bélica de orixen norteamericano do tipo de MASH. Verán do 42 tamén norteamericana que conta con muita poesia o pasaxe de nenez á adolescencia a través da iniciación sexual dun rapaciño de 15 anos. Leva meses de esibición Morte en Venecia de Visconti, que é unha maravilla, penso que polo tema tan “equívoco” pra un censor non a van dar en España, se cadra cecais nalgunha das prósimas “aberturas” do réxime. A cinemateca continua organizando uns ciclos estupendos e os fins de semana repoñense muitas películas en cine-clubes e outras asociaciós, escollidas con mui bó criterio.
Xa saberá do ésito de Paco Ibáñez e máis Raimon. O primeiro actuou no Opera nunha sala cheiña. Foi pena que dera un único recital. Na miña vida vin tanta xente sentada nun escenario. Sorprendeume ademáis que o público soupera os nomes de canciós e que berraran pedindollas. Pro muito mais me sorprendeu o ésito de Raimon. Os cataláns estaban pasmados, eles contrataran por tres días a saliña do Payro que é ben pequena e atopáronse con que a demanda esedía todo o previsto, tiveron que repetir na semana seguinte os recitales. Por certo hoxe pola noite no Gran Rex preséntase Raimon novamente xunto con Mercedes Sosa, o uruguaio Viglietti e o conxunto chileno Quilapayun.
De esposiciós pouco lle podo falar. Soio fun ver unha de xoias e obxetos de ouro precolombinos, no San Martín e agora quero ir ver a de arte precolombino peruano que se fai en Belas Artes, pra que Marica Varela prestou algunhas pezas.
Se vai polo Castro pídalle ao Xosé ou a Mimina que me manden uns exemplares da bibliografía de Castelao.

Unha forte aperta pra Maruxa e Vd, de

Ricardo

[Manuscrito na marxe esquerda:] Soupen por Martínez Romero da esposición que fixeron con gravados de Picasso e máis Miró. É comovedor pensar que iso se fixo nunha aldeíña.


[Anexo.]

La inmigración gallega

1.- Gallegos, gaitas y yoyegas

2.- La época colonial

2.1.- los primeros gallegos en el Plata
2.2.- los establecimientos patagónicos
2.3.- las invasiones inglesas
2.4.- los “ilustrados” gallegos
2.5.- gallegos por la libertada

3.- El aluvión inmigratorio

3.1.- formación y desarrollo de una colectividad
3.2.- el gallego frente a los argentinos
3.3.- influencias en la vida argentina

4.- Presencia de la Argentina en Galicia


Material gráfico

soldado del Tercio de Galicia
bandera del Tercio de Galicia
pendón del Tercio de Galicia
Casa de Cerviño (Rivadavia y Chacabuco)
Retrato de Cerviño
Deembarco de inmigrantes en Bs. As.
orfeones gallegos en el carnaval de antaño
orfeón gallego en la fundación de la Plata
caracterización de un gallego en el sainete porteño
carátula de la música del tango “Galleguita”
Almacén “La flor de Galicia”
Pizzeria anunciando empanadas gallegas
caricatura de José Ma. Cao
Acto de adhesión a la Rep. Española o autonomía gallega
foto con periódicos y revistas gallegas editadas en Bs. As.
edificio del C. Gallego
Manifestación gallega de adhesión al 150 aniversario de la Rev. de Mayo
Escudos argentinos y otros elementos decorativos del Pasatempo de Betanzos
Escuela “La Argentina” en alguna localidad gallega

[Manuscrito:] Si Ud. sabe de otros materiales hágamelo saber, en especial para graficar la presencia argentina en Galicia

1973-08-30 Mencionado/a
Carta de Palmás a Seoane. 1973
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Palmás a Seoane. 1973 en 30/08/1973

Buenos Aires, 30 de agosto de 1973

Querido Seoane:

Sin ánimo de despertar en su envidia le diré que la cartelera de cines está llena de buenas películas: He visto ya alguna de ellas. Estado de Sitio de Costa-Gravas con un planteamiento muy claro sobre la guerrilla urbana y un alegato contra la represión policial y la penetración de los servicios norteamericanos. Supongo que cuando vuelva aún estará en cartel, pues el éxito es rotundo. También vi Hermano sol, hermana luna de Zefirelli. Creo que no logró la gracia y la frescura de su Romeo y Julieta, pues confundió simpleza de espíritu –en este caso el de Francisco de Asís– con cursilería y, sin duda son dos cosas muy diferentes. Volví a ver Decamerón de Passolini esta vuelta hablada en italiano y napolitano con lo cual gana enormemente sobre la versión en inglés. Es un estupendo fresco popular y de época. Ayer estrenaron En el nombre del padre... una película de Bellocchio –el que hizo Cina é vicina– me gustó mucho, hay en ella un complejo planteo sobre la realidad social italiana enfocada en el pequeño mundo de un colegio católico. Naturalmente que con la excepción de Zefirelli ninguna de las otras películas podrá pasar la censura española. Por cierto hasta el momento la censura en materia de cine y publicaciones no funciona lo que ha dado como resultado el poder haber visto excelentes películas sin cortes y que los quioscos de diarios estén tapados de revistas más o menos eróticas que parece que nadie o muy pocos compran –según me dijo el diariero que viene a casa–. Asimismo hay algunas revistas con travestis y todas esas cosas. Que se le va a hacer vaya lo uno por lo otro.
Del mundo plástico poco o nada le puedo contar, pues con todas las cosas atrasadas que tenía y aún tengo no me quedó tiempo más que para ir al cine. Este sábado aprovecharé para ir a ver dos exposiciones que hay en Bellas Artes y en Artes decorativas. Una es con grabados de Goya (la serie de toros) y la otra es de grabados de Picasso sobre toros también. No sé si tendrá interés en los catálogos. De todos modos se los compraré. Todavía no me llegaron las cosas de Londres, supongo que no tardarán en hacerlo.
Hoy estuve con Alberto Vilanova, que se marcha a Galicia a fin de año pues quiere arreglar los papeles de su jubilación. El pobre estuvo muy mal con una afección renal que lo retuvo en cama un par de meses. Le encargué un trabajo sobre los exilados gallegos de América para publicar en un volumen colectivo sobre la emigración en el cual tendrá que colaborar Ud. y otros amigos. La cosa surgió así: casi al final de mi estadía en Galicia me entero que SEPT va a publicar un volumen colectivo sobre la emigración gallega actual, pensé que sería bueno hacer una parte dedicada a América. Hice una lista de autores y temas posibles y la idea fue aprobada. Martínez Romero hará los aspectos psicológicos, Pilar un trabajo sobre folklore gallego y argentino, Varela los artistas gallegos en América (no sé aún si aceptará), Zubillaga los gallegos en Uruguay, Pérez Prado se referirá al nombre gallego en América y yo cubriré los aspectos sociológicos. Como me acordé que Ud. tenía bastante material sobre los gallegos en México y prácticamente nada sabemos sobre ellos pensé que podría Ud. desarrollar dicho tema. El trabajo no deberá exceder las 15 o 20 hojas oficio a doble espacio y en gallego. Como a los editores les urge sacar el libro habría que tener listos los artículos a finales de noviembre. Espero que pueda colaborar en este primer libro sobre nuestra emigración a América que sale en Galicia, cuando ya el fenómeno es casi un hecho histórico.
Como broche final le diré que cuando llegué me enteré que las vestales de la Irmandade habían echado a rodar la especie que mi viaje se había hecho por invitación del gobierno español. Primero reaccioné violentamente pues la mentira es algo que me molesta mucho pero luego lo pensé bien y decidí reforzar mi total alejamiento de toda esta “xentiña” que alguna vez coincidió más o menos con nuestras vidas. Seguiré trabajando como siempre por Galicia y por su pueblo, que es el de mi sangre, desde lejos y como mejor pueda, tratando de salvar el recuerdo de su paso por estas tierras y ayudando, poco o mucho, a que el futuro no nos sea tan terrible como el pasado y el presente.
Si se solucionan unas cuestiones de tipo burocrático participaré en una experiencia muy interesante que se desarrollará en la frontera misionera con el Brasil. Como allí ha penetrado –según parece– el portugués, se entrenarán los maestros en dicha lengua para impartir la enseñanza en sus primeros momentos. Hace unos días salió la resolución del ministro de educación designándome junto con otros tres profesores para recorrer la zona, dictar un cursillo a los maestros y arbitrar las medidas necesarias a implantarse en el futuro. Parece ser que lo mismo se hará con las lenguas indígenas. Ojalá pueda arreglar mis cosas y poder participar en la experiencia que como Ud. sabe me interesa sobremanera.
Perdón por la larga carta. Un abrazo muy fuerte para Maruja y Ud. esperando tenerlos entre nosotros muy pronto

Ricardo Palmás