PROXECTO EPÍSTOLAS

----

79 MENCIóNS A Ramón María Valle-Inclán (1866-1936)

Dramaturgo, poeta e novelista que formou parte do Modernismo literario próximo á Xeración do 98.
Epístolas
Mencionado/a [79]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
Data Relación Remitente - Destinatario Orixe Destino [ O. ] [ T. ]
1948-02-29 Mencionado/a
Carta de Otero Espasandín e Ortiz Alonso a Seoane. 1948
Nova York
Waynesburg
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín e Ortiz Alonso a Seoane. 1948 en 29/02/1948

Nuevas señas: 44, East Wayne Street
Waynesburg, Pa. USA
29 de febrero de 1948

Sr. D. Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Ayer, mientras nos hallábamos con las manos hasta el codo en la tercera mudanza –que no lleva trazas de ser la última– nos llegó tu carta fecha 23 del corriente. Con los riñones medio averiados de cargar libros y todo lo cargable ayudado por dos alumnos y por Alicia y Cuqui, me pongo a escribirte la respuesta en el nuevo mechinal; para colmo me encuentro un tanto resfriado y con la cabeza un tanto hueca, así que no te extrañes si el nivel de la correspondencia se interrumpe con un bache o precipicio mayor de la cuenta. En primer término, debo decirte que llegó el mamotreto de Hurtado y Palencia con todos los atributos de la sacrosanta cochambre nacional. Me va a prestar muy buenos servicios, pese a todos los pesares, y te agradezco como se merece un obsequio de esta monta económica. Estoy leyendo ahora un libro sobre Cervantes publicado por la Universidade de Oklahoma con ocasión del centenario; su autor es un inglés que ha residido muchos años en Portugal y España, donde fue corresponsal de un importante diario londinense; ha escrito muchos libros sobre autores ibéricos, entre ellos uno sobre Gil Vicente, otro sobre Fray Luis, otro sobre Arias Montano; es autor del libro o antología portuguesa publicada por la Universidad de Oxford y similar al de poesía española editado por Fritz–Maurice Kelly y ahora corregido por Trend. Sospecho que el autor es católico, aunque no estoy seguro, pero aun así, ¡qué amplitud de ideas y qué generosidad y documentación ante el autor del Quijote! Nuestros profesores de literatura, aun los de la talla de Hurtado y Palencia, producen una impresión lamentable por comparación con este hombre de letras, ahora residente en la Columbia Británica. Todo cuanto afirma sobre Cervantes va respaldado con multitud de citas al pie de la página tomada a veces de las obras menos leídas de nuestro Manco: el Persiles, los Entremeses, comedias apenas editada, etc. Hay alguna coladura en pequeños detalles, no tanto relativos a Cervantes como a otros aspectos de nuestra literatura, pero se los perdonas con gusto por el horizonte de conjunto y las vías de interpretación cervantina y literaria en general que despliega. Pero no pude terminarlo por culpa de la dichosa mudanza, así que si algo nuevo se me ocurre, te lo diré en la carta siguiente. Aquí, seguimos haciendo nuevas exploraciones. El pasado domingo un señor nos llevó hacia el suroeste, hacia el estado de Virginia del Oeste, a unos cincuenta kilómetros de ésta. Había una luz excelente y tuvimos ocasión de explayar la vista sobre un círculo de colinas dilatado, de espléndidos contrastes y armonías. A veces te encontrabas frente a frente de una cañada de robles y sicómoros, éstos de blanco a la manera de los bidoeiros o de los álamos blancos de Galicia. Otro curioso aspecto del paisaje por esta parte son los derricks del petróleo o del producto afín al petróleo, el gas natural. A esta circunstancia débese que el gas de cocinar sea aquí baratísimo, pues no necesitan extraerlo del carbón, sino del suelo directamente. El dueño de la casa donde ahora vivimos es un técnico de una campaña petrolera y me prometió llevarme consigo cuando vayan a perforar la corteza terrestre en busca de un depósito de este producto. –Hace cosa de una semana Alicia y yo fuimos a dar uno de nuestros frecuentes paseos; por la noche había caído una respetable nevada, pero los días precedentes a la nevada habían sido realmente primaverales. Como consecuencia, habían llegado del sur grandes bandadas de una especie de pájaro de la familia del tordo que aquí llaman robin por tener el pecho colorado como el robin europeo. Los pobres estaban chasqueados, pues el tiempo les había jugado una mala pasada, y se refugiaban a la orilla de los regatos, único sitio donde podían encontrar algo de comer. Ayer una gran bandada se posó delante de nuestra casa; Cuqui fue la primera en advertirlos y dio la voz de alarma, así que inmediatamente salimos a la ventana a verlos. Es un pájaro realmente hermoso con su pecho anaranjado, su cola larga y con una mancha blanca en el arranque de la cola. Esto quiere decir que la primavera está cerca, si bien hoy han caído copos de nieve durante todo el día. Ayer por la noche hizo bastante viento, y como estamos mismo al lado del parque del colegio, durante toda la noche, al despertarme, sentía el zumbar del viento en los árboles, que a Alicia le causaba miedo y a mí una dicha extraordinaria, pues me traía a la memoria el viento otoñal de Galicia. Hace cosa de quince días, dimos otro paseo Alicia y yo hasta un bosque cercano a la ciudad. El suelo estaba seco y por ello pudimos sentarnos a nuestras anchas debajo de los árboles; sin darnos cuenta, rompimos a cantar, mientras el viento balanceaba las copas desnudas de los robles, y de pronto nos acordamos de Maruja. “Si estuviera aquí Maruja –nos dijimos– con qué gusto hubiera cantado canciones gallegas entre estos robles casi gallegos”. Naturalmente, nos dio la rabia de siempre saberos ahí entre esa podredumbre sin el consuelo de un bosque solitario donde recordar, donde soñar, donde cantar, donde pintar, dormir, escuchar el rumor del agua, el cantar de los pájaros, el ruido de una furtiva alimaña... Pero un día será, un día estaréis con nosotros, Maruja podrá cantar a sus anchas y tú pintar, correr, fantasear y maravillarte de que el mundo exista todavía tal como lo hayas podido vivir en la Arzúa o en el Ulla. Es el caso que nosotros casi os necesitamos tanto a vosotros aquí, como vosotros nos necesitáis, de momento al menos, a nosotros, y por eso no cejaremos en nuestro empeño de traeros. Estad seguros. Esos retratos que estás haciendo pueden ser la clave de la venida; acaso se te pueda traer con el pretexto de hacer determinados retratos, y una vez aquí, hacerlos de veras; dinero hay bastante por aquí: todo es que podamos convencerlos de que los retratos bien valen unos centenares o millares de dólares. Esto no es fácil simplemente porque en las pequeñas ciudades no se entiende más de pintura que en la presidencia del Centro Gallego; pero todo es cuestión de empezar: en cuanto una señora encopetada se haga un retrato, se lo hace hasta el moro Muza. Mándame, pues, algunas de esas fotografías cuanto antes, aunque tengas que hacerlas a toda prisa. Poco a poco Alicia y yo nos vamos familiarizando con esto y vamos teniendo mayor autoridad moral y hasta intelectual, lo cual puede el día menos pensado resultar en una solución como la de la sección de arte, la decoración de una sala del colegio o del gimnasio. Éste es el edificio del colegio de grandísimas proporciones con piscina, comedores, pista de basketball y muchas cosas más. ¿Quieres saber que aún no tuve ocasión de ir a Pittsburgh? La cosa parece fácil y lo es, pues muchos de mis alumnos vienen y van todas las semanas en su coche particular, y además hay servicio continuo de ómnibus. Pero hay una cantidad de zarandajas por el medio que mete miedo. Mañana pienso ir, pero saldremos de aquí tarde, y estaremos sólo unas horas: nos lleva un matrimonio en su coche. He recibido hoy unos impresos de Galicia (Santiago) para adquirir acciones de una empresa editorial entre cuyos fundadores está Pedrayo,Varela Radio y otras personas, algunas que yo no conozco. Supongo (que) estarás al tanto de lo que se trata; la idea me parece excelente, y la ocasión casi también. Claro está, no puedo adquirir acciones, pero si pudiera, la cosa no me disgusta, pues es un aspecto de muchos de nuestros proyectos tantas veces discutidos. Bien aconsejada esta editorial puede hacer mucho, sobre todo si las cosas pasan adelante. Espero que me digas por tu parte algo de lo que sepas; ¡quién sabe si Pedrayo no llevó tus proyectos a Galicia! Voy a contestarles de todos modos y darles ánimos. Los poemas de Alvariño me parecen muy buenos, como a ti; tienen hondura y sinceridad lírica, riqueza de lenguaje, todo, en fin, cuanto se pueda exigir de un poeta moderno. Pero creo que Valle Inclán le haría el reproche de eludir los ritmos gallegos, los ritmos de danza, de faena y de molino. Pero el mismo defecto tenía Manuel Antonio y otros escritores jóvenes y hasta viejos, en parte debido a que, con la excepción de Valle Inclán, nuestros ritmos ancestrales pasaron desapercibidos. Es necesario llevar a cabo una investigación a fondo en ferias, romerías, espadelas, mallas, sachas, recuestas, foliadas, etc. y llegar a los elementos puros de nuestros ritmos. Los libros de Valle pueden servir de punto de partida, ¿no crees? Rosalía tenía un oído maravilloso y lo utilizó para enriquecer la versificación castellana; pero a mi modo de ver, en gallego quedó a mil leguas de D. Ramón, como se comprueba en Voces de gesta, por ejemplo. “Un fato de nenas novas –todas elas sin camisa– Eu no medio sin cirolas” ¿Hay algo más netamente gallego que el ritmo de estos versos populares tomados por Valle Inclán con su fino sentido rítmico? Algo de esto echo de menos en Alvariño y en todos los poemas gallegos de última hora. Bueno, Luis, estoy resfriado; tengo la cabeza hueca y estoy cansado de la mudanza. Me alegro de que Nova edite tu libro; es lo menos que Cuadrado y ellos pueden hacer por una persona a la que tanto deben. Me alegro que Colmeiro esté de buen humor y sobre todo de que pinte. ¡Cómo envidio esa visita tuya al estudio y esa revisión de sus lienzos de antaño y de hogaño! Hará bien si sale de ahí y si expone. El exponer es siempre bueno a la larga como tú estarás convencido. Lo malo es que a veces exige sacrificios y dispendios dolorosísimos. ¿Qué hacen Castañino y señora, Torrallardona y demás pintores de por ahí? Bueno, escribe pronto y te contestaré en el acto. Tus cartas son leídas y releídas por los tres –mejor dicho, vuestras cartas–. Saludos míos a los amigos: Dieste, Mariano, Farias, Cuadrado, Antonisen y Nogués, Torrallardona, Merli, Frontini, Sirio y Mallea, Varela, Losada –le voy a escribir para aclarar un asunto relativo a mis libros–, Colmeiro, Viau el joven, etcétera, etc. –Para vosotros dos un abrazo colectivo y un aturuxo

Otero

Queridos Luis y Maruja:

Los maridos se ve que no nos dejan ya nada que decir, lo agotan todo de ganas que tienen de comunicarse. Siempre pensamos en vosotros y casi compramos una casa con la idea de traeros, pero las condiciones resultaron demasiado difíciles y por ahora hemos desistido, pero ya aparecerá alguna para alquilar cuando menos lo pensemos en que quepamos todos. ¿Llamasteis a los Salgués de mi parte? No dejéis de hacerlo y decirles que no tenemos noticias suyas desde hace siglos. ¿Cómo están? Saludos a [manuscrito na marxe dereita por Alicia:] todos los amigos y escribid pronto, no seáis perezosos.

Alicia

[Manuscrito na marxe esquerda por Alicia:] Dile a Ascensión que le mandé 27 dólares a Maruca por el poncho que es lo que ella me dijo que valía. Gracias.

1948-12-13 Mencionado/a
Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948
Waynesburg
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Otero Espasandín a Seoane. 1948 en 13/12/1948


Waynesburg, Pa
13 diciembre, 1948

Querido Luis:

Si me juzgas por algunas de mis cartas anteriores al pie de la letra, no dejarás de encontrar razones para reprocharme. Por ejemplo, te he dicho que procuraría enterarme de algunas señas a las que debía enviar un ejemplar de tu monografía. Ahora por una de esas venas de españolismo que nos dan a los españoles y que no sé si tenemos derecho a reprochar en muchos casos, resulta que acabo de obtener algunos datos que te envío con mucho gusto y con el remordimiento de no haberlo hecho antes. Art Museum, Boston, Mass. –Museum of Modern Art, W. 53 St. New York City, N. Y., Art Institute of Chicago, Michigan & Adams Streets, Chicago, Ill. –Revista Artnews, 136 E. 57 St. New York 22, N. Y. –Philadelphia Art Museum, Philadelphia, Pa. –The Brooklyn Museum, New York City, N. Y. –The Museum of Art, San Francisco, Cal. –The Whitney Museum of Art, New York City. Esto es lo que ahora sé: más adelante talvez pueda enviarte más.
Ayer, sábado 12 de diciembre, recibimos tu carta del seis del mismo mes. Nos ha causado una gran alegría por todo lo que en ella decís, y particularmente te agradezco los elogios que me dedicas como escritor. Son tan calurosos, sinceros y extremados que me considero en la obligación de corresponder a ellos escribiendo ese libro de que me hablas. Desde hace más de un año me viene rondando la idea de acometer la tarea, pero si bien soy de tu parecer con respecto a Dieste, a quién un afán de perfección inhibe en detrimento de los lectores y de la Historia de la Literatura, mi caso es diferente. Una obra mía, donde no hay como en los demás libros un campo de saber más o menos organizado que me dé la pauta, requiere una cierta elaboración formal, si no ha de naufragar en un amasijo de recuerdos y anécdotas. Acaso rebase tus ilusiones en cuanto al aliento de la empresa y escriba una especie de biografía novelada cuyo primer volumen sea lo que tú anhelas: la vida global de mi aldea tal como yo la he vivido: con cohetes, gaitas, sequías, inundaciones, nieves, faenas de mil clases, nidos, escuela, iglesia, campaneros, tipos sobresalientes, el río, el monte, los juegos de la estornela, de la porca, etcétera. Otro tomo sería mi vida de estudiante en Santiago y en Madrid; otro estaría dedicado a Ribeira, con recuerdos de Dieste, Valle Inclán, Caraminas, Mosteiro, Val, Maside, Manuel Antonio, con todo aquel mar salvaje, aquellas playas, aquel Barbanza, aquellos pinos, dólmenes, mámoas, nataciones, gaviotas... Otro tomo comprendería mis peregrinaciones por el norte de África, por España durante las misiones y la guerra, por Francia, Inglaterra hasta llegar a la Argentina, que bien merece tomo aparte... Ya ves, si pienso en todo esto de que me hablas. No me lleva a escribir otra cosa que ofrecer una faceta del mundo que me ha tocado vivir que ningún otro puede hacer por mí. Ofrecer la suya mejor que yo, pero no lo que he sentido y vivido con una vehemencia que muy pocos sospechan simplemente porque, como acaso sepas, no soy muy dado a la confidencia. Justamente esto es lo que me preocupa un poco. Tendré que apelar a un recurso novelesco para hablar de mis reacciones ante el mundo como si fueran ajenas a fin de vencer un tanto esta reserva que siempre he tenido, incluso con los mejores amigos y con los familiares. Quién sabe si no inventaré un pintor que me describa, una especie de Luis Seoane que, desesperado de ver que un hipotético amigo se niega a contar su vida, se arriesga a narrarla por su cuenta y riesgo. ¡Hermosa trastada, eh! Claro está, una biografía así daría pie a trazar una hermosa galería de tipos, tales como Souto, Colmeiro, los Dieste, tú, Maside, Manuel Antonio y muchos otros que tú conoces y no conoces. Toda esa generación trágica que ahora lucha por salvarse de esta gran hecatombe que se desencadenó con la guerra de España sería en buena medida el protagonista de esta obra un tanto ambiciosa, demasiado ambiciosa para quien jamás abrigó ambiciones de escritor, ¿no crees? Pero una de las cosas que ha dejado huellas más hondas en mi alma ha sido la amistad, esa amistad sentida tan sin cálculos como se siente el paisaje, el mar, el arte, un cielo fugaz, el canto de un ruiseñor o de uno de aquellos mirlos de los aledaños de nuestras aldeas. Esta amistado estos vínculos amistosos con mil gentes en mil lugares, aún sin proponérmelo, ocuparía sin duda los alveolos más íntimos de cualquier intento de esta naturaleza y acaso fuese el móvil decisivo de la empresa misma... Ya veremos.
Estoy leyendo cosas y estudiando en relación con mi nueva tarea; sobre todo reviso los clásicos y no me falta ocasión de revalorar autores y de condenar a perpetuo desdén otros. Por ejemplo, acabo de releer las Confesiones de un pequeño filósofo, de Azorín, y me ha producido un gozo singularísimo. Hay autores que hay que leerlos un poco al margen de la pelea brutal en que estamos envueltos, dejando de lado este tono polémico que nos encrespa y las palabras fuertes que suscita. Azorín es uno. Con todas sus chocheces, con sus manías seniles, con sus resentimientos, sus pifias y otras cosas, no puede negarse que ha alcanzado finuras de sensibilidad no superadas a mi juicio por nadie desde Garcilaso acá. Por otra parte, no ha de olvidarse la sagacidad con que ha sabido valorar lo mejor de nuestra literatura, sin excluir a Rosalía, otra antena poética cuya cima penetra hondo en las regiones quietas y serenas de las almas escogidas. (Bueno, esto es un poco cursi). La Biblioteca del Colegio acaba de adquirir la colección de Clásicos Castellanos por mi consejo y mediación. Ciento diecisiete volúmenes por menos de cien dólares y con una comisión de casi un quince por cien para nuestro amigo común Trelles, que buena falta le hace. El colegio necesita libros de esta calidad para su prestigio, sobre todo ahora que celebra su centenario; pero a mí me van a ser más útiles aún. De los libros impresos en Buenos Aires no te puedes fiar. Justamente uno de estos días acaba de pasarme uno de esos incidentes de que ya me había olvidado, y es el siguiente: Estaba leyendo un trozo de la estupenda Antología de prosistas españoles de M. Pidal en la edición Austral, cuando de pronto noto que estoy en el aire. Examino el libro con el natural desconcierto pensando que sería cosa de unas líneas trastocadas, cuando advierto que falta un pliego íntegro y en su lugar hay otro repetido. Y esto se lo hacen a M. P. con toda desfachatez. ¡Qué no harán con Perico el de los Palotes! Me produjo una rabia atroz, tanto más cuando que carezco de una edición como Dios manda.
Bueno; la Navidad y Año Nuevo están en puertas. No hacemos más que explorar el horizonte de los recuerdos y localizar a los amigos. Vivimos los tres en un estado de tensión emotiva, mezcla extraña de alegría y dolor. Sobre todo nos sacan el sueño los amigos de Buenos Aires, sin frío, sin pinos nevados, sin horizonte claro, sudando indignación, retórica, hastío... Ni siquiera nos atrevemos a aconsejarles paciencia, y una sensación de fracaso o de impotencia nos abochorna. Sin embargo, no nos cabe la menor duda de que las cosas cambiarán pronto ante la fuerza de los hechos, algunos demasiado fuertes para olvidarlos. Alicia, Cuqui y yo os deseamos a los dos unas fiestas animosas, realmente alegres y esperanzadas en compañía de vuestros familiares y amigos. Piensa que, pese a todos los pesares, estás haciendo tu obra y te estás haciendo a ti mismo como artista, como escritor y en general como hombre, mientras un vacío moral y una sensación de fracaso reinan por doquier. Las cartas que nos llegan de Francia, de Inglaterra, de España y de otros puntos no dejan de convencernos de cuan afortunados hemos sido cuantos presenciamos la hecatombe pasada (y presente) desde el lado de acá. Nosotros mismos aquí, donde nada fundamental nos falta, sentimos nuestras nostalgias. Hoy mismo Alicia, (que está aquí a mi lado mientras escribo, estudiando sus cosas) me decía cuanto echa de menos esos contados amigos de Buenos Aires donde uno se explayaba a sus anchas, dejando volar corazón y cabeza atolondradamente sin temor de ser incomprendido simplemente porque un mundo común nos ligaba y unas esperanzas comunes nos sostenían. Aquí no se encuentra esta comprensión sencillamente porque nuestro mundo es un enigma para todos. Aun con el mejor deseo de entender, no pueden por carecer de ese terrible Himalaya de gozos, sobresaltos, dudas, ansias, sueños, fatigas, fracasos... Creo que Alicia comprende esto todavía mejor que yo por más generosa, más idealista, más sensible al contorno moral y con un instinto mucho más sagaz para valorar las gentes. Hay personas que se sostienen en gran medida, en medida preponderante con la cabeza, y creo que yo pertenezco a esta clase; hay otras, por el contrario, que se sostienen en la vida por cables afectivos, por el corazón. Y a este grupo pertenece Alicia, perteneces tú, Luis, y muchas otras personas entre nuestros conocidos. Para estas personas, Estados Unidos es un riesgo, hay que reconocerlo. Y si también lo es Buenos Aires o España, siempre hay una fuerte representación del mismo polo. Una de aquellas reuniones un tanto improvisadas en mi casa o en la tuya en que estábamos mano a mano unas cuatro o cinco personas durante cinco o seis horas es algo que no olvidaremos nunca, y menos Alicia, pese a todos los Clubs, donde por otra parte, la quieren y admiran y hasta envidian, y con mucha razón. ¿Comprendéis lo que son para nosotros vuestras cartas y lo que sería con mayor razón el teneros aquí?
Bueno: ¿Hablaste con Ayala? Perdóname que insista; ya te dije que estoy en una situación violenta con esta profesora, pues tuve la mala ocurrencia de aconsejarle que escribiese el artículo. Creo que Paco lo comprenderá bien, si tiene, como no dudo, instinto de escritoras nóveles. No tengo nada que reprocharle, pues es un amigo a quien estimo como sabes. Pero quisiera verme libre del asunto de una vez.
Dime las señas de Melella, que las perdí o cambió de casa. Le escribí una carta creo que a French, y no creo que la haya recibido. No te olvides llevado de tu entusiasmo por mis dotes de escritor. ¿Llegan libros de Galicia? ¿Hay por ahí la Gramática de Saco y Arce? ¿Y el Valladares? ¿Qué hace el Centro Gallego? ¿Y Castelao? ¿Y Prada y demás amigos? ¿Y Mariano Gómez? ¿Y Cuadrado? Dile que espero su libro. ¿Cómo va Nova? Dile a Perrota que aquí gustaron mucho Mar Dulce, la Cantata, y otros libros impresos por ellos. Ahora estoy exponiendo, en complicidad con la Bibliotecaria, varios libros ilustrados sobre la naturaleza. A continuación, haré una exposición de tus libros si me dejan como espero la vitrina. Habrá que ocultar ciertos desnudos por tratarse de una [manuscrito na marxe esquerda:] ciudad y hasta de un país no muy fogueado en estas cosas. Muchos abrazos, Luis y Maruja, de los tres y nuestros cariñosos saludos para vuestros padres.

Otero

[Manuscrito na marxe esquerda da primeira folla por Alicia:] Ardemos en curiosidad por saber cuando os vais, a que parte de Francia, que planes tenéis, cuando venís a vernos... no nos contáis las cosas a la mitad. Felices Pascuas a todos de

Alicia

1951-03-01 Mencionado/a
Carta de Mitxelena a Piñeiro. 1951
Rentería
Orixinal
1951-06-13 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1951 en 13/06/1951

Buenos Aires, 13 de junio de 1951
Sr. Francisco F. del Riego
Vigo


Querido Del Riego:

Recibí hace tres días tu carta de la que me extrañó su final, pues no solo nadie me informó desfavorablemente de tí sinó que tampoco hubiese yo admitido tal información sin ponerte al tanto de ella. A tí y a mí nos unen muchos años de amistad para que pudiese admitir ninguna sugerencia tendenciosa acerca tuya. Por mi parte te agradezco tu confianza en mí y puedes estar seguro que seré y soy digno de ella.

Recibimos en el Centro Gallego las fotografías de los cuadros para la exposición de pintura y las notas sobre los pintores. Estos días, precisamente, debo escribirle a Maside. A Laxeiro supongo que lo veré por ésta.

Se celebró estos días pasados el banquete a Puente. Núñez Búa, otros amigos y yo no hemos asistido a él y nos sorprendió la noticia de que de ahí algunos amigos habían enviado telegramas de adhesión. Están apoyando de esta manera la ingenuidad y la torpeza de unos pocos. Todo esto es muy complicado. Apoyan también la “viveza” como se dice aquí, de esos pocos.

He recibido con verdadero placer el número 1 de Presencia de Galicia, que me gustó mucho en general y que estoy seguro ha de tener éxito y una larga vida. Para algún número de ella puedo haceros algunas fichas de la labor personal realizada por los intelectuales gallegos emigrados en esta República y cuya obra por muchas circunstancias no ha llegado a esa, y que es además desconocida deliberadamente en parte, no me refiero como es natural a la mía, y de ninguna manera apoyada por las gentes que organizaron la farsa a que antes me refiero, digna de una colonia de gachupines descripta al modo de Valle-Inclán en Tirano Banderas. Quizás –perdóname esta sugerencia–, en la presentación interior de la revista le sobren blancos, de acuerdo con la calidad modesta del papel y la presentación exterior. Estos días llevé a la imprenta el original del libro de Otero Pedrayo Las ciudades gallegas tambien irá inmediatamente a la imprenta, de modo que en el mes de septiembre estarán seguramente los dos listos para correr mundo. En cierto modo, estamos envidiosos de la labor que realizáis ahí con las Ediciones Galaxia, Benito Soto, Bibliófilos Gallegos y las revistas de poesía. Es este un ejemplo que aquí no saben entenderlo y que en el fondo desdeñan. Es la labor que habíamos emprendido Cuadrado y yo hace años con el afán de convertir esta ciudad en un gran centro editorial gallego y en la que fracasamos después de publicar unos 60 libros gallegos por falta del más mínimo apoyo de las gentes que en cambio realizan banquetes culturales. Acabo de leer la nota que sobre Calzado envías para Galicia. Nos asombraron las declaraciones de él pues no lleva otra misión que la de representar con vosotros al Centro Gallego en los actos que se celebren en esa y aunque es una bellísima persona es totalmente inútil. Ya puedes imaginarte de donde salió el proyecto de él de los premios y que él se limitó a firmar. Pero poco a poco irás conociendo a todas estas gentes. Te mandaré después de ésta, las respuestas a la encuesta de “Galaxia” sobre pintura, me salió muy largo, pero si os parece que alguna parte tiene interés la publicais fraccionada o como os dé la gana. Algunas preguntas no las contesto directamente porque no podríais quizás publicar mi respuesta. Leí el artículo de Vidal sobre pintura gallega que me enviaste y para hablar del arte argentino hace referencia a un anuario Plástica de aquí absolutamente inocuo y desacreditado. Parte, pues, de suposiciones gratuitas, para referirse al interés que pueda despertar la exposición de arte gallego en ésta y para “meter miedo”. Perdóname lo deslabazada de esta carta. Tambien te envío por correo aparte algunos libros de escritores jóvenes de aquí que nosotros editamos y de los que me gustaría se hiciese alguna nota en esa para que se establezca una relación entre ellos y vosotros. Pues creo que una comunicación así es útil.

Recibe para tu mujer los saludos de Maruja y míos y tu el más fuerte abrazo de tu amigo:

Seoane

1953-06-15 Mencionado/a
Carta de González López a Seoane. 1953
Nova York
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de González López a Seoane. 1953 en 15/06/1953


Nova York, 15 junio 1953

Sr. D. Luis Seoane

Amigo Seoane:

Facía tempo que sabía de ti polas noticias indireitas de comús amigos i máis agora o teu escelente Fardel de eisilado –que che agradezco– tan cheo de emoción, de arte e de lembranzas, fixo lembrar dos xa vellos tempos en que unha nova mocedade escolar cobijaba unha vida mellor pra Galiza e España.
¿Que fas? ¿En que traballas? Eu son profesor de lingua e literatura española e hispanoamericana en Hunter College en Nueva York no inverno, e en Middlebury College no vrao. Mañán cedo sallo pra Middelbury.
Eu escribín algunhas cousas. Unha obra sobre Galicia na novela de Pardo Bazán. Un estudo sobre a influenza de Curros Enríquez sobre Valle Inclán, a coleición de ensayos que me premiou o Centro Galego de Bos Aires fai dous anos. E teño xa rematado outro sobre as relaciós entre Galiza e Portugal, que coido é un estudo histórico máis completo hastra agora sobre este tema. ¿Coñeces dalgunha editorial que poida ter intrés en publicalo? Non i-o mandei ó concurso literario do Centro Galego porque aínda estou esperando que publiquen o traballo premiado que é, sin dúbida, a exposición máis magnífica do que a Península Ibérica lle debe a Galiza na súa cultura, e que sería de alto intrés pra vós a súa divulgación.
¿Que noticias tes de Galicia? Sigue en Nueva York está de corresponsal da Vanguardia de Barcelona o Fernández Armesto, que se casou cunha sobriña da muller do pobre da Vella.
Si me escribes antes de agosto, a miña direición é:
Profesor Emilio González
The Spanish School
Middlebury College
Middlebury, Vermont.
Dende o doce de agosto, volto a estar en Nova York, onde me tes á túa disposición.

Outra forte aperta

Emilio

1954-01-12 Mencionado/a
Carta de Seoane a García Sabell. 1954
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1954 en 12/01/1954

Buenos Aires, 12 de xaneiro de 1954

Sr. D.
Domingo García Sabell
Santiago de Compostela.

Meu querido García Sabell:

Recibín fai poucos días unha carta de Piñeiro na que fala dunha carta túa que non recibín, e que seguramente perdeuse. Tamén refírese a ela Del Riego noutra recibida pouco denantes que a de Piñeiro. Nesta derradeira adiántame a noticia que tiñas de confirmarmo, que me encheu de ledicia e agradescimento, de que Galaxia publicaría unha monografía feita por tí sobor da miña pintura. Agradézoche sinceiramente esa nova proba do teu agarimo, sen outro estímulo que a vosa comprensión, isolado, a maior ambición que teño é precisamente que a miña obra sexa conoscida nesa, pois toda ela está feita e pensada pra Galiza dende unha cibdade, onde si ben atopei un crima propicio pra o desenrolo do meu arte e onde cada día acrescéntase o meu prestixio, non eisiste unha realidade cuia simpatía téñame engadado, nin estímulo sensibel algún pra o que eu fago. Toda ela coma tí viches está feita de lembranzas, pensada con paixón na terra, cos desexos afebrados de voltar algún día pra atopar nela a miña xustificación defiñitiva. Rematei de facer en decembro o grande mural de que che falaba nunha carta miña e fiquei ledo dél. Está gostando moito e recibo costantemente gabanzas, pero quixera telo feito nesa. Despois do mural escomecei a facer unhas estampas ao temple por un procedimento vello esquecido, que resulta dunha gran novedade, ao mesmo tempo que pinto. Pra febreiro ou marzal sairá un libro de poemas en galego de Varela con grabados en madeira meus. Traballo moito, arreo, soio. E probábel que en outubro ou novembro viaxe a Lima e expoñer invitado por unha galería de aquela cibdade, logo con seguranza irei a Italia onde quixera quedarme todo o tempo que poida. Meu desexo sería quedarme en Europa deica que poidera voltar a esa. Non sei.
Tamén escribo decote. Algús ensaios sobor temas de arte, sobor de probremas nosos, e teño xa algunhas notas tomadas pra facer este mes os ensaios sobor Eiroa e Maside.
Dixen xa o que sei de mín, fálame de tí do que proieitas, do libro da saudade que me anuncias próisimo a sair, fálame dos amigos comús, escríbeme. Fai falla que nos escribades. Temos intrés en todo o que se faga nesa. Fálame do teu ensaio sobor da creación artística, sobor da biografía de Valle Inclán, tan necesaria, sobor dos ensaios que tes de mandar para pubricar nesta. Fálame de tí. Perfecto López fíxome chegar as fotografías do Pórtico que che agradezo fondamente. Conseguín que se aprobasen no Centro Galego algunhas cousas intresantes pras próisimas pubricaciós, o libro de Manuel María, o tomo de ensaios de Del Riego, as obras completas de Cabanillas, de Castelao e de Noriega Varela. Mais estou canso de todo isto e teño ganas de pecharme no meu traballo persoal. Non vexo a ninguén, ou apenas a ninguén, soio a xente do Centro Galego donde eu podo arranxar algo deica agora persoalmente. Supoño que terás recibido un libro de Alberti adicado a tí e meu libro das Tapas cuio limiar adiquei a Elena e a tí. Atrevinme a facelo sin consultarvos deixándome levar polo meu sentimento. Non sabedes o ben e tamén o desfacemento que fixo a vosa estancia nesta en nós, naqueles que tivemos que sair da Galiza. A surpresa de ter comprobado que en tantos anos aturabamos sendo fideles aos principios fundamentaes que nos serviran de guiamento na mocedade e pensando da mesma maneira en tantos problemas actuaes. Que non tiñamos difrencias que nos arredasen aínda tendo desenrolado a nosa vida inteleitual en medios tan desvariados. Cicáis a nosa soidade é a vosa soidade e a nosa limpeza moral que tiñanos achegado nunha época de nosa mocedade fixo o miragre. Que ledicia pra nós comprobar que a nosa xeneración non se tiña estragado e que mantiña unha continuidade e unha unidade mais outa esprovada na aversidade. Pra nós foi un bezo a vosa visita. A vosa soidade e a nosa tiñase povoado de verdades carnanas en nós e que apenas agoirábamos de mozos. Afondábanse pola vosa presencia todal-as andrómenas que uns poucos cativos tiñan erguido pra nos apartar. Aturábamos sendo os mesmos, e adereito traballamos por iguaes fins espritoales, vos na terra e nós pra ela.

Adiqueivos ese limiar de todo curazón. O desfacemento que nos trouxo a vosa volta a Galiza foi o nos voltar á realidade, á soidade. Con vosco vivemos por uns días, moi poucos, en Galiza. Ficábamos novamente soios enfrontados co mecelado destiño que nos mantén alonxados de todo aquelo que amoramos. ¡Abonda! Escribide sobor de vos, dos vosos proieitos. Temos necesidade das vosas verbas, de ter concencia que eisistimos pra vos. Escribide.
Pra Elena e pra tí recibide os saúdos de Maruxa, e a mesma e grande aperta e o desexo de un ano benfadado de:

Seoane.

1954-04-28 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1954 en 28/04/1954

Vigo 28-abril 1954

Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires
Mi querido amigo:

Acabo de recibir tu interesante carta en este mismo momento. Me apresuro a contestarla para aclarar algunos puntos con la mayor urgencia.
Considero importantísimas todas tus indicaciones, y procuraré ajustarme a ellas, pues me doy perfecta cuenta de la transcendencia que tienen. En cualquier caso ya me indicarías tú mismo la forma de evitar la total absorción del Centro, puesto que éste me hizo hincapié en su carta que al aceptar la invitación quedaría comprometido con él exclusivamente. Pero, en fin, creo que la cosa se resolvería prolongando algo más la estancia ahí.
Te agradecería que a vuelta de correo me concretases los lugares donde se han de desarrollar las conferencias, y el idioma a emplear. ¿La posible ida de Otero, no alterará el programa? Quería ponerme inmediatamente a prepararlas. Aparte de la relativa al actual momento cultural, cuya sugerencia estimo muy acertada, podría referirse otra a Valle–Inclán, y otra a Lorca poeta gallego. Después podría preparar otras tres, sobre Pondal, el P. Sarmiento filólogo, y Murguía y su influjo en las figuras de su tiempo.
Lo de Montevideo, tal como me indicas, considero que deben de ser en la Universidad. Me une gran amistad con el Decano de la Facultad de Letras, Jiménez de Aréchaga, y la cosa será fácil.
Mañana te enviaré certificados, por correo marítimo, los libros que me pides.
Se recibió todo el material que me enviaste para la revista Ínsula. La aportación es magnífica, y el número cuando se publique causará sensación.
Con esta misma fecha escribo al Centro, solicitando la alteración del título del libro, en la forma que me indicas.
La dirección de Pedro del Río es: Fernán–González, 75-4º derecha-Madrid. Sin embargo, podéis enviarme a mí el encargo, y yo se lo entregaré inmediatamente. Lo que os agradecería es que lo remitieseis con la mayor rapidez posible, porque no deja de apremiarme.
Estoy deseando verte y poder charlar de todas las cosas de que me hablas, y de muchas más.
Afectuosos saludos a Maruja, de Evelina para los dos, y para tí un fuerte abrazo, de

Fdez del Riego

P/S: No sé si te dije que Plácido regresará muy pronto a Galicia, con toda su familia.

1954-11-23 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1954
Bos Aires
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1954 en 23/11/1954

Buenos Aires, 23 de noviembre de 1954
Sr. D.
Francisco F. Del Riego
Vigo

Querido Del Riego:
Recibí tus dos cartas con los dibujos de Maside, las notas tuyas, las fotografías del reportaje sobre “Galaxia” y la crónica sobre Otero Pedrayo de Alvarez Blázquez. Todo él constituye un valioso material de interés para la revista, del que estaba muy necesitado. Te adjunto las tres copias de cada uno de los grabados para la monografía con el objeto de adelantar los trámites necesarios para su publicación.
Convenía que en el tomo de [Antonio] Vilar Ponte incluyéseis el discurso de él a la Academia, que fué, lo recuerdo muy lejanamente, un gran discurso. Estoy seguro de que el tomo de Ponte ha de constituir un libro fundamental de nuestra bibliografía. Fué uno de los hombres a quienes todos, sin darnos cuenta muy bien de la deuda a veces, debemos más. No importa que sea grande la cantidad de dibujos de Daniel, es necesario recoger todos los que se puedan. Se pueden hacer fotografías de varios juntos para enviar a ésta y se pueden tambien incluir en una misma página más de uno en la edición que aquí se haga. Si no los recogemos nosotros, probablemente los que vengan atrás nuestro no lo harán y hay que aprovechar tambien hasta donde sea posible el acuerdo del C. Gallego de editar su obra completa. Comunica al Centro todas tus gestiones. Son importantes las breves prosas de Daniel, algunas “cousas”, entre otras las de los domingos de El Pueblo Gallego y creo que de Galicia, no recogidas en sus tomos. Hay que clasificarlas. Tambien los afiches y fotografías, si se encuentran, de los decorados para Valle Inclán y para la Polifónica. Todo lo que se pueda de él es necesario preservarlo de un posible olvido de su labor más importante, la del dibujante y escritor, y tambien de que esa obra se conserve únicamente en unos archivos cuyo destino es siempre incierto.
Siento profundamente la noticia que me dás de Cebreiro, me pareció siempre un valor nuestro malogrado por la pereza y por el escepticismo. Por mi parte le profesé, desde que le conocí, una honda amistad.
Con saludos cariñosos para Evelina y para tí de Maruja y míos, recibe el gran abrazo de:
Seoane
Saludos para los dos de Perla, Enrique [Rotzait], Esther, Lipa, Marika, Lorenzo, etc., de todos los que son en ésta, desde vuestro viaje, amigos vuestros y nuestros. Te agradezco tambien en nombre de Nóvoa y mío la nota de La Noche; por tus crónicas se pueden ir sabiendo que Galicia existe fuera de Galicia. Elena Colmeiro debe de llegar a esa uno de estos días.
[Manuscrito]

1955-11-04 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1955
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1955 en 04/11/1955

Vigo 4-nov. 1955
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Después del largo silencio en que te mantuviste, he recibido tu carta del 24 del pasado, junto con la que Maruja le escribió a Evelina. Esta se halla ya en franca recuperación, y no tardará en poder salir a la calle. Pasamos un mal momento a los dos días de ser operada porque se hallaba muy débil, a consecuencia de los disgustos sufridos antes de la intervención quirúrgica. Pero, felizmente, todo ha pasado.
Nos alegraron muchísimo los éxitos de tu exposición, aunque nada tienen de extraño, conociendo como conocemos tu obra. También me satisface mucho la noticia de que hayas terminado el libro de poemas. Tu labor cultural es extraordinario, y si ahora empieza a valorarse en cuanto significa, mucho más lo será cuando pasen algunos años.
Supongo en tu poder el libro de narraciones de Cunqueiro, el de ensayos de Carballo, y el de poemas de Novoneyra. Se te enviaron a raíz de salir de la imprenta, del mismo modo que se te remitieron todos los anteriores, a medida que fueron apareciendo.
La monografía de Eiroa está sólo pendiente de las fotografías de sus esculturas. Hasta ahora sólo pudimos conseguir seis, con mil esfuerzos, obteniéndolas de la obra que se halla en poder de particulares y de alguna entidad pública. Estamos realizando toda clase de esfuerzos para lograr más. La familia, a pesar de sus buenos deseos, no pudo ayudarnos en nada. Por eso te estimaríamos mucho que nos mandases la de tu busto, y copias de otras que ya utilizásteis ahí. Pensamos que a Eiroa, lo menos que le debemos es este homenaje, y no debiéramos aplazarlo por más tiempo.
Nada me dices si fuiste recibiendo el material que continuamente te envío para la Revista: Una serie de fotos de Suárez sobre asuntos gallegos, con sus respectivos pies; interviús con doña Gala Murguía, Azorín y Otero Pedrayo; artículos de Fole, Cuevillas, González Alegre, Torres, etc.; notas y dibujos de personalidades de nuestra cultura, entre ellos de Valle Inclán. Hoy te adjunto una interviú con Carballo Calero, acompañada de tres fotos para ilustrarla. Dentro de breves días te remitiré la de Xohán Ledo con su autorretrato.
La revista sigue gustando mucho, pero algunos se quejan de que no la reciben regularmente. Yo mismo no he visto el último número, pues dejaron de remitírmelo por avión. Tampoco me llegó, hasta ahora la del Centro Gallego. Dime si Andrade recibe el semanario deportivo Meta, que se le envía por correo aéreo, según sus instrucciones. Atendiendo a tus indicaciones, le pagué a Bencho sey (sic) el importe de sus artículos.
Pienso que te entregarían 42 dibujos de Maside, que éste te envió. Por cierto que se encuentra bastante enfermo, y el día menos pensado ocurre la tremenda desgracia de que lo perdamos. Por lo menos eso me dijo Alvarez González, que es quien lo asiste. Y lo mismo piensa García Sabell. Sin embargo, si tú le escribes, no te des por enterado de que se halla así, pues ya sabes cual es su temperamento a este respecto.
Tengo ultimada la Obra Completa de Cabanillas para entregársela a [Ricardo] Badía. El libro de V. Ponte también está muy adelantado. Y lo mismo, las reproducciones de los dibujos de Daniel. Al parecer, Cabanillas desea que a la edición de su labor literaria no se le dé el nombre de Obras Completas, sino que se le titule en singular, para el caso de que la denominéis así.
Bueno, y nada más tengo que decirte por el momento. Muy cariñosos saludos a Maruja, Evelina me los encarga para los dos, y tú recibe el fuerte abrazo de siempre de

Fdez del Riego

1955-11-29 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1955
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1955 en 29/11/1955

Vigo 29-nov.1955
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Supongo que habrás recibido una larga carta que escribí hace unos días. Con ella te enviaba una interviú con García Sabell, y una foto para ilustrarla. Hoy te envío una foto de Otero y Valle Inclán, totalmente inédita, que aquél me regaló. Escribí esa nota sobre las dos personalidades.
El próximo día 6 llegará Badía a esa. Conviene que veas pronto el material de las obras de Cabanillas, V. Ponte y Daniel, y que me des tus impresiones.
He adelantado mucho dinero para las fotocopias, etc., y no dispongo de más para seguir haciendo otras. Espero, pues, que me lo repongan pronto. De otra parte, siempre me están encomendando compras de libros, suscripciones a revistas y demás, partiendo de la base de que dispongo de un fondo de reserva que está requeteagotado. Tengo en mi poder catorce fotocopias de otras tantas figuras de época, dibujadas por Daniel.
Y nada más. Con muy cariñosos saludos a Maruja, y en espera de tus noticias, te envía un fuerte abrazo

Fdez del Riego

1956-09-05 Mencionado/a
Carta de Seoane a García Sabell. 1956
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1956 en 05/09/1956

Buenos Aires, 5 de setiembre de 1956

Sr. D.
Domingo García Sabell
Santiago de Compostela

Querido Domingo:

Te envío la fotografía del artículo que te interesa de La Semana Médica. El libro está ahora totalmente agotado y piensan hacer una reedición pero no saben aún cuando. Trataré de conseguirlo de algún médico amigo.

A Dieste le alegró mucho la noticia de que te gustó el artículo sobre tu monografía y me gustaría que le escribieses, pues siente su soledad, la soledad, por otra parte, de cada uno de nosotros. Te admira y te quiere y recuerda con nostalgia muchas conversaciones tenidas contigo hace años. En este momento tiene en prensa –próximo a salir– un largo ensayo sobre un problema euclediano (sic), absolutamente original y hondo que piensa titular Nuevo tratado del paralelismo, y en el que viene trabajando desde hace años. Aparte tiene casi hecho otro libro espléndido, una larga narración tambien con tema original. Está además preocupado con hacer teatro gallego. Trabaja mucho. Cualquier noticia directa vuestra va a alegrarle mucho.

Por mi parte trabajo tambien todo lo que puedo. Es quizá la forma mejor de no morirse de asco y aburrimiento. Tengo tres murales en proyecto y estos días tengo abierta una nueva exposición de óleos, con mucho éxito. Hice tambien durante este año otras dos, una en Nueva York en el mes de mayo y otra en el Museo de la ciudad de Córdoba, y dentro de unos dias se abre una de dibujos en Montevideo. Alvarez Gallego me encargó un mural para La Habana y quiere que vaya a esa ciudad a exponer a comienzos de año. No sé que hacer. Solo tengo ganas de ir a Europa y mejor a enterrarme en cualquier aldea de esa es lo que más quisiera. Ver nuevamente de frente y en la realidad los rostros y las maneras de las gentes que llevo en el alma. Esto es todo. La vida de cada uno de los que estamos fuera es un inmenso fracaso que solo se atenúa por nuestra amistad. Quizá el dia que tuve que tomar una decisión que cambiase mi vida debí habérmela jugado a cara o cruz. En la suerte del juego pude haber ganado y continuar siendo un picapleitos con horas de ocio frente al mar de La Coruña. Eso hubiese sido todo y quizá fuese mucho. Ahora es tarde. Mientras, después de veinte años de trabajo, estamos sujetos al juicio de cualquier imbécil que se le ocurra gritar en una asamblea, muera Valle Inclán, como en la mejor época del surrealismo, sin la intención, naturalmente, surrealista.
Bueno, Domingo, escríbenos. Dinos de tus proyectos y de los proyectos de los amigos. Necesitamos de vuestras noticias. Por mi parte trataré de encontrar el libro que te interesa.
Recibid Elena y tu los saludos cariñosos de Maruja y míos y recibe el fuerte abrazo de tu amigo:

Seoane

1956-09-07 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1956
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1956 en 07/09/1956

Buenos Aires, 7 de setiembre de 1956

Sr. D.
Francisco F. Del Riego
Vigo

Querido Del Riego:
Esta es la tercera vez que te escribo en estos días. Las dos primeras cartas las he roto luego de escritas. Me pareció imprudente enviarlas hablándote de problemas que se refieren a esta colectividad, de los supuestos dirigentes desacreditados que la enturbian, estando tu y todos los amigos tan lejos de ella. Eran cartas largas y amargas, nacidas de una realidad que vosotros conoceis a medias y no podeis, por eso mismo, comprender suficientemente. De la actitud de algunos, realmente estúpida. Al amparo, sin embargo, del Congreso, que terminó con la petición pintoresca de Abraira de declarar traidores a Valle Inclán y la Pardo Bazán, con el consiguiente escándalo y luego del discurso de otro señor donde se hacía responsables a los intelectuales, desde hace cincuenta años, del atraso económico gallego, extendiéndose más tarde esa supuesta responsabilidad, para llegar a la locura, a los poetas de los cancioneros, se realizó con todos los delegados del exterior una especie de Congreso cultural. Tuvimos de nuestro lado la simpatía popular al ser eliminados por los organizadores luego de intentar torpemente dividirnos. Con la entidad “Asociación Gallega de Universitarios, Escritores y Artistas”, (AGUEA), que organizamos, estuvieron las directivas de las grandes sociedades gallegas, entre ellas la del Centro Gallego, de manera bien ostensible. En fin, de todo esto queda una experiencia posiblemente útil para el futuro y la evidencia para todos de la necesidad de revisar actitudes y simpatías. No sabemos hasta ahora cual será el porvenir de las mociones aprobadas, nosotros no conocemos más que el resúmen de las comisiones que estudiaron las ponencias. Por mi parte no tengo noticias de si vino o no alguna de ellas de gente conocida o de entidades de esa. Las nuestras fueron presentadas a través de las delegaciones de Centro América y de Estados Unidos, pues no fuimos invitados. Una de ellas hecha por mí, se refiere a un “Museo circulante de arte gallego” que deberá hacerse ahí, debiendo comprender de modo sistemático desde la prehistoria a nuestros días. Estuvimos presentes a última hora por la presión y amenaza de retirarse todas las delegaciones del exterior y la intervención fundamental de Tobío.
Aparte de todo esto continúo trabajando mucho. Hice con éxito la exposición de E.E.U.U. y expuse el mes pasado en la ciudad de Córdoba, en el Museo Municipal, una serie de óleos que ahora expongo en Buenos Aires. Estos días tambien fuí invitado a participar, por la Academia Nacional de Bellas Artes, en el más alto premio argentino, el “Premio Palanza”, que se distribuye cada dos años y en el que solo participan diez pintores. Aunque no lleve el premio, la sola invitación es, en este ambiente, muy importante. Estoy trabajando además en dos nuevos murales para edificios particulares y tengo aprobados los proyectos para la decoración de un gran Teatro Municipal de esta. Para el Centro Lucense hice unos grandes paneles que están ejecutándose en cerámica con temas populares gallegos, alguno de los cuales gustó tanto a Alvarez Gallego que me encargó uno para La Habana. Me falta uno grande que será un gran cuadro al óleo. Esto es todo. Estoy, como ves, cargado de trabajo y pienso estos meses renunciar al Centro Gallego, sobre todo luego de la actitud de los amigos de ésta, que no sé si tienen o no apoyo de nuestros amigos de ahí. Espero, sin embargo, que antes quede establecida la invitación a que vengáis un grupo de esa a los actos del cincuentenario, pero de esto te ruego no comentes nada por ahora. Para todo esto fué lamentable el fallecimiento de Ferreño, alma de muchas empresas en las que ponía trabajo y entusiasmo y único verdadero colaborador mío en casi todas las culturales.
La revista marcha bien con todas las dificultades de aumento de costo, falta de papel, etc., creciendo en suscriptores. ¿Qué piensan en esa de ella?. Te agradezco enormemente tu colaboración que es importantísima y que los lectores de ésta estiman hondamente. Te ruego solicites de los amigos algunas crónicas del tipo de la de los trajes, de los castillos, de los caballos salvajes, del carnaval, que gustan mucho y son necesarias. No sé los motivos que tienes para sentirte desmoralizado, pero si de algo te sirve lo que por mi parte pueda decirte, pienso que eres el autor, con tus libros, crónicas y noticias, de una de las obras más generosas y útiles que se hayan hecho nunca en Galicia. A tí y a tu ejemplo le debemos todos mucho de lo que hacemos. Creo, sinceramente, que tu caso, en la actualidad, de trabajo noble y desinteresado, es único entre nosotros y pienso que deberías sentirte animado y orgulloso de tu vida y de tu labor.
Al Centro Lucense les aconsejé para que se pusieran en contacto con la Librería Monterrey, para que les organice una biblioteca gallega. Creo que ya lo han hecho. Recibí las notas de mi libro que tu me enviaste y no acabo de saber si el libro interesa o no verdaderamente. Me gustaría, si no te incomoda, me enviases el libro de A. del Castillo sobre el Pórtico de la Gloria, el que hablas en tu crónica del Centro Gallego.
Bueno, dejo esta que al fin te envío, pidiéndote me contestes pronto y recibid Evelina y tú, con el saludo de Maruja y el mío, el fuerte abrazo de tu amigo:
Seoane

1956-09-26 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1956
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1956 en 26/09/1956

Vigo 26-set. 1956

Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires
Mi querido amigo:
He recibido tu carta del día 7. Ya estaba extrañado de tan largo silencio, y no sabía a que atribuirlo. Sobre el desarrollo y resultados del Congreso de la Emigración, no supe hasta ahora una sola palabra. Las noticias que tú me das son las primeras que recibo. Desde luego las salidas de tono acerca de Valle Inclán y de la Pardo Bazán, de que me hablas, son realmente estúpidas e incalificables. Yo estoy perdiendo cada vez más el interés por muchas cosas. Llevo una larga temporada afectado por una crisis íntima, y siento un enorme cansancio.
Me alegran profundamente los éxitos de tus exposiciones. Para todos nosotros constituye una gran satisfacción el que hayas sido invitado a participar en el Premio Palanza. Sin embargo, nada de lo que me cuentas sobre tu labor artística me ha causado sorpresa. La madurez a que has llegado y la rigurosa autenticidad de tus creaciones son realidades que hoy nadie puede negar. Precisamente, hace unos días que Maside y yo lo reconocíamos así, en una conversación que sostuvimos.
Comprendo la cantidad de trabajo que pesa sobre tí, y que quieras aliviarte de algo. No obstante, creo que deberás meditar en torno a tu decisión de abandonar el Centro Gallego. Desde luego, si optas por alejarte de él, yo tendría que imitar tu ejemplo. La muerte de Ferreño me ha impresionado vivamente, y coincido contigo en que ha sido una gran pérdida para la labor cultural del Centro.
Y, por cierto, ¿en qué ha quedado la edición de la Obra Completa de Cabanillas? Este me interroga continuamente acerca del particular, y yo no sé que contestarle. ¿No habría posibilidad de que se publicase antes de fin de año? Convendría, porque acaba de cumplir sus 80 años, y porque se halla ya muy viejo y achacoso, y sería un homenaje que se le rindiese antes de su muerte.
¿Podrías hacer que el Centro me enviase un ejemplar, al menos, de la Galería de gallegos ilustres? Lo he pedido repetidas veces, pero inútilmente. Casi todas mis cartas caen en el vacío, sólo me escriben para hacerme encomiendas. Me da la impresión de que la secretaría funciona deficientemente.
Hemos recibido el número de julio de la Revista. Nos ha gustado mucho. Los que la leen, y son bastantes y escogidos, la consideran de gran interés. ¿Quieres advertir que le manden a Celestino de la Vega el número donde se publicó su interviú? Supongo que irás recibiendo todas las colaboraciones que te mando periódicamente. Trataré de enviarte crónicas del tipo que te interesa.
Hace días te remití un ejemplar del libro sobre el Pórtico de la Gloria. Como verás, el texto está en inglés, porque no lo había en castellano.
Supongo que hacia finales de año, embarcará para esa Maiztegui. Pasó un mes conmigo en la playa, y fue feliz. ¿En qué quedó el proyecto de editarle a Dieste el libro de cuentos? ¿Por qué no escribe algunos para añadir a Dos arquivos do trasno y publicamos un volumen enseguida? ¿Por qué no intenta de nuevo el teatro, ya que estamos tan faltos de él en nuestro idioma?
¿Salió el número de agosto de la Revista? Antes me la enviaban por correo aéreo. Pero ahora me llega con un retraso de hasta dos meses.
Nada más por hoy. Muy cariñosos saludos a Maruja, de Evely para los dos, y para tí el cordial abrazo de siempre de
Fdez del Riego

1957-11-21 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1957
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1957 en 21/11/1957

Vigo 21-nov. 1957
Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Recibí tu carta del día 8, que vino a romper –con gran satisfacción para mí– el largo silencio en que te habías inmergido. Me produjeron enorme alegría las noticias de tus éxitos artísticos. Bien sabes el afecto que por tí siento, y la admiración que me produce tu obra toda.
Me complace que hubiese resultado adecuado mi trabajo para la Enciclopedia. Atendiendo las indicaciones que me haces, te adjunto una nota sobre la obra poética de Varela, para que la incorpores al texto de la conferencia. En la misma nota van dos títulos, para que escojas el que mejor te parezca para poner al frente del librito.
Supongo que recibirías el recorte de un comentario sobre el “Eiroa”, firmado por Sevillano, que te remití junto con la interviú hecha a Río Barja. También imagino que habrá llegado a tu poder el libro de Nina Epton, Grapes and Granite, aunque nada me dices. Días pasados se te envió un ejemplar del volumen de homenaje a Cuevillas. El sábado último te mandé certificada, por correo ordinario, la obra de Barbeito titulada Galicia. Se trata de un libro de lujo, con gran alarde de fotografías y un texto brillantemente escrito. Pero su autor, haciendo gala de un señoritismo estúpido, trata el problema del idioma con evidente mala fé; y al referirse al tema del amor se produce en términos ofensivos, como podrás comprobar por la nota mecanografiada que te acompaño.
“Heráldica de Galicia” no está aún en las librerías. Le escribí al autor para que me envíe un ejemplar. También le escribí a Chamoso Lamas para que me indique donde puedo adquirir la monografía sobre el escultor Prado. Cuando tenga ambos libros, te los enviaré seguidamente.
Ayer falleció en Pontevedra Josefina Blanco, la viuda de Valle Inclán. La enterraron en Cambados.
Dentro de unos días te remitiré los saludos de fin de año que me pides. Los solicité de Cabanillas, O. Pedrayo, García Sabell, Piñeiro y Carballo Calero.
Me ha sorprendido mucho lo que me dices de Antonio Baltar. Si él te dijo que nos negamos a dialogar, no te dijo la verdad, y debo dejar esto bien claro. Conmigo se entrevistó varios días después de hacerlo con otras personas. Que yo sepa, a nadie advirtió que traía vuestra representación. Aunque algunas gentes que tenían noticia de su llegada anunciaron que venía a “inspeccionar” lo que aquí se hacía, nadie tuvo en cuenta esa absurda indicación y todos dialogaron con él de la manera más cortés y natural. Desde el primer momento lo acogimos cordialmente y lo informamos con leal claridad siempre que se dirigió a nosotros. Incluso colectivamente asistimos y participamos en diálogos por él convocados, sin que se nos ocurriese –como sería por otra parte natural– preguntar por el verdadero origen y por los fines verdaderos de sus modo de actuar. Apenas llegado aquí, se rodeó de un grupo muy significativo, y empezó a actuar de acuerdo con él. Su línea de conducta con respecto a nosotros se mostró bien clara: o aceptábamos sus puntos de vista, o seguía adelante con ellos prescindiendo de nosotros. Ahora bien, como nosotros teníamos un punto de vista elaborado sobre la realidad viva del país, y fundado en la experiencia de una larga y difícil actuación, y ese punto de vista no coincide con el que aquí improvisó Baltar sobre la marcha, era lógico que éste no nos convenciera. Y más si se tiene en cuenta que algunas de sus ideas eran bastante absurdas, quizás por ser fruto de la improvisación.
Como ves, lo que él llama dialogar consiste en aceptar lo que, según su criterio, debía hacerse, sin considerar para nada nuestra labor. Por aquí hay cinco ó seis personas, cuando más, que se ocuparon exclusivamente de sus propios problemas, y jamás mostraron interés por otras cosas. Su actitud, puramente negativa, se limita a criticar lo que los otros hacen, pero sin que ellos den la menor muestra de realizar nada. Y estas personas han sido las que coincidieron con Baltar en el propósito de imponer puntos de vista, que los demás tendríamos que acatar sumisamente.
Estoy absolutamente seguro de que tú, en nuestro caso, procederías de una manera idéntica. Y te equivocas grandemente cuando dices que a tí te podría ocurrir lo mismo que le ocurrió a Baltar. A poco que medite sobre el asunto, debes comprender que aquí encontrarás siempre la profunda estimación amistosa y artística de todos los que somos sinceros amigos tuyos o admiradores de tu obra. No puedo creer que a tí se te ocurriese convertir esta entrañable amistad o esta admiración artística, para imponer normas a quienes fuimos elaborando todos esos elementos de nuestra conducta en una experiencia tenaz y nada fácil, a lo largo de muchos años.
Creo, pues, que la información que Baltar te dio no es nada objetiva. Y de ella ha nacido, sin duda, el comentario injusto que nos dedicaste en la revista. Conozco de sobras tu cordial emoción y admiro demasiado la gran labor que llevas realizando, para que dé cabida a la menor sombra entre nosotros.
Ya ves que te hablo con toda lealtad, porque estimo que no debo ocultarte mi pensamiento.
Con saludos afectuosos a Maruja, y de Evelina para los dos, te envía el cordial abrazo de siempre
Fdez del Riego

1959-03-18 Mencionado/a
Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1959
Vigo
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Fernández del Riego a Seoane. 1959 en 18/03/1959

Vigo 18-marzo 1959

Sr. D. Luís Seoane
Buenos Aires

Mi querido amigo:
Recibí tu carta a su debido tiempo. Me alegró mucho porque llevaba largo tiempo sin saber de tí. Las únicas noticias que tengo de esa son las que tú me das.
Hace una semana fui al puerto a esperar a Maiztegui. El barco en que venía llegó con tres días de retraso porque tuvo que capear un fuerte temporal en las Azores. Maiztegui pasó ocho días en Vigo, completamente feliz. Sintió mucho tener que marchar tan pronto para Madrid. Hablamos mucho de tí y de los amigos. Me entregó los tres libros de grabados en madera. Los de García Sabell y Piñeiro ya están en su poder. Realmente la obra es una verdaderamente maravilla. No sabes cuanto te agradezco la delicadeza de este magnífico obsequio. No son sólo los grabados y la presentación de la obra, que me gustaron extraordinariamente. Es también el prólogo, bellísimo. Creo que es uno de los más felices que has hecho. Con mi más vivo agradecimiento, quiero expresarte la más expresiva felicitación.
El otro día estuve en Santiago con don Jesús Carro y hablamos de tí. Te distingue con especial afecto. Coincido contigo en que, a pesar de la edad, se mantiene permanentemente joven de espíritu. Pero también entre los mozos hay muchos que poseen auténtica juventud. No niego que existen algunos con carga literaria excesiva. Pero otros, los más y cada día en mayor número, tienen preocupaciones vivas, inquietud y ansia de enfrentarse con los problemas del país. Yo hablo con ellos con cierta frecuencia, y me sorprende el espíritu que los anima.
Lo de Romero Lema es un caso que nada tiene que ver, en absoluto, con el de estos mozos. No lo he vuelto a ver desde que terminó la carrera. Sé que en el año treinta y tantos se fue a Bélgica e ingresó en un seminario. Ahora creo que está en Roma y que es prelado doméstico o cosa así.
Es una verdadera pena que renuncies al puesto que ocupas en la Comisión de Cultura del Centro Gallego. Pienso que tu presencia en ella, a pesar de las incomodidades y los disgustos, constituye una garantía para todos. Si mi opinión pudiese servir de algo, te rogaría encarecidamente que no abandonases el puesto.
En varias cartas te pedía que me mandases las publicaciones de Citania. Salvo las tres primeras editadas y A fiestra valdeira, no recibí ninguna más. ¿No podrías hacer que me enviasen los libros? Bastaba con que lo indicases en la administración de la editora. También solicité de Perfecto la misma cosa, pero con el mismo resultado negativo. Si es que hay alguna razón para que no me manden los libros, trataré de adquirirlos aquí, pues quisiera poseer todo el fondo. Tampoco me ha llegado el librito de grabados de Maside, que creo preparaste tú, y que mucha gente de Galicia ha recibido.
He llevado un gran disgusto con la desaparición de Galicia Emigrante. Durante el tiempo de su publicación ha desarrollado una magnífica labor, y al morir deja un tremendo vacío en la vida cultural gallega. Esperamos, sin embargo, que se inicie pronto una segunda etapa. Tu capacidad de entusiasmo y de iniciativa habrá de salvar –lo sé por experiencia– las dificultades.
Hace unas semanas falleció en Madrid Emilio Mosteiro. La noticia me impresionó mucho, pues le tenía gran afecto. Pero el desenlace era fatal porque tenía un cáncer de próstata.
Parece ser que, por fin, Insula va a publicar ahora la edición dedicada a Galicia. Algunos de los originales van a ser renovados y se incorporarán otros de América. Te escribirá García Sabell, si no lo hizo ya, en este sentido. Nos gustaría mucho, por ejemplo, que la firma de Dieste no estuviese ausente del número.
Yo sigo trabajando como siempre, agobiado con mil preocupaciones. Bien quisiera escribir uno o dos libros que tengo en proyecto, pero no dispongo de tiempo alguno. Últimamente amplié notablemente la conferencia que dí ahí sobre Valle Inclán y la envié a Portugal para incluirla en la serie de trabajos de homenaje al pensador Joaquim de Carvalho, que se publicarán en varios tomos.
Y nada más por el momento. Con saludos muy afectuosos a Maruja y de Evelina para los dos, te manda el fuerte abrazo de siempre
Fdez del Riego.

1959-04-01 Mencionado/a
Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1959
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Fernández del Riego. 1959 en 01/04/1959

Buenos Aires, 1 de abril de 1959

Querido Del Riego:
Recibí ayer tu carta y me apresuro a contestarte por dos motivos: el primero se refiere a un problema legal que yo no puedo responder. Un sacerdote español que colgó en Buenos Aires sus hábitos y contrajo matrimonio sin las necesarias dispensas eclesiásticas, quiere saber si existe algún artículo del Código penal, o algo legal, por lo que pueda condenársele en España. Sospecho que no, pero no puedo más que sospechar. Ya no sé siquiera si existe algún código penal en España, tan lejos estoy de su realidad y tan cerca. Te agradecería pues, que me contestases urgentemente a esta pregunta. El segundo motivo es que en mi carta anterior te pedía que me dijeses si me permitías acompañar a tu monografía con una pequeña crónica mía referente a la generación del 30. Esta monografía irá muy bien ilustrada y puede ser muy interesante incluso para la gente ajena a Galicia. Como no me contestaste a esto vuelvo a formularte la pregunta tambien con el carácter de urgente, pues si tu no tienes inconveniente lo haríamos así por razones editoriales, de ilustración, propaganda, etc. y de costo en general.
Las publicaciones de Citania te fueron enviadas por correo ordinario y hay, desde hace tiempo, orden en la administración de que se te remita un ejemplar de cada nuevo libro que salga. En cuanto a la pequeña monografía de Maside no sabía que hubiesen enviado ejemplares a esa, yo por desidia mía no la envié a nadie de lo que tienes que perdonarme. Por correo ordinario te envío, aparte del ejemplar tuyo, algunos más para que los dés a quien tu creas conveniente. Galicia Emigrante saldrá un nuevo número como despedida de una época y quizá más adelante, si se normalizan los costos de imprenta, vuelva a salir aunque quizás con presentación distinta. En ese número próximo se publicarán tus reportajes, pues creo necesario que se publiquen ya que ellos constituyen un testimonio del pensamiento actual de Galicia. Para ese presunto último número haré tambien algo que se refiera a la soledad de los intelectuales emigrados gallegos en lo que se refiere al desarrollo de su labor. Olvidados la mayoría de la gente que trataba en esa, excluyendo tu caso siempre ejemplar, sin ninguna clase de protección de las entidades de aquí y convertidos voluntariamente en una especie de misioneros inverosímiles de la Galicia que todos soñamos. Cualquiera de ellos, y me incluyo entre todos, pudo haber alcanzado situaciones de privilegio en Buenos Aires. Si dejasen de “perder el tiempo” (esto piensan algunos) ocupándose de su país que por lo visto no los necesita y por el que se sacrificaron. Por mi parte no pienso ocuparme más del Centro Gallego al que le dí casi veinte años de vida sin más compensación que la satisfacción que me producía el poder ser útil a esa entidad. Quiero mi tiempo para mi trabajo. De esta manera se gana incluso el respeto de las gentes a quienes se abandona. Sobran ejemplos. En cuanto a Galicia está presente en todo lo que hago.
¿Cuando sale el otro tomo de homenaje a Otero Pedrayo? Yo le pedí a Prada que escribiese que retirasen mi dibujo de la tapa. Supongo que otros habrán pedido lo mismo, no lo sé concretamente. Pero todos aquellos a quienes se les pidió apenas media cuartilla de adhesión supongo que harían lo mismo, sabiendo además que su media cuartilla pedida de compromiso va incluída ahora en una especie de vagón de tercera clase. Pero no quiero transmitirte mi decepción.
Me alegro de la aparición de Ínsula y aguardo la carta de García Sabell, gustándome desde luego que Dieste quiera colaborar. A fin de año es muy posible que vaya a Suiza donde me invitan, no sé si te lo escribí ya, para dos exposiciones, una en Basilea y otra en el Museo de Berna, para entonces quizá como la otra vez pase por Vigo y te vea. Tengo muchas ganas de abrazarte a tí y a los pocos amigos que van quedando en esa.
Haz lo posible por escribir esos libros de que me escribes. Debes sacrificarte todo lo posible en este sentido, pues es necesario más que nunca que todos trabajemos en lo nuestro. Tu tienes una labor espléndida muy diseminada que debes concretar en nuevas obras. Me gustaría recibir tu ensayo sobre Valle Inclán cuando se publique; la conferencia que te sirvió de base de Buenos Aires fué notable y todos conservamos su recuerdo. A Don Jesús le debo carta, pienso escribirle uno de estos días. En cuanto a los jóvenes, que muestren al menos que son, los que están en Santiago, como los de cualquiera otra ciudad universitaria de la península. Nosotros, a nuestra manera, lo mostramos en una época y otros antes y muchos antes que nosotros. Recibí estos días el nuevo libro de Cunqueiro de Galaxia, que supongo tan bueno a simple vista –pues aún no lo leí– como los últimos suyos. Haré como siempre con todo lo que llega de ahí, el comentario radial.
Bueno, por hoy nada más, te ruego la respuesta urgente a las dos preguntas que hago al comienzo de esta y tu y Evelina recibid el cariñoso saludo de Maruja y mío y tu el gran abrazo de
Seoane

1959-04-10 Mencionado/a
Carta de Seoane a García Sabell. 1959
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1959 en 10/04/1959

Buenos Aires, 10 de avril (sic) de 1959

Sr. D.
Domingo García Sabell
Santiago de Compostela.

Meu querido Domingo:

Recibín a tua carta do 28 de marzo, e agradézoche moito as lembranzas do meu album Doce cabezas. Continúo traballando moito. Traballo sempre. Fixen nistes derradeiros anos diversos muraes con téinicas diversas: vitraes, ferro e bronce, relieves, pintura, etc., pero xa falaremos disto.

Citania acordou o seu aviso dunha páxina pra ise número de Insula. Dieste prometeu a sua colaboración i eu enviareiche o que me pides denantes do remate de avril. E posíbel que a fin de ano vaia a Europa, concretamente a Suiza, onde me invitan a facer duas esposiciós nos museos de Basilea e Berna. Tamén teño propostas de galerías de Milán e Roma, mais non sei si poderei facer ren nistas cibdades, pois teño moito que facer eiquí e non moitos folgos pra viaxar. Fixen cousas novas, afondando o que podo os meus recursos eispresivos. Iste ano diseñei tamén algús mobles e alfombras. Dos muraes uns pintores mozos fixeron un pequeno documental en 16 mms. do que che enviarei unha copia pra que a pasedes nisa e vexades algo do que fixen niste senso. Dinlles un disco da Polifónica de Pontevedra pro acompañamento musical. Isto é todo. ¿Por qué non me escribes unha longa carta falándome dos teus proieitos? ¿Qué é da biografía de Valle Inclán que tiñas en estudo?.

Recibín o teu ensaio sobor Américo Castro que me pareceu moi bon, e que che agradezco. Escríbeme. Eu enviareiche o material de Insula con tempo.

Saudos moi garimosos pra Elena e tí de Maruxa e meus, e tí recibe unha forte aperta de:
Seoane.

1959-05-04 Mencionado/a
Carta de Piñeiro a Seoane. 1959
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1959 en 04/05/1959

Compostela, 4-V-59

Sr. D. Luis Seoane
B. Aires

Meu querido Seoane

Recibín, hai tempo, o teu fermoso álbum Doce cabezas. Gostei moito dil. Millor dito: gosto dil moitas veces, pois cada vez que o amostro a algún amigo, teño ocasión de gozar de novo na súa contemplación. ¡Canto me alegraría de poder corresponder de algún xeito ós teus valiosos e xenerosos envíos! Naturalmente, quixera corresponder con algo persoal que poidese merecer o teu agrado. Confío en que poderei facelo.
Nistes días andan por eiquí os meus amigos Bardem e Muñoz Suay (contra o que algúns pensen, eu teño moi bos amigos no campo «progresista»), pois viñeron a filmar unha película basada nas Sonatas de Valle Inclán (na de Estío e máis na de Otoño). Ceamos xuntos algunha vez. Falamos de tí, pois Muñoz tiña recibido La Soldadera, enviada por Alberti, que é vello amigo seu.
Por Paco e máis por Domingo vou sabendo dos teus trunfos e proieitos. Tamén, moitas veces, por amigos de ahí que veñen ou pasan por eiquí. Por outra banda, a continua espansión da túa ademirabel forza de creación vai consolidando e universalizando a presencia da túa persoalidade espritoal. Esto é evidente. I eu sinto unha íntima e fonda ledicia ó comprobalo.
Unha aperta moi forte i a devota ademiración de

Ramón Piñeiro

1960-02-18 Mencionado/a
Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1960
Basilea
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Dieste e Muñoz Manzano. 1960 en 18/02/1960


Basilea, 18 de Febrero de 1960

Sres.
Carmen y Rafael Dieste
Buenos Aires

Queridos Carmen y Rafael:

Ayer hemos pasado el día en Strasburgo, una bella ciudad con una catedral con fundamentos y capilla románica, que tiene sobre todo unos vitrales tan extraordinarios que a cualquier pintor que se hubiese acercado alguna vez a esta artesanía le cura por muchos años del defecto de vanidad. Creo que este es mi caso. Un detalle solo que tendrá 1 m x 1 m., entre tantos centenares de metros cuadrados de vidrios, que representa un caballero blanco en el infierno hecho con almas corporizadas quemándose, en color ocre entre llamas rojas, es, por sí, una maravilla de dibujo, composición y color. Pensamos volver uno de estos días pues en realidad hacen falta muchas horas y días para poder ver la riqueza de detalles de estos vitrales, de épocas distintas por lo que se aprecia en su conjunto.
El Museo, un palacio que habitó, según se señala en una puerta, durante cinco días Luis XV y que son cinco días del pasado por los franceses o los alsacianos aprovechan para la eternidad, me hacen pensar en un lugar de la parroquia de mi madre, en Arca, que se llamó Duas Casas y donde un mediodía comió Carlos V, sin que nadie señale en placa alguna este acontecimiento histórico; y en las placas que faltan por colocar en Santiago de Compostela, o en cualquier vieja ciudad peninsular. Mas en ese Museo, independiente de los carteles turísticos, están guardados dos magníficos Zurbarán de gran tamaño, una notable cabeza del Greco, La Dolorosa, y un retrato espléndido de Don Baldomeri Iriarte, académico y “protector de las tres artes” según reza en la dedicatoria, de Goya. Hay tambien algunos pequeños Rubens, bastantes flamencos y una pequeña colección de primitivos y renacentistas italianos, un cuadro notable de Simoni y un Boticelli, además de una colección de primitivos franceses y alemanes confundidos unos y otros de Alsacia. Pero el Goya se destaca en los carteles del museo con grandes letras mayúsculas y pienso que debieran destacar igualmente a Zurbarán, con sus blancos, amarillos y tierras que son un prodigio de belleza y de pintura y bastante distintos, en cuanto a su color, a los de Lisboa, quizás por el tema, pues las dos figuras de Strasburgo son dos santas que los carteles del museo no identifican, no sé en el catálogo.
En cuanto a Basilea y Zurich estamos encantados, nos gustan las ciudades y los museos y más desde que descubrimos que en carnaval, aquí en Suiza alemana, se hacen filloas y orejas como en Galicia, aunque les llamen “fastuachtskriechli” a las primeras y “ohrli”, (exactamente orejas en el dialecto de aquí) a las segundas. Si fuese etnólogo solicitaría una beca para averiguar si proceden de la vieja población celta de esta parte de Suiza o de sus vecinos los suevos que invadieron Galicia y me iría a explorar la Selva Negra, donde, según dicen, aún se conservan las máscaras a caballo que improvisan versos como en nuestras montañas. Existe tambien una región que se llama Brandón, como el apellido gallego con la raiz Bra, que tanto gustaba a Valle Inclán, donde uno de los días de Carnaval se toma sangre de cerdo, que en Galicia, en muchas partes, se mezcla a las filloas. Desde luego no veré mi exposición por culpa del sentido organizador de los suízos, más aparente pero menos eficaz, pienso, que el de los latinos como ellos dicen, aunque comamos filloas y orejas por la misma época del año.
Hoy Basilea está cubierta de nieve y más bella aún que a diario. Es un día de los que Erasmo, Holbein y Paracelso, ilustres vecinos de esta ciudad, debieron haber gozado del calor de las grandes estufas de loza sabiamente decoradas. Holbein se distraería tratando de encontrar la línea que define la sonrisa de purgatorio de Erasmo, y Paracelso aprovecharía su tiempo haciendo algún ensayo físico en el fuego de la estufa.
Bueno, nada más por hoy, sino un gran abrazo de Maruja y mío para vosotros y todos los amigos y uno en particular a los dos de:

[Seoane]

1960-10-20 Mencionado/a
Carta de Casa de Galicia de Montevideo asinada polo seu presidente Adolfo Pérez Bermúdez e o seu secretario, Aniceto Fernández, dirixida a Lois Tobío Fernández, 1960.
Montevideo
Montevideo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Casa de Galicia de Montevideo asinada polo seu presidente Adolfo Pérez Bermúdez e o seu secretario, Aniceto Fernández, dirixida a Lois Tobío Fernández, 1960. en 20/10/1960

CASA DE GALICIA
AV. 18 DE JULIO 1471B
MONTEVIDEO

Montevideo, Octubre 20 de 1960

Señor Dr.
Dn. Don Luis Tobío
Calle 26 de Marzo, Nº 1089
Presente

De nuestra mayor consideración:
Nos es muy grato llevar a su conocimiento, que el Tribunal designado por la Junta Directiva para el Concurso Literario organizado por esta Institución e integrado por los señores: Dr. José Ma. del Rey Sánchez, Esc, Filiberto Ginzo Gil y José Deibe Pérez, ha entregado su fallo.-
De acuerdo al mismo, ha obtenido el Primer Premio el trabajo presentado por Ud. y titulado "Valoración de Pondal".-
Es por lo tanto para los integrantes de esa Directiva, un honor hacerle llegar las expresiones de las más sinceras felicitaciones por el éxito obtenido, así como por el valor del trabajo presentado.-
Cumpliendo lo establecido por las Bases del Concurso, le rogamos se sirva pasar por las Oficinas sociales, calle Colonia Nº 1474 de 14 a 19 horas, de lunes a viernes, a fin de retirar el cheque correspondiente.-
Reiterándole nuestras particulares felicitaciones, aprovechamos para saludar a Ud. con la deferencia y estima de siempre.-

Aniceto Fernández [sinatura autógrafa]
Secretario
Adolfo Pérez Bermúdez [sinatura autógrafa]
Presidente


NOTA: Le adjuntamos la nómina de resultados del Concurso.-

CASA DE GALICIA
COLONIA 1474
MONTEVIDEO
-------------------
CASA DE GALICIA
CONCURSO LITERARIO

TRIBUNAL: Dr. José Mª del Rey Sánchez, Esc. Filiberto Ginzo Gil y Sr. José Deibe Pérez.-

FALLO DEL TRIBUNAL, APROBADO POR LA JUNTA DIRECTIVA

PROSA

1er. PREMIO "VALORACIÓN DE PONDAL"
Autor: Sr. Luis Tobío
Montevideo.-

2º.- PREMIO "VIDA E LITERATURA DE VALLE INCLÁN"
Autor: Dr. Francisco Fernández del Riego
Vigo.- España

3er. PREMIO "PERSONALIDADE E OBRA DE PONDAL"
Autor: Sta. Dora Vázquez Iglesias
La Coruña.- España

POESIA

1er. PREMIO CONJUNTO DE "CINCO POEMAS GALLEGOS"
Autor: Sr. Victor Luis Molinari
Buenos Aires.-

2º.- PREMIO "LEMBRADAS SOMAS"
Autor: José Díaz Jácome
Vigo.- España

3er. PREMIO "POEMAS DO SILENZO"
Autor: José Mª Castaño Priegue
La Coruña.- España

–––––––––––––––––

1961-02-25 Mencionado/a
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1961)
Trasalba
Lugo
Orixinal
1962-04-13 Mencionado/a
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1962)
Ourense
Lugo
Orixinal
1963-04-08 Mencionado/a
Carta de Seoane a Varela. 1963
Xenebra
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Varela. 1963 en 08/04/1963


Ginebra, 8 de abril de 1963

Sr. Lorenzo Varela
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Apenas tengo otras noticias nuestras que darte de la que continuamos en Ginebra, haciendo pequeñas salidas a otras ciudades de este país, y de que estuve dos o tres veces con Herrera Petere que siempre te recuerda con cariño. Muy envejecido, preocupado por el destino de lo que escribe y luchando para que le estrenen una obra de teatro en Lausanna y Ginebra. Trabaja mucho en su oficina de la Organización Internacional del Trabajo, y hace, en general, la vida metódica y aislada de los suizos. Nuestras noticias de Buenos Aires son, hasta ahora, muy limitadas. Creo que Le Monde fue quien mejor informó sobre los últimos sucesos. Pero, he aquí algunas noticias últimas por si pueden seros útiles para la audición:
En París, se acaba de estrenar por el Teatro Nacional Popular Luces de Bohemia de Valle Inclán en el Teatro Odeón. Con Divinas Palabras, son dos de las obras de este autor español en las carteleras de teatro de esa ciudad. Las obras de Valle Inclán muestran en Francia la España de su época, como, por los mismos días en otros estrenos, muestran la Alemania e Irlanda, la suya, obras de Brecht y de O´Casey. Algún crítico al escribir sobre Valle Inclán reconoce la pincelada goyesca y negra del escritor, pero consideran Luces de Bohemia como un excelente croquis al lado del admirable mural de Divinas palabras. Poirot Delpech escribe de este estreno: “Una evocación afectuosa, una espléndida lección de independencia de espíritu”.
Ansermet, el excelente músico suizo bien conocido del público de Buenos Aires, acaba de estrenar en Ginebra La Atlántida, de Manuel de Falla, el compositor español fallecido en Córdoba, ciudad donde vivió largos de años de destierro, entregado a la tarea de escribir esa obra, comenzada en España e inspirada en un poema del poeta catalán Jacinto Verdaguer. El estreno constituyó un notable éxito, aún cuando la crítica señaló defectos que atribuye a Halfter, el músico español discípulo de Falla, que la ordenó, y que se hizo cargo de completar algunas de sus partes, al fallecimiento del genial músico.
Por la televisión suiza se proyectó una película consagrada al excelente afichista y decorador francés Paul Colín, uno de los renovadores de la decoración teatral contemporánea y del cartel de publicidad. Fue luego de la Primera Guerra decorador y pintor de Music-Hall y cabarets negros, entonces de moda, y pintó desnuda, en 1921, a Josephine Baker que acababa de llegar a París procedente de Estados Unidos con una compañía de girls a la cual pertenecía. Dibujó carteles e hizo decoración para el Studio des Champs-Elysées y para los espectáculos de los Pitoëff, para obras de Jules Romains, Mercel Pagnol, Georges Neveux, etc. Anciano, afirma: “De los tres mil nombres escritos en mi libreta de direcciones, hay diez de amigos, y de estos diez sólo puedo contar con tres”.
En el museo de Ville de París se está haciendo una exposición retrospectiva de Georges Mathieu. La crítica, casi en su totalidad, arremete contra el pintor y su obra. André Chastel escribe: “Uno se apercibe con sorpresa que el secreto de Mathieu es lo bonito, lo chic, el estilo Dior: sus entonaciones de malva y gris en las pequeñas telas y su administración obsesiva del rojo y del negro, son los rasgos más notorios de una vocación de sastre un poco audaz”. “Estos cuadros ofrecen un interés enfermizo que se puede apreciar sin tener en cuenta la literatura que le acompaña y que abunda, como en los envoltorios de los productos farmacéuticos”. Otro crítico, Claude Roger-Marx, dirigiéndose al director del Museo, escribe: “No, la función de nuestros conservadores no es la de estampillar productos destinados al gran fracaso”. “Los títulos mixtificados cambian, el cuadro no: siempre las mismas salpicaduras del pincel, los mismos signos que no significan nada, los mismos fuegos de artificio, los mismos colores eyaculados del pomo, el mismo dinamismo loco que, no traduciendo ningún movimiento interior, queda en decorativo”. Mathieu, que suele ejecutar en público un gouache en algunos segundos y una tela al óleo en pocos minutos y que organizó a los cuarenta y dos años de edad sesenta exposiciones en Francia y catorce países más, es un producto exclusivo de la actual especulación comercial del arte, siendo como en el caso de Dalí, él mismo su principal agente.

Son cuatro noticias de estos días. Escríbeme y dime si son útiles. Saludos a los amigos y un gran abrazo para Marika y para ti de Maruja y mío

[Seoane]

1963-12-11 Mencionado/a
Carta de Seoane, a Laxeiro e Prada. 1963
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane, a Laxeiro e Prada. 1963 en 11/12/1963


Madrid, 11 de diciembre de 1963

Sr. D. José Otero Abeledo
Buenos Aires

Queridos Laxeiro y Lala:

Por fin, hemos recibido carta vuestra y nos produjo gran alegría recibirla. Ahora nos tocó a nosotros tardar en contestarla, pues estuve dedicado a trabajar para la exposición que estoy celebrando en Madrid con bastante éxito y tuve que completar los cuadros que traje de Suiza con otros nuevos que realicé aquí a partir de junio, el mes que llegamos. Debéis tener noticias de todo esto referidas a nosotros por Díaz Pardo, como otras generales de España. Soy muy optimista. Pienso que muchas cosas han cambiado desde el último viaje nuestro y que todo se precipita muy rápidamente. Madrid y España son distintos en cuanto a la vida diaria y a su vida total en una diferencia de sólo tres años. Cuando estuvimos en 1960, nos pareció encontrar una juventud espléndida e inquieta. En 1963, su acción e influencia resulta un hecho. El costo de la vida es más caro. Muy pronto no habrá diferencia en éste aspecto entre España y los otros países europeos. Todo comienza a estar muy caro. La diferencia estriba fundamentalmente en sueldos y jornales y en la pobreza que vive la mayor parte de la población, aparte de soportar todo lo que sabemos. Pero pensaba escribiros sobre pintura. En general, se nota entre los jóvenes una necesidad de regreso a la figuración, una figuración no naturalista, muy libre y personal, pero figuración. La crítica estimula en parte esa vuelta. Un fenómeno curioso es la cantidad de jóvenes críticos de arte que hay ahora en España. Sobre todo, procedentes de la Facultad de Letras. Son unos jóvenes muy serios, muy bien informados, y que quieren encontrar en la obra de los pintores una ilustración de sus teorías. Existe en todos ellos un deseo de hacerlo lo mejor posible, pero Madrid no les pone en contacto demasiado abundante con lo que se produce actualmente en el mundo y afirman, con la mayor seriedad, grandes disparates. Las galerías auténticas continúan siendo pocas para la ciudad que es, para el movimiento pictórico español, y en relación con otras ciudades. La mayoría son aún mueblerías y tiendas de antigüedades para las cuales las exposiciones son un pretexto de concentración y conocimiento de gentes. Biosca y Don Quixote son, creo, las mejores. Prisma estaba muy bien, pero cerró. Parece que el director es posible que monte otra galería. La última exposición fue la de Mercedes Ruibal. Hablaremos de todo esto en febrero. Con José Ruibal y su mujer estuve hace pocos días. Van a tener un hijo. Fue finalista del concurso Valle Inclán de obras teatrales que quedó desierto, y en sus barbas actuales surgen canas. A Laxeiro lo recuerda mucha gente, Marcial Suárez a quien veo a menudo, compañero de pensión suyo, entre ellos. También vi en un café a Eduardo Vicente que ayer inauguró una exposición de 60 obras en Don Quixote. El café en que lo vi no fue naturalmente el Gijón, al que yo no voy por no encontrarme con compañeros míos de Facultad que ahora son magistrados, notarios o Gobernadores Civiles. Al Café Gijón fui dos o tres veces y, en realidad, es tanto un café de artistas y escritores como de funcionarios de la administración. Se encuentran también bastantes hispanoamericanos que piensan encontrar en él las antiguas tertulias anteriores a la guerra y un mundo de preocupaciones literarias y artísticas. Por mi parte, me encontré, aparte de magistrados y notarios, una pulga que me abrasó todo un día, y hube de caerme, al sentarme, de una silla desvencijada. Madrid, con todo, (sin compararla a Galicia, ¡ojo, Lala!) está muy simpática y cuidada y, como es natural, la habitan tantos gallegos casi como madrileños, los cuales imprimen a las gentes cierto humor y tolerancia.

Bueno, escribir, aunque sea con sueño. Siempre deseamos recibir carta de ahí. Un gran abrazo para los dos de Maruja y mío y Feliz Año 1964.

[Seoane]

1965-11-05 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1965 en 05/11/1965

Buenos Aires, 5 de Noviembre de 1965

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí dos o tres sobres tuyos conteniendo recortes de diarios que te agradezco y no sé si te debo carta o eres tú quien me la debe a mí. Es lo mismo. Anteayer se cerró una nueva exposición mía de témperas y estarcidos que tuvo mucho éxito, vendiendo algunas de ellas, y en los primeros días de diciembre sale un nuevo álbum de grabados, 32 refranes criollos que edita EUDEBA, once mil ejemplares la primera edición y cinco mil más reproducidos en edición de bolsillo. Una aventura para la editorial universitaria y para mí que de salir bien puede abrir nuevas posibilidades de trabajo a grabadores argentinos. Se trata de grabados muy populares que ilustran refranes muy conocidos en el país. También a principios de este mes sale una carpeta de gran formato que reúne a diez grabadores de aquí, en ella se incluyen seis grandes grabados míos, nuevos, que hube de hacer conjuntamente con los otros. También para fines de ese mes, diciembre, me encargaron de la municipalidad, sección cultura, los decorados para El Trébol Florido de Alberti a estrenarse en un parque de Buenos Aires en uno de los teatros de verano. Al mismo tiempo que todo dibujé algunas joyas conjuntamente con otros pintores para una joyería de Buenos Aires y destinadas a ser expuestas en el exterior. Te hago un resumen de mi trabajo actual. Estuve con Laxeiro al día siguiente de su regreso, me habló de todos vosotros de quienes viene encantado, de Mimina, de ti, de Camilo, Rosendo y José. También me habló y me lo describió el estudio que me habéis destinado y que os agradezco profundamente, mucho más de lo que pudiera expresaros por carta. Estamos deseando estrenarlo y quizás sea en enero, si consigo hacer todo lo que debo para esa fecha. En todo caso será cuestión de días de diferencia. Laxeiro me habló de la gente que vio ahí y en Madrid y me dio una opinión bastante exacta, creo, sobre la actualidad hispánica. De aquí no tengo nada que decirte en cuanto a la colectividad. Apenas sé nada de ella. A Ramón también lo vi una o dos veces. Como es característico en él no se enteró de nada, o únicamente de lugares comunes y si algo va caracterizando estos últimos años es el repudio a los lugares comunes, de las frases hechas y de las ideas fijas. Cada vez se cree menos en la salvación por las frases. En cuanto a la Argentina estamos como si quisiéramos llegar a alguna costa lo mismo que náufragos sobre una tabla, siempre a punto de que una nueva tormenta o algún tiburón trate de impedirlo. Te supongo enterado de todo esto. Espero el Castelao. El distribuidor tú lo conoces de sobra. Aquí las gentes del ambiente artístico y otras se preparan a hacer un homenaje a Arranz con motivo del 25 aniversario de la fundación por él de la Escuela de Cerámica. El seis de diciembre se proyecta ofrecerle un banquete. Me gustaría que hicieses un artículo sobre él para La Voz de Galicia y mandases tu adhesión. Puedes decir en el artículo que fue muy amigo de A. Machado, Valle Inclán y Azorín en su época de Segovia, de todos los Zuluega y cuñado de Emiliano Barral además de gran amigo. Otras noticias no tengo, únicamente que Antonio Muiño se marcha el día 4 de Diciembre a vivir a Nueva York con un nuevo puesto de periodista. Las que te envío hoy quizás no sean demasiado importantes. Saludos a todos los amigos comunes, a Mincho, Pillado, Bocelo, Barros, Fuentes, etc., a los de la Asociación de artistas y especialmente a los Dieste. De Rafael acabo de recibir su libro, muy bueno, del que tengo que acusarle recibo. Escribe. Dime como está el otoño en Galicia y si las rías guardan recuerdo de nosotros, de todos los que un día las abandonamos. Aquí los fuertes vientos del norte o del sur acaban por llevarse todos los recuerdos. De nada queda memoria.

Un gran abrazo a Mimina, A Camilo, Rosendo y Xosé y a ti, de Maruja y mío. Hasta pronto:

Seoane

1966-02-04 Mencionado/a
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1966)
Ourense
Santiago de Compostela
Orixinal
1966-02-09 Mencionado/a
Carta de Carballo Calero a Otero Pedrayo (1966)
Santiago de Compostela
Ourense
Orixinal
1966-06-05 Mencionado/a
Carta de Neira Vilas a Seoane. 1966
A Habana
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Neira Vilas a Seoane. 1966 en 05/06/1966

A Habana, 5 de xunio do 1966

A Maruxa e Luis Seoane
Bs. As.

Queridos amigos:

¡Tanto tempo, tantas cousas acontecidas! Vai –parece mentira– pra cinco anos que non nos vemos. Cumpriranse o próisimo día 28 (cea nun restaurante da rúa Sarmiento. Gardamos con agarimo a servilleta con dibuxos de Seoane, Laxeiro, Díaz Pardo, e palavras de Dieste, Varela, Baltar).
Está demais decir que os temos decote presentes. Máis do que poden imaxinar. Sin darnos conta, de pronto a un amigo que chega con inquedanzas plásticas (o escultor Delarra, e outros) comenzamos a ollar tapas de livros, e Libros de tapas, grabados en metal e madeira, o fermoso óleo que penda na parede do noso fogar. E falamos (murales, editoras, xornalismo, Galicia emigrante). Todo. Recentemente deuse aquí por radio a noticia de exposición coleitiva en Bos Aires na que vostede tomou parte. Refírome á de homaxe a Vietnam. Con ese motivo, escribín un sinxelo artículo que se pubricará no diario Juventud rebelde (único diario nacional da tarde), nestes días.
Anque non tiñamos correspondenza direita, sabemos que están vostedes ó tanto do noso quefacer, por Isaac. Isaac é unha das persoas con quen mantemos (de todo o ámbito da nosa limitada correspondenza) un contaito máis seguido. A dinámica de Isaac é asombrosa. Un día escribe dende o Castro; outra vez de Madalena; de pronto dende París, ou Madrid. E logo esa dinámica que trascende das súas cartas, ese andar polos máis diversos vieiros da aición creadora. Na aitualidade, sintetizando, facemos: Anisia: de responsable de redaición dun semanario infantil, e escribindo teatro pra nenos, xénero no cal especializouse certamente. Eu: a cargo dun departamento (denominado de Convenios y Protocolos) na Direición de Colaboración Técnico Científica do Ministerio de Industrias; e fago xornalismo variado (temas literarios, reportaxes no ámbito da industria, e humorismo –neste raro xénero mantiven as seiciós fixas Tribuna de quejas e Variaciones sobre el mismo tipo, e agora pubrico, con frecuencia cuase semanal estas: La voz de las cosas e Buro-crónicas, nos semanarios El sable e Palante, respeitivamente; son con temas de críticca, ridiculizando o burocratismo, etc. Galicia está presente arreo en moitos dos meus traballos (Valle Inclán, poesía galega, humor galego, poemas galegos de Lorca –dos que fixen unha tradución que se pubricou con introito na Revista da Universidade Central–, etc.). E, por suposto, seguir escribindo en galego (estou cunha serie de contos que poderiamos chamar simbolistas. Dei romate a unha noveliña e a un manoxo de poemas. Tamén, un pouco pra competir con Ani, escribo pra nenos. Xuntos (cousa moi pavera por certo) compartimos un premio nacional o ano pasado con cadanseu libriño de contos. Anisia pubricou Becados, uns relatos estudiantiles e eu En el zoológico, un contiño curto e moi ilustrado pra nenos pequerrechiños, do cal fixeron uns corenta mil exemplares. E está é a nosa vida, unida á aitividade social diversa (milicia, etc.). Penso que lles puiden dar unha ideia aproximada do noso andar por estas terras, onde se vive moi intensamente. Seguramente, parecidas a aqueles anos, vividos por vostedes, previos a 1936.
A Habana é unha cidade limpa, fermosa, con xente leda. Aquí hai un dito que todo se tolera menos cair pesado. Vese España nos costumes, moito máis que no conxunto de Bos Aires. Todo o que é español valórase e trascende na xente o orgulo de orixe. Non hai no orde cultural a profundidade que se pode ter (en) Bos Aires, pero a cidade absorbe, atrapa ó que chega, sin que el se decate. A xente é hospitalaria, en todo o país.
No orde galego (pouco podo decir nunha carta), hai oitoxenarios e algúns que teñen algús anos menos, pero dificilmente se atope un que baixe de 60. Us non están dacordo co sistema anque ben mirado non os perxudicou, pero torceulle os seus propósitos. Por exemplo, un antigo propietario de dúas ou tres casiñas pasaba traballos pra cobrar o alquiler, e agora ten asegurada renda vitalicia sin traballo ningún máis que ir a buscala. Pero moitos preferían ter máis incomodidade. Outros, nin arre nin xo, coma se vivisen noutro mundo. E moitos máis están plenamente integrados e síntense realmente crase (teño pensado se tería certo intrés escribir uns reportaxes a galegos que desempeñan postos de responsabilidade neste instante). Ó mellor concreto un livro algún día con ese tema.

E namais. Cariños de Anisia. Saúdos aos amigos comúns. Un abrazo forte de

Neira Vilas

1966-06-13 Mencionado/a
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1966)
Ourense
Lugo
Orixinal
1966-09-29 Mencionado/a
Carta de Otero Pedrayo a Carballo Calero (1966)
Trasalba
Santiago de Compostela
Orixinal
1967-01-19 Mencionado/a
Carta de Seoane a Núñez Búa. 1967
Madrid
La Plata
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Núñez Búa. 1967 en 19/01/1967


Madrid, 19 de Enero de 1967

Sr. D. José Núñez Búa
La Plata

Mi querido amigo:

Estamos poniéndonos al día, escribiendo cartas, con todos los amigos que dejamos hace tres meses. Sería muy largo decirte todo cuanto hicimos desde Méjico hasta Madrid. Hemos visto unos veinte museos, naturalmente lo que queríamos ver de ellos, docenas de monumentos de diversa clase y once ciudades si no cuento mal alguna casi de paso y una de ellas, Berlín, en sus dos partes. En Madrid descansamos ahora de tanto viajar y ver, renunciando a la invitación a visitar Israel, que un núcleo de amigos me había conseguido desde Buenos Aires, con la esperanza de poder ir más adelante, menos cansado, en otro año. Estuve y hablé con muchos gallegos a partir de Méjico y tenemos que hablar de todo esto, solo Luis Soto y alguno que otro, muy pocos, tienen conciencia clara de los problemas de Galicia. Casa de Galicia de Nueva York es un disparate muy próximo a Casa de Galicia de Buenos Aires y en cuanto a Europa, a los emigrantes gallegos, los problemas los ven desde el punto de vista más de acuerdo con su situación, como puedes imaginarte y nada ortodoxos ni sujetos a medias tintas para quienes suponen que la política es independiente de la situación social de los hombres y de los pueblos. Pero todo esto es para hablarlo a nuestro regreso. Regresé de Alemania antes de tiempo, pues el día 11 de este mes se inauguró una exposición mía en Bonn, que creo tiene éxito según me informan de esa ciudad y sé por notas de diarios que me enviaron, pero no podía aguantar más de cansancio y de deseos de trabajar. En Madrid estoy pintando. Apenas vi gente. Un día vi a Míguez, dos a Martínez López que está aquí, y hablé por teléfono con Ben-Cho-Shey, a quien veré seguramente la semana próxima. Los tres me preguntaron por ti dándoles las noticias que pude de tus actividades. Con calma iré viéndolos a todos. Tuve noticias de las elecciones del C[entro] Gallego en Nueva York por Molinari a quien me lo encontré en un museo. Yo había dejado mi renuncia a la revista por si triunfaba el dueño del Hotel Horizonte. Creo me sustituyó, según me informaron aquí, el canalla de J[osé] B[lanco] Amor. No lo sé exactamente y no me importa. Es posible que el C. Gallego no pierda mucho con mi renuncia, pero la designación de ese burro arribista es la que merecen nuestros amigos que se enorgullecen de los gallegos redactores o colaboradores de La Nación, como si esto significase en nuestros días prestigio intelectual alguno. Es el tipo de escritor comprensible para la capacidad literaria de los rematadores. No sé si habrá salido ya el número de la revista de la Universidad de La Plata dedicado a Valle Inclán. En caso de que hubiese salido te ruego me envíes un número y me reserves algún otro para mi regreso, siempre que no haya separatas. Tengo nuevos datos políticos sobre Valle Inclán sacados de unas cartas que se publicaron dirigidas a Alfonso Reyes, no divulgadas hasta ahora, que confirman lo que escribí en mi trabajo. Te ruego no te vengues de mi tardanza en escribirte. Escríbeme. Saluda a Castagnino y a los amigos y recibe un abrazo para Otilia, para ti y los tuyos de:

[Seoane]

1967-03-13 Mencionado/a
Carta de Seoane a Palazón. 1967
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palazón. 1967 en 13/03/1967

Madrid, 13 de marzo de 1967

Sr. D. Francisco J. Palazón
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estamos en Madrid desde hace casi tres meses, pinto, igual que en la calle Montevideo, en menos espacio, pero con buena luz y contento. Contento de trabajar, no de las cosas que me rodean, unos muebles estúpidos, sillones amarillos y azules y unas paredes verdes y rosas, pintadas así seguramente porque fueron vistas en alguna revista de decoración, y las imitaron, o creyó la propietaria de la casa que satisfacía el promedio de gusto del turista. Por lo demás bien. Trabajo y, con Maruja, salgo por las tardes o por las noches a andar por las calles de la ciudad, o a ver algún espectáculo que pueda interesarnos, teatro de Valle Inclán y Bertold Brecht, espléndidamente puestos en escena y que resulta lo único interesante de esta temporada de Madrid, carente, en general, al menos en estos meses, de teatro, cine o exposiciones de interés. No veo mucha gente importante. No tengo ganas de verla, prefiero hablar con la gente del pueblo. Con un taxista, cualquier obrero, una vendedora de lotería o de cigarrillos, cualquiera que no sea un estúpido señorito de bigotito recortado, como trazado a cordón, con pulsera de oro en la muñeca del brazo derecho, los zapatos bien lustrados que le dice a otro ¡macho! Odio esta palabra de cuarto de banderas, de prostíbulo, tan en boga ahora en Madrid. Un niño de escuela se dirije a otro, a un compañero, y le grita entusiasta, ¡macho! Odio esta palabra que escucho en cualquier parte, como me fastidian los funcionarios de Cultura Hispánica que hablan de América haciendo chistes, sin conocerla y riéndose del acento de los americanos. Un pariente mío, médico y aficionado a los Congresos de emigración, acaba de pronunciar una conferencia en esta ciudad ofreciendo a las naciones americanas capitales y técnicos. El es gallego y podía suponer ironía en el ofrecimiento, pero no, lo decía de verdad, sintiéndolo. Se trata de un hombre que vive fuera de la realidad y que no sabe de donde acude el capital a España, ni que en América existen, en bastantes naciones, iguales técnicos que en España. Ese mismo día había hablado con un obrero que gana 55 pesetas de jornal, menos de lo que estipula la ley. Y el anterior con un ebanista que luego de ocho horas de labor debe trabajar particularmente otras cinco o seis horas de lustrador de muebles para poder vivir él y su familia. No quiero decirte nada ahora de los emigrantes. Hablamos con muchos gallegos en Holanda, en Alemania, en Suíza, ¿para qué hablar de lo que nos dijeron y dejaron entender en sus conversaciones? Acaba de salir un libro del Instituto Español de Antropología Aplicada, se titula Migración y sociedad en la Galicia contemporánea. Parece muy interesante, no hice más que hojearlo y leí un elogio al mensaje del Centro Gallego, aquel de hace aproximadamente dos años. El libro está hecho por un equipo de universitarios. Pero no quiero hablarte de estas cuestiones. Estoy, sin embargo, encantado de estar en España por el pueblo. Por este pueblo que rompe a cantar en cualquier momento –el canto y el alcohol ahogan las penas– que Maruja y yo vamos a escuchar pasmados en la Plaza Mayor o en cualquiera de las calles que surgen de ella o la rodean, en los idiomas y con la fonética de sus países de orígen, o de Madrid. Cantando las viejas canciones de siempre, San Benitiño de Lérez, o un zortzico, una jota, una canción de la Montaña o de cualquier otra parte de España. Escuchándolos, paseando por las calles, viajando a alguna ciudad cercana, o yendo a los museos, vivimos España. Tan pronto termine de preparar la exposición de Colonia que se inaugura el dia 4 de Mayo, iremos a Galicia, el pobre, espléndido y mendigo país, cuyos hijos emigrando en mayor cantidad que los de otras tierras constituyen una de las fuentes de divisas que mi pariente ofrece a América. Para estar tambien con la gente del pueblo. Ya no tengo edad para visitar intelectuales que no me interesan, o solo relativamente, y visitar compañeros de carrera que me hablan durante una hora y media de caza, la del urogallo en el Cebrero o la del faisán en Castilla, o de como sería útil instalar un hotel para atraer turismo en las Islas Cíes. (¡Qué saben en general ellos de las Islas Cíes ni de Galicia!). Estar en sus hogares oyendo hablar de esos mismos temas y del servicio doméstico, –que como todo el mundo sabe aquí son alemanas o suízas, mientras los obreros españoles hacen turismo en los países de ellas– o escuchando charlas sobre los tiempos del bachillerato, o de la Universidad, mientras yo contemplo, aburrido, en las paredes de sus salas unos cuadros horrendos y vitrinas con porcelana alemana del peor gusto comprada, como los cuadros, en el bazar de la esquina, porque ellos, claro, desprecian los barros de Buño o la cerámica de Talavera o de cualquier otro pueblo español donde se hace de padres a hijos desde hace siglos. No hay nada que nos una, están vencidos (me refiero a los de mi edad) o son alféreces provisionales y presumen de esto.
De exposiciones, una muy buena de escultura de Pablo Serrano, con una espléndida cabeza de Antonio Machado en bronce. Una copia la compró el Museo de Arte Moderno de Nueva York, la otra la tiene la policía de Baeza. Otra, no tan buena, de pintura y objetos de Millares, con un poema excelente que le dedicó Alberti y de éste, de Alberti, una exposición de grabados en Fernando Fé. En la inauguración la gente esperaba en la calle para poder entrar y firmar un pliego de adhesión a Alberti. Parecida multitud en el primer día del festival de películas checoeslovacas en El Ateneo. En cuanto a otras cuestiones, huelgas, por ejemplo, hay tantas como en Buenos Aires, tan variadas, unas parecidas y otras menos ostentosas. En Roma hubo una de barrenderos con la diferencia sobre la de Buenos Aires que despiden peor olor, así nos pareció, los cubos de la basura. Posiblemente, no lo sé, las pastas al pudrirse. De teatro Valle Inclán, como ya dije, es la revelación, La cabeza del Bautista, La enamorada del Rey y La rosa de papel, están siendo notablemente representadas. El público aplaude además a circunstancias actuales.
Nada más por hoy. Escribidme. Esta carta sirve tambien para Manzano –me gustaría ver lo que está pintado–, Salvador y Maeso. A Manzano dile que estoy pintando emigrantes con carteles colgados del cuello, como he visto, para enviarlos tambien a Alemania.

Un gran abrazo para Pili, para Carlos, para tí y los pequeños de:

[Seoane]

1967-03-17 Mencionado/a
Carta de Seoane a Shand. 1967
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1967 en 17/03/1967

Madrid, 17 de marzo de 1967

Sres. Susana y William Shand
Buenos Aires

Mis queridos amigos:

Recibimos la carta de ustedes. La última recibida de Buenos Aires desde hace veinte días. Estamos alarmados por la falta de respuesta de nuestros amigos. Suponemos que se trata de irregularidades de correos o algo así, pues casi todos ellos son, en general, atentos corresponsales. A nosotros, a Maruja y a mí, nos afecta esta falta de comunicación. Dos veces al día acudimos al buzón a ver si llegó alguna carta y siempre lo encontramos vacío y, naturalmente, nos produce tristeza. Madrid está muy bien esta temporada en cuanto a clima. Parece haberse adelantado la primavera y gozamos del paseo por las calles. También esta temporada, por excepción, según parece en los últimos tiempos, se están representando algunas buenas obras de teatro: Bertol Brecht Madre Coraje y El buen alma de Sezuan, espléndidamente puestas en escena, con muy buenos actores; Valle Inclán en tres piezas cortas, La cabeza de Bautista, La enamorada del rey y La rosa de papel, las que han obtenido más éxito de las representadas este año y el pasado de este autor. Espléndidos decorados, actores, movimiento en escena, etc. Valle Inclán resulta una revelación para la gente joven. Lo que no entendieron los padres y abuelos resulta que entienden muy bien sus hijos y nietos, que lo consideran absolutamente renovador del teatro español. Benavente y Arniches y cuantos tuvieron éxito en los años de su plenitud, del 900 al 20, o algunos años más tarde y, cumplieron en 1966, o el año anterior, su centenario de nacimiento, pasaron por los escenarios sin pena ni gloria. A Valle Inclán apenas estrenado en los años de triunfo teatral de ellos, desdeñado de las grandes compañías, es ahora el renovador y los jóvenes críticos y el público encuentran en su obra, no sólo el afán que tuvo de renovar el teatro español, haciéndolo más expresionista, menos doméstico, más teatral, haciendo que las pasiones se mostrasen más relevantes y esquemáticas que lo que solían hacerlos los amables autores e entonces, que se mostraban muy sutiles, haciendo un teatro familiar donde predominaban los sobreentendidos sociales, sino su valor actual, permanente, tanto de la tragedia o del drama que plantea como de la forma como lo hace. Lo que confirma la necesidad de unir formalismo a intención, algo que yo busco sin encontrarlo, quizás, en lo que hago. De cine lo que tuvo trascendencia estos días fue el festival de cine checoeslovaco. No hubo manera de entrar en la sala donde se proyectaba. La gente, joven la mayoría, hasta asistió de pie a los estrenos. Fue un éxito absoluto. Nosotros sólo pudimos asistir un día, el primero. Maruja logró asiento, yo sostuve mis buenos kilos sobre ambos pies como cuando pesaba menos, tenía diez años de edad y asistía a los cines en serie de mi infancia, a ver, por ejemplo, La mano que aprieta. Por favor, díganles a Esther y Lipa que me escriban, no sabemos nada de ellos.

Un gran abrazo para los dos con saludos a Bernardo, su hermano, y a todos los amigos, de Maruja y de:

[Seoane]

1967-03-17 Mencionado/a
Carta de Seoane a Scheimberg. 1967
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scheimberg. 1967 en 17/03/1967


Madrid, 17 de marzo de 1967

Sres. Aída y Simón Scheinberg
Buenos Aires

Mis queridos amigos:

No tenemos noticias de ustedes. Les escribimos el 21 de febrero y no sabemos si les llegó o no nuestra carta. Hoy les enviamos el catálogo de la exposición de grabados de Alberti que está celebrándose aquí con gran éxito. A Kornblith le escribo con más detalle de esta muestra, que resultó muy importante por otras cuestiones que usted percibe y que de alguna manera se sobreentienden en la lectura de los trabajos de los dos críticos de arte y del Director del Museo de Arte Contemporáneo que se publican en el catálogo. Nosotros continuamos con la vida que, creo les manifestaba en nuestra última carta, hacíamos. Gran parte del día trabajando, al atardecer y de noche saliendo, cumpliendo compromisos, viendo cine y teatro, o simplemente paseando por las viejas calles de esta ciudad, de cuando verdaderamente era Villa y Corte, los serenos andaban con llaves de hombres, no yales, marcaban el va..., o el ahora voy con los golpes de vara y decían las horas. A las horas de los embozados en largas capas. Cuando Goya y Moratín, o Larra o Espronceda, o el Duque de Rivas, gustaban, seguramente, andar más por las calles, mientras los absolutistas discurrían en sus gabinetes románticos las más oscuras repercusiones. Cuando Valle Inclán declamaba a la luz de un farol versos del Canto a Teresa, de Espronceda, o estrofas de Zorrilla. A la hora de los maullidos de los gatos. Este es el Madrid que me gusta, el de Gómez de la Serna; el otro, el nuevo, el que está construyéndoseme parece atroz. Cuando no participa del gusto arquitectónico corriente en todas las ciudades es aún peor, pues la tradición, el viejo o los viejos estilos, sólo se guardan para algunos aspectos de la política y para la conservación de costumbres anacrónicas. La vida como las que envidiábamos siendo estudiantes desde Santiago de Compostela, con verdaderos jefes de peña, donde un escritor presidía un grupo derrochando diariamente talento e ingenio. Ahora casi el único café es el Gijón, del que escapo, pues temo escuchar el discurso de algún ex compañero mío de facultad, ahora magistrado, registrador de la propiedad o funcionario de algo, sobre como debe cazar el faisán y las características del faisán macho, o temas similares. Además se parece demasiado a las salas de estación de los pueblos, donde siempre llegan conocidos de Buenos Aires, o de otras partes, que están con nosotros de paso, por curiosidad, esperando un tren que no llega e igualmente incómodo. Lo que queda, pues, es añorar, transformar para uno la crónica en leyenda, y pasear. El pueblo es el mismo que vivieron aquellos inmortales que recordamos. Sólo cambiaron los trajes. También cantan las mismas canciones.
Escríbannos con noticias. Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos. Azucen a los amigos para que nos escriban:

[Seoane]

1967-04-07 Mencionado/a
Carta de Carballo Calero a Álvarez Blázquez (1967)
Lugo
Oviedo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Carballo Calero a Álvarez Blázquez (1967) en 07/04/1967

Lugo, 7 abril 1967

Sr. Don Xosé María Álvarez Blázquez
Oviedo
Meu querido amigo: os sete cursos de alumnos que teño que controlar antre o Instituto e a Universidade, mais os traballos anexos, impedíronme ate hoxe che dar conta das xestións que realicéi sobor das consultas bibliográficas que me encarregaches. (Como non che teña xa escrito e me teña esquecido de que o fixen, o que creo improbable, pero non imposible, dado o vértigo con que me é preciso pasar dunha cousa a outra). Se que estíveches en Santiago estando eu ausente, e non sei se terás ido pola biblioteca da Universidade. Eu fun de novo e comprobéi que cos dados das papeletas relativas a “papeis varios” non é posible de momento localizar os testos que interesan. Despois de diversas procuras, e de traguerme cousas que non eran as que buscaba, dixéronme que o falecido bibliotecario Bustamente tiña reorganizado esa sección e que coas referencias que eu daba non era posible achar o que quería. Naturalmente, coido que haberá que aportar máis referencias. Paréceme que o mellor será que fagas ti persoalmente unha nova xestión perto de blibliotecaria cando dispoñas de temo para pasar algúns días en Santiago i espricar con pelos e sináis todo o que poida dar unha pista se é que tes outras referencias que dar, ou tempo para insistir e agardar que remexan dabondo. Se isto non pode ser, eu volveréi á carrega cando se me presente outra ocasión, pero polo de agora non teño conseguido máis que, en definitiva, a resposta de que non achan o que pido. Esto, polo que se refire ao resto das consultas non acraradas, agás a do libro de claustros (e a dos vilancicos do Convento de Menores). Sobre o libro dos claustros deixéi instruccións para que mo busquen, e agardo poder che mirar o material axiña. Do Convento, non adiantei un paso. Teño localizado o libro, e só falta que me poida desprazar a San Francisco nun momento en que esté alí o P. Ouro, con quen teño concertado a consulta.
Polo menos, quero que recibas esta conta rendida das miñas xestións, inda que neste periodo de tempo non teña conseguido resultados positivos. Ve que non deixéi de me coidar do asunto.
Agardando que recibiras a separata de Cadernos relativa a Valle-Inclán, e promentedo novas informacións cando as teña, envíoche unha cordial aperta, o teu bo amigo.
Ricardo.

1967-04-14 Mencionado/a
Carta de Seoane a Sofovich. 1967
Madrid
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Sofovich. 1967 en 14/04/1967


Madrid, 14 de abril de 1967

Sr. Bernardo Sofovich
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Recibimos la carta de ustedes que nos produjo una gran alegría. Quizás se hubiese perdido la carta que nos enviaron por algún problema de dirección o de correos. Nosotros, la anterior desde luego, no la recibimos. Quizá aquel paleto u hombre ingenio que recomendaba al buzón su carta no estaba del todo descaminado. Seguramente, no creía demasiado en las instituciones. De nuestra vida sabrán ya, estamos seguros, por Lala. Unas pocas excursiones a alguna ciudad cercaba a Madrid, alguna visita a algún museo, y trabajo. Inauguro el 17, el lunes próximo, en la galería Fernando Fe y el 25 en Colonia. El 23 vamos a estar ciudad por tres o cuatro días, a la inauguración. Estoy muy deseoso de saber ciudad por tres o cuatro días, a la inauguración. Estoy muy deseoso de saber si ocurre algo, si interesan las obras, si vendo, etc. La experiencia de la muestra de Bonn fue muy buena. Gustaron mucho los grabados y se prolongó la fecha de exposición. Veremos a ver si gustan así los óleos en Colonia. No tenemos casi otras noticias a que referirnos. Estuvimos en Cuenca, una ciudad medieval de cuento infantil de hadas, con sus altísimas casas colgantes construidas sobre rocas y un museo de arte español abstracto espléndido. Está montado en una de esas casas, ésta del siglo xv, que conserva aún trazos de un mural de entonces donde se figuran escenas caballerescas y en alguna habitación el artesonado mozárabe. Los cuadros están muy bien iluminados y las paredes están sencillamente caleadas. Todo el lujo que posee está confiado en esas habitaciones antiguas, en las obras que se exponen y a unos pocos muebles muy simples. Resulta uno de los pocos museos realmente ejemplares que hemos visto, único en casi todos sus aspectos. Se creó por iniciativa privada y su fundador es un pintor filipino de origen español que vive aquí, Zobel. En los alrededores de la ciudad ejemplares de rocas gigantescas con las formas más caprichosas labradas por el tiempo, algunas de la forma del hongo de la atómica, a las que el pueblo fue poniendo nombres desde antiguo: Las setas, El frutero, Ciudad encantada, etc. En las galerías de aquí no hemos visto nada importante últimamente. Únicamente, una exposición de Lucio Muñoz, un poco más coloradas las maderas que construye y graba que en la exposición que hizo en Bonino, menos negras, pero igualmente interesantes. De teatro aparte de Valle Inclán y Bertold Brecht, notablemente puestos en escena, nada más. Para hoy se anuncia el estreno del Piccolo Teatro de Milán con las obras de Goldoni representadas hace años en Buenos Aires por la misma compañía. Las noticias que llegan de ahí con el alza del costo de la vida son alarmantes, supongo que todo ello debe derivarse del nuevo reajuste del dólar, pero ese 10% que tenemos que pagar sobre el valor de la tasación fiscal del departamento, ¿cuándo tenemos que hacerlo? ¿Qué recargos hay en caso de no hacerlo en el plazo determinado? Pues desde aquí no tenemos medio alguno de poder hacerlo. Nos interesaría que nos contestase a esto, pues hasta fines de agosto por lo menos no vamos a regresar seguramente a ésa. Vea el modo, en todo, caso, de que esto pueda arreglarse. Se lo agradecemos. Al ingeniero Díaz, que vive cerca de nuestra casa, le dejamos dinero para los impuestos, pero con éste no contábamos. Los impuestos en Buenos Aires surgen de sorpresa como los atracos. En cuanto a las críticas surgidas en ésa sobre los grabados de Picasso son sencillamente producto de la ignorancia general que existe en algunos críticos sobre este género. Picasso no es solamente un gran grabador, sino para muchos, yo me encuentro entre ellos, el más importante de nuestra época. Cuando empezó a hacer litografía este género del grabado había quedado reducido a un sistema de impresión, sólo él volvió a imprimirle categoría innovando su técnica y popularizándolo. Cuando hizo linóleum, el linóleum era sólo un sustituto un tanto escolar del grabado en madera y él renovó su técnica y lo elevó a categoría de verdadero género. Cuando hizo aguafuerte, aguatinta, punta seca, él planteó siempre nuevas posibilidades y abrió caminos inéditos poco comunes. ¿Cómo se puede exponer como geniales grabados de Alechinsky, por ejemplo, siendo muy buenos, y menospreciar los de Picasso por quienes presumen de estar al día sobre el arte de nuestro tiempo? En lo que llamamos grabados, existen dos procesos separados, lo que se denomina grabar, incidir en una plancha de metal, madera o lo que sea y el estampar. En grabar es un gran maestro Picasso; en el estampar lo son Mourlot en París o Romero en Roma y los impresores de oficio. Para estos verdaderos artistas de su oficio, la mayoría de los grabadores que estampan son unos pobres aficionados. Esto lo sabemos todos los que grabamos, y estampar es lo que no hace Picasso. A.R.B. le conmueven los relieves en el papel y otras zarandajas por el estilo. No, por favor, no publique nada de estas cartas, en general se trata de juicios expresados muy rápidamente y para los amigos.

Un gran abrazo para Elsa, Claudia, Pablito y usted de:

[Seoane]

Escríbannos.

1967-05-24 Mencionado/a
Carta de Seoane a Shand. 1967
Xixón
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Shand. 1967 en 24/05/1967


Gijón, 24 de mayo de 1967

Sr. William Shand
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Recibí su obra Judith y el gángster, en la que acierta una vez más a plantear problemas de nuestro tiempo. Excuso decirle la alegría que me produjo recibir, aquí en Gijón –bajo un cielo habitualmente gris como el de Londres– una obra suya. Me gusta en ésta, no solamente el tema que sin su desarrollo no sería nada, sino el diálogo, la concepción de ella y la construcción de la misma. Los personajes, tal como fueron concebidos y se nos presentan a través de las distintas situaciones que atraviesan, constituyen un acierto del tipo de realismo que usted busca en teatro y que a mí me parece muy característico de nuestra época, buscando para ellos esas dimensiones que la vida produce, haciéndolos expresión de inquietudes generales y utilizándolos para defender la vida, lo único que de verdad –por lo que cada día aprendemos de los sucesos de toda índole que ocurren– merece defensa. Leída Judith y el gánster lejos de los comentarios de los amigos comunes, de usted, su autor, y de aquello que pudiera influenciar mi juicio, me parece una excelente obra teatral y creo debe constituir un éxito bien interpretada y puesta en escena. En Madrid, vi alguna muy buena interpretación de Valle Inclán, tres obras de un acto, y Bertold Brecht, creo que ya se lo escribí, y nada más. Estos días representaban a Shakespeare, El rey Lear, y a Beckett, casi nada de teatro español joven, aún comercial, y nada del más comprometido que, sin embargo, existe y es muy bueno por algunas obras que leí manuscritas. El teatro insustancial de Paso, o el nada interesante a mi juicio, o equivocado, de Sastre y Romero, políticamente opuestos, son los que ocupan los escenarios. Existen dos buenos directores jóvenes, Salvat (Brecht) y Alonso (Valle Inclán) y desde luego compañías de experimentales con obras de Beckett y de algunos autores españoles como Arrabal, que escribe en francés, vive en París, y levanta ronchas por su ostracismo. Hace un teatro efectista y de verdadero disparate jugando con la sorpresa al espectador. En el resto de la Península salvando Barcelona apenas existen compañías de aficionados que destrozan el teatro clásico y el más convencional de nuestro siglo. El teatro, como la caricatura, resultan aquí un peligro, pero este último género comenzó a abrir brechas en la prensa diaria y esperamos que pronto pueda decirse lo mismo con respecto a las obras de teatro que hoy los autores jóvenes más decididos conservan en sus carpetas. Por mi parte, continúo trabajando, hice muchas acuarelas y una cantidad importante de dibujos de cabezas hechas en los cafés, que quizá reúna, seleccionándolas, en un pequeño libro. En Galicia, pienso continuar pintando y grabando. Aquí, en Asturias, estaremos muy poco tiempo y no puedo hacerlo como quisiera. Ayer nos asomamos al mar, este mar acerado del norte español, tan distinto al Mediterráneo, un poco lago para las gentes de este lado del Atlántico, y vimos como se deslizaban las olas en instantes de baja y calma. El cielo gris, el mar azul-acerado y las colinas verdes y amarillas encerrando una ciudad blanca y negra. Negra de tiempo y carbón. Así es esta ciudad asturiana, puerto minero. En algún lado, algunas ruinas romanas y en el fondo de todo, en el subsuelo y en el aire misteriosas creencias célticas con hadas y fantasmas. Escríbannos. Abrazos de Maruja y míos para los dos:

[Seoane]

1967-08-26 Mencionado/a
Carta de Seoane a Núñez Búa. 1967
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
La Plata
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Núñez Búa. 1967 en 26/08/1967

El Castro, 26 de agosto de 1967

Sr. D. José Núñez Búa
La Plata

Mi querido amigo:

Te debo carta y noticias nuestras. Hace tiempo que debí haberte escrito y no lo hice dejando de un día para otro el hacerlo por temor de no decirte nada que pudiese interesarte en cuestiones que interesan tanto a ti como a mí referidas a Galicia y a España. Hoy lo hago sin hablarte tampoco de ellas. Lo haremos con calma seguramente a fines del mes que viene, en Buenos Aires. Recibí el número de la revista de la Universidad de La Plata sobre Valle Inclán. Creo que quedó muy bien y digo esto porque apenas tuve tiempo de verlo, pues se lo llevó prestada una amiga mía que terminó quedándose con ella. La nota, pues, que me decías hiciese para la radio la haré a mi regreso, pues aquí, en Galicia, parece no haberla recibido nadie, al menos no la recibieron las gentes que esperaba la tuviesen. No sé en Vigo y Santiago. Desde luego se trata de un nuevo esfuerzo notable de Castagnino, al que hay que agradecérselo, aparte de tu empeño en todo esto. Yo estoy trabajando en El Castro. Hice 18 cabezas de personajes medievales gallegos para jarras de porcelana y una más de María Pita. Los personajes medievales son: Prisciliano, la monja Etheria, San Pedro de Mezonzo, el Obispo Sisnando, San Rosendo, Gelmírez, María Castaña, Martín Códax, el Rey García, Payo Gómez Chariño, María Balteira, Xohan Tuorom, Pedro Madruga, Pardo de Cela, Rui Xordo, Inés de Castro, el Maestro Mateo y Vasco de Aponte. Una especie de cóctel destinado a hacer populares personajes muy diversos, de siglos medievales distintos, y creyendo que aquí la historia gallega, de no enseñarse en las escuelas y centros de enseñanza, habrá que hacerlo a través de las “boutiques” y bazares, haciéndola entrar por los ojos. Con las jarras se editará un folletito diciendo quienes son los personajes. También hice un álbum de grabados con el tema del pulpo, nuestro animal tótem, para una galería alemana de Munster, donde estos días se clausuró una exposición mía de grabados. Con Díaz Pardo hemos hecho algunas otras obras comunes. Ya hablaremos de todo esto. Una última noticia de diario es que empezaron a emigrar jóvenes gallegas para trabajar de criadas en Milán, La Voz de Galicia del 23, creo que esta noticia se comenta sola. Bueno, ya hablaremos de todo. A mucha gente no la vi aún y a alguna pienso que no la veré. Seguramente la semana que viene o los primeros días de la otra iré a Vigo, a donde aún no fui. No tengo más que ganas de trabajar. Recibid Otilia, tú y los tuyos un fuerte abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1968-01-26 Mencionado/a
Carta de Seoane a Paz Andrade. 1968
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Paz Andrade. 1968 en 26/01/1968


Buenos Aires, 26 de enero de 1968

Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo

Mi querido amigo:

Días pasados recibí de Don Salvador Ferrín González dos fotografías de la fachada de Frigoríficos Berbés S.A., pero no me envió las medidas, alto y largo de la pared, indispensables para poder, de acuerdo a ellas, estudiar el proyecto del mural. Con esta fecha le escribo al Sr. Ferrín reclamándoselas pero te ruego que si tienes oportunidad de verlo, o de hablarle, le reclames me las envíe lo antes posible para ir estudiando con calma dicho proyecto, pues tratándose del primer mural mío en ésa quisiera fuese, si puedo, lo más original posible convirtiendo esa fachada en algo único y distinto en la península. Esto es todo por hoy. También recibí de Fernández una tarjeta desde Madrid. En Buenos Aires estamos soportando un calor que no conocíamos hace años, tan intenso y repetido. Leí con calma tu libro sobre Valle Inclán. Creo que es de lo mejor que se publicó en los últimos años, el que mejor abarca su mundo y su personalidad. Continúo pensando que deberías escribir tus memorias, o al menos hacer la historia de tu vida y la de tus contemporáneos de los años que siguen al 20 hasta el límite que tú mismo te impongas, quizás del 20 al 30, con la fundación de Galicia[,] la de El Pueblo Gallego y los periodistas y escritores y dibujantes que vivieron en Vigo o colaboraron en esos diarios: Castelao, Maside, Villar Ponte, Dieste, A. Villar, Fco. Luis Bernárdez; los de Orense: Xohan Carballeira, Lustres Rivas, etc., y los visitantes. Sería un libro muy importante para Galicia y contribuiría a fijar una época que si tú no escribes sobre ella tiende a olvidarse. También Vida Gallega, a pesar de su chatez y cursilería, el intento de Gaceta de Galicia, etc. Tú fuiste testigo y actor. Nadie mejor para recordarla.
Bueno, esto es todo por hoy. Maruja y yo os recordamos a Pilar y a ti con mucho cariño. Un gran abrazo de ella y mío para los dos. Otro para ti de:

[Seoane]

1968-04-19 Mencionado/a
Carta de Seoane a Azcoaga. 1968
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Azcoaga. 1968 en 19/04/1968


Buenos Aires, 19 de Abril de 1968

Sr. D. Enrique Azcoaga
Madrid

Mi querido amigo:

Te debo carta desde que llegué hace ya muchos meses, cinco o seis, y te debo noticias de aquí, no sé muchas que puedan interesarte. Buenos Aires continúa creciendo, crece el número de sus galerías de arte, de su comercio, de sus “torres”, de sus artistas, etc., crece y uno no acaba de comprender cual es el fenómeno de este crecimiento. Galerías se han abierto algunas nuevas, Art Galery International1, un piso fabuloso en Florida entre Viamonte y Tucumán, donde, de acuerdo con Bonino, haré una exposición retrospectiva de aproximadamente 110 óleos en el mes de Julio. La de Perla Figari, la mujer de Nagel, que abrió una muy bien presentada y espaciosa en la calle Maipú casi frente a Bonino, dedicada exclusivamente a dibujo y grabado, donde expondré grabados en Agosto y luego una pequeña de Makarius el fotógrafo, tambien dedicada a grabados, donde expondré estarcidos el mes próximo. Se abrieron otras diez o doce entre 1967 y lo que transmitió de este año que evito citarte. Asimismo Olejaveska compró la de Pissarro y entró en el gremio de los “marchands”. Aparte de estas noticias generales, otras de índole personal. Preparo un tomo de dibujos de café, hay muchos de Madrid, Retratos furtivos, hechos en las mesas de café y dos pequeños álbumes ilustrando con grabados de madera dos cuentos de Kafka, El buitre y Un suceso cotidiano. En Galicia saldrá el de las cabezas de cafés hechas allí, Retratos desguello, es decir, de reojo y en octubre seguramente, estaré de vuelta en España. En Bonn la exposición mía de grabados que se cerró el 7 de este mes, estaba abierta desde el 5 de marzo, constituyó, según parece, un acontecimiento. Estas son mis noticias personales. Pero ahora te escribo por otra cuestión. Se trata de un informe que me pidieron para el Centro Editor de América Latina, compuesto por la gente salida de EUDEBA, sobre una lista de posibles autores para pequeñas biografías de las siguientes personalidades literarias españolas: A. Machado, Valle Inclán, P. Baroja, M. de Unamuno, García Lorca, R. Alberti, Aleixandre, J. R. Jiménez, Luis Cernuda, Pérez Galdós, Juan Maragall y Rosalía de Castro. Es decir sobre doce españoles estudiados en su vida y obra por otros doce escritores españoles. Quisiera que te incluyeses tu en alguna de ellas, Alberti, por ejemplo, e hicieras lo mismo con Marcial Suárez, Unamuno o Rosalía, o el que fuese. Creo que son algo más breves que la francesa Ecrivains de toujours de las Editions du Seuil, pero de un carácter parecido con un gran tiraje. Esto es muy urgente y pienso que muy importante. Envíame nombres y direcciones para que escriban directamente. Mejor es que tu hagas la lista sin que los posibles autores se enteren. Los libros de C.E.A.L. se están vendiendo mucho, es en este momento seguramente la editorial que más vende. Establecerían contacto con cada autor, así me informaron.

Sin más hoy, recibe para María, tus hijos y tú el fuerte abrazo de:

[Seoane]
1. O nome correcto é Art Gallery International.

1968-10-06 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1968 en 06/10/1968

6.10.68

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Acabamos de llegar del Castro, donde me pasé el día de ayer, domingo, y donde recogí tu carta del 29.9. Tomo buena nota de todo lo que me dices. Sabes como celebro tus éxitos y espero esos nuevos retratos furtivos, que, dicho de paso, debieran ser publicados aquí y que no lo son por una razón de incapacidad general consecuencia de mil factores. El Castelao artista, también debería publicarse aquí, aunque ahí pueda hacerse con más libertad. De todas formas si los de Alborada tienen la menor duda creo que deberías traerlo.
Jorge Arranz.- Recibí carta de Maiztegui (independientemente de que lo llamo por teléfono con frecuencia). Yo le voy enviando dinero a Isidro a medida que lo va necesitando con la intención de que se lo administre un poco, y en efecto, veo que el bueno de Isidro se tomo bien tal obligación al mismo tiempo que le sirve de consejero. Me dice que estos días recibió un giro desde Bs. As. de 5.000 ptas. Jorge me escribe largas cartas muy interesantes, sin duda, para un psiquiatra, en la que se exacerba su manía persecutoria. Yo me limité a hablarle por teléfono y pedirle calma, haciéndole ver que si no resuelve lo de Cuba tendrá que volver a Bs. As. Isidro me dice que, mientras, va a corretear unos libros (?). Con respecto a Jorge me escribe el señor Cosme L. Bassi (quien dice ser tío y tutor del muchacho) interesándose por él. Me voy a limitar a contestarle diciéndole que todo lo que sé os lo he comunicado a vosotros y darle vuestro teléfono. Perdóname que te moleste con esto pero como yo no conozco a ese señor por algunas razones me parece mejor así.
Bueno, Xosé se reintegró a Sargadelos acorralado por la realidad, y, en consecuencia la situación familiar mejoró aunque sospeche que no de todo por latencia de algunas cosas que veremos si tengo las condiciones necesarias para disuadirlas. Rosendo aprobó la asignatura clave de dibujo, así que si esas cosas, o cositas, anidadas en las cabezas de estas gentes logran ser superadas empezaría a estar en condiciones de llegar a ser arquitecto algún día cosa a la que tuve que renunciar yo por la fuerza del destino conformándome con una profesión más barata. Vamos a ver qué pasa. Perdóname, también, que te haya distraído con estas cosas que me he tragado cuanto he podido y que solo un mínimo suplicante de comprensión en las personas cercanas hacia mi intransigencia, me llevan a exteriorizarlas.
Sigo por Sargadelos al pie del cañón. De momento todos son problemas. La etapa de formación y selección del personal es la más ingrata. Se va facturando algo y ya hay una cartera de pedidos nada despreciable para una empresa que apenas nace. Por ahora la perspectiva es buena y el respeto por esta operación parece haberlo, menos naturalmente, en el Ministerio de Industria que sigue sin parir. Dentro de unos días tendremos que darle una vuelta a las clavijas del Ministro quien en su carta del 30 de julio prometía una información que dos meses y pico más tarde sigue sin saberse nada de ella. Dentro de la norma de Madrid de entorpecer aquí la industria, creo que esto nuestro se va más allá de la norma. En el último número de cabeza vienen reproducidas las tres cabezas-xarras de Valle Inclán, etc. No te lo envío pues me dijiste que estabas suscrito ¿o lo soñé? Hace un mes le volvieron a hacer el tercer reportaje de televisión a la f[ábri]ca.
Tendría muchas cosas que contarte y se haría largo. En dos meses estaréis por aquí y verás las cosas más directamente.
No estoy conforme con el pesimismo sobre el último párrafo de tu carta. Creo que no es en razón de que todos eso resulte extraño para mí, como dices. Tus iras contra el vate de Caracas, nada disimuladas, creo que nada convenientes, son de conocimiento público. Abunda en mi creencia el hecho de que el anterior número de Chan le haya dedicado una página a atacar con insultos a Celso Emilio, lo que se habrá hecho no sin una sonrisa de complacencia de nuestros enemigos, pero no cabe duda que fortaleció el prestigio del poeta y esto sé de buena tinta que lo registró de inmediato la misma revista con crédito a la juventud. Otra cosa es que estemos pesimistas y que creamos en muy pocas cosas y hasta si quieres en ninguna, pero desde el momento que nos vemos obligados a vivir todavía no he encontrado razón alguna que me invalide la búsqueda de justicia como entretenimiento, el menos nocivo, dentro de esta jaula en que estamos atrapados.
Bueno. Lo importante es que vengáis pronto y discutir un poco para mantener la forma, aún a sabiendas de que tendré que rendirme, como siempre. Y nada más. Ya es un buen paréntesis dentro del abrumamiento de problemas que tengo.
Sabéis como se os quiere a ti y a Maruja. Un abrazo muy fuerte a entramos.

[Díaz Pardo]

1969-01-31 Mencionado/a
Carta de Seoane a Scheimberg. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scheimberg. 1969 en 31/01/1969


El Castro, 31 de enero de 1969

Dr. Simón Scheinberg
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Estamos sin noticias de ustedes. Les hemos escrito una carta hace tiempo y no hemos recibido respuesta, únicamente, aquí en El Castro, una felicitación de Fin de Año que agradecimos mucho. Suponemos, también, que habrá recibido el catálogo de la exposición de Miró en Barcelona, un acontecimiento notable que pasa ahora íntegramente al Museo Guggenheim de Nueva York. Por mi parte, estoy pintando todo lo que puedo, pues debo alternar la pintura con algunos objetos de porcelana para la nueva fábrica que se hace en el norte de Galicia y, entre los proyectos que tengo, están los de hacer dos cabezas, un poco mayores que las anteriores, de Valle Inclán y Unamuno. Publiqué además una nueva carpeta de grabados en madera con tema de pájaros, unos pájaros naturalmente inventados dedicados al recuerdo de un hornero muerto en Ranelagh, como se dice en el prólogo escrito en gallego, que les traduciré cuando regresemos. La carpeta, un álbum de formato más bien pequeño, se lo envié por correo aéreo hace cuatro o cinco días. Galicia está como siempre. Las ciudades crecen lentamente y la gente emigra. Unos pocos, siempre los intelectuales, trabajan lo que pueden para cambiarla. Algo han conseguido en los últimos años. En estos momentos, se celebra aquí, en La Coruña, una gran exposición de Souto, un gran pintor gallego fallecido en México hace pocos años y que fue el que abrió camino a la nueva pintura gallega. De él se puede decir, recogieron enseñanzas algunos pintores prestigiosos de después. Se trata de grandes óleos y acuarelas. Óleos con temas de pescadoras gallegas, de maternidades y de figuras de carnaval. Unos personajes de Carnaval que no tienen nada que ver con los de Ensor y Solana. Souto fue el pintor que hizo los más impresionantes cuadros de la Guerra Civil, el mismo Ensor le dedicó un bello poema en una exposición que había hecho al final de ella en Bruselas. Las estampas son escenas de puerto, campesinas y de pescadores. Se trata de una gran exposición, pero lo notable es la gente que acude a ella. Voy casi todos los días y observo el público. Se trata de personas que tienen más de cincuenta años de jóvenes que no pasan de los 25. Parece que hubiese una generación completa a quien no le interesa la pintura, o el arte, y en general nada, pues pienso que esto que ocurre con la
[Falta continuación]

1969-02-27 Mencionado/a
Carta de Scheimberg a Seoane. 1969
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Scheimberg a Seoane. 1969 en 27/02/1969


Buenos Aires, 27 de febrero 1969

Querido Seoane:

Recibí su carta del 31 de enero que debe haberse cruzado con una mía que por esos días le escribí y que ya habrá recibido. De cualquier manera, deberá disculparme mi parquedad para escribir –que ya es tradicional en mí; ahora agravada por los achaques de la edad. La vejez (esa palabra fea que Aída no quiere ni oír) me ha tomado con todo ensañamiento y parece que pretendiera cobrarse en los años que me quedan aún por vivir los debidos tributos, y que yo, como todo criollo que se respete, trato de eludir. Veremos si salgo airoso de esta pelea. Lo cierto es que estoy desazonado –y las cosas que pasan no ayudan siempre a sobreponerse–. Está visto, amigo Seoane, que con mis cartas pase lo que con las composiciones musicales: la nota clave me traiciona y me lleva por caminos que no he querido recorrer. Dejemos, pues, esto donde está –como justificación o disculpa. Muy interesante su clasificación por edades del mundo que concurre a las exposiciones y salas de espectáculos: no será que los hombres de la edad media, quiero decir, que hoy anda promediando los 50 años o poco más son los que han sufrido más el impacto de los acontecimientos y no se sienten con fuerzas para reaccionar, mientras que a los viejos nos ha tomado ya curtidos y preparados para las desilusiones. Tiene usted razón en poner su confianza en los jóvenes (aunque hippies y todo): lástima que sea un movimiento demasiado desarticulado que no sabe dónde va a desembocar. Hacía falta un poco del romanticismo anarquista que se incorpora a los movimientos de masas como un antídoto a su excesiva burocratización. Pero no sigo. Ya tendremos tiempo de hablar de estas cosas cuando vuelvan al pago. Es decir, usted a hablar y yo a escucharle con gusto, aunque casi siempre usted se va demasiado lejos... Ya le expresé mi admiración (y agradecimiento) por la carpeta de grabados en homenaje a un pájaro1 –y, en especial, a la emocionada página que le sirve de presentación. Realmente conmovedor, y lo curioso es que todos los amigos que recibieron el cuaderno coinciden en ello. Bravo por la idea de incorporar a su museo imaginario las cabezas de Unamuno y de Valle Inclán: Y por qué no a la serie de sus retratos en grabados? Ya hallaré lugar en las paredes de mi casa para ubicarlos. Y no le pregunto si trabaja mucho –pues sería algo redundante. Cuándo vuelven? Aquí los extrañamos mucho y como se lo merecen. No deseo tocar el tema político de nuestro país porque no quiero ponerlos de mal humor y quiero evitar todas las putiadas que me sugiere. Baste decirle que vamos de mal en más mal, es decir, en peor.
Y aquí iba a terminar esta latosa carta si no fuese que acaba de llamarme Ora Waisman Diamond, que me pide le formule un pedido en su nombre. Para mayo aproximadamente quiere preparar una muestra así: Cómo ve su obra pasada el artista? Talvez mejor. Cómo haría hoy una obra ya realizada hace 10 ó 15 años? Se expondría junto con la foto de la obra elegida, su versión actual. Ya cuenta con la aceptación de Russo, Presas, Butler, Castagnino y otros –y desea muy vivamente contar con su colaboración. Se trata de recrear un tema que ya tuvo su forma... Bueno, espera su respuesta y le agradaría que sea de aceptación.
Y aquí termino. Aída y los míos, bien. Los amigos, dispersos por el veraneo. Los únicos que hemos quedado en Buenos Aires somos nosotros y los Goluboff –que les agradecen y retribuyen los saludos. De viajar ya no se habla–por ahora al menos.

Saludos de Aída y míos para todos los amigos –especialmente a los Díaz Pardo y los Dieste –y para Maruja y usted un grande abrazo de ambos. Hasta siempre.

Scheimberg

[Escrito por Aida Scheinberg:] Queridos amigos: Acabo de llegar de lo de Kornblith y sin consultarles puse sus nombres en el obsequio que los amigos le vamos a hacer a Isaac que en mayo cumple 70 años. Quiero decirles además que ya estoy deseando que vuelvan para darles un abrazo y además quiero que vuelvan, nada más.
Todo lo dijo ya Scheimberg y yo no hago más que agregar mis cariñosos saludos para los amigos de allá y para ustedes.

Aída
1. Refírese á obra de Luis Seoane: Homaxe a un páxaro.

1969-03-02 Mencionado/a
Carta de Seoane a Palmás. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Palmás. 1969 en 02/03/1969


El Castro, 2 de Marzo de 1969

Sr. D. Ricardo Palmás
Buenos Aires

Meu querido Palmás:

Recibín a súa carta de fai pronto un mes, mais recibina á miña volta de Coímbra onde estiven por mor das decoraciós, figurís e caretas de Os vellos non deben de namorarse que interpretarán un fato de estudantes universitarios dirixidos por un direitor catalán, Ricardo Salvat. É unha boa esperencia.
O meu viaxe moi ben. Traballei moito. En colaboración con Díaz Pardo fixemos algunhas novas pezas pra Sargadelos e pola miña parte fixen tres bustos-xarras, Valle Inclán, Unamuno e Castelao, que teñen de sair nesta primeira quincena de marzal, con tempo pra unha eisposición en Valencia de Cerámica. Non coñezo o número de Artiempo de que me fala. Prégolle me garde un exemprar. Paseille a Díaz Pardo os encárregos de Dorita Seco e de vostede, e tamén dos catálogos. Vainos facer, tamén íl ten de ocuparse do envío, da cerámica e grabados pra Montevideo. Xa nos puxemos dacordo en principio, en canto ó envío. En canto a Chan vin o primeiro número. Non me gusta. Mais coido que, goste ou non, vostede debe aceitar a corresponsalía. En canto as aitividades galegas en Buenos Aires sería unha garantía. Ademáis pode millorar e chegar a ser a revista que todos desexamos.
O disco de música medieval galega de N. Y. lévallo Inés, que está istes días no Castro. Nós marcharemos deiquí a mediados ou fin do mes de Abril.

Con un saúdo de Maruxa, reciba unha forte aperta de:

[Seoane]

1969-03-05 Mencionado/a
Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rafael e Emma Lifschitz. 1969 en 05/03/1969


El Castro, 5 de Marzo de 1969

Sres. Emma y Rafael Lifschitz
Buenos Aires

Mis queridos amigos:

Pasamos hace unos días un temblor de tierra cuyo epicentro fue en alta mar, al sur de la Península Ibérica, pero que hizo temblar de madrugada tierra y edificios del centro y oeste, hasta en Galicia, donde las gentes no están habituadas a este tipo de convulsiones y se alarmaron bastante. Ésta fue la única emoción de la temporada, pues nuestra vida transcurre muy tranquila y, en mi caso, trabajando bastante, pues, aparte el pequeño álbum que vosotros recibisteis, pinté unos ocho o nueve cuadros, hice en colaboración con Díaz Pardo unos cuantos objetos de porcelana y por mi cuenta tres bustos-jarras de Valle Inclán, Unamuno y Castelao, el gran dibujante y escritor gallego fallecido en Buenos Aires. Todo esto se lo cuento en una carta a Julia* e Isidoro, como también que estuve haciendo, terminé anteayer, los bocetos de decorados, figurines y proyectos de caretas para una obra de teatro de Castelao que se estrenará en Coimbra, creo que a mediados o finales de abril. Aún me faltan las ilustraciones para un libro de un escritor amigo y alguna obra más destinada a la fábrica de porcelana. Estuvimos en Portugal y pasamos unos días espléndidos en Coimbra, una antigua ciudad universitaria portuguesa, cargada de historia, con calles bellísimas y entre otros monumentos medievales un espléndido monasterio donde están enterrados algunos de los reyes fundadores del Estado portugués. Todo en Portugal está muy unido a Galicia, pues, como dijo alguien en el siglo XVII, allí lo que no es de origen gallego es de origen moro, pues la Galicia histórica abarca algunas de las provincias del norte portugués y la Reconquista contra los mahometanos la hicieron en los siglos medios, los gallegos que más tarde, siendo Portugal independiente, dieron a ese país algunos de sus mejores políticos y navegantes. Todo es historia aquí en Galicia muy conocida, un poco olvidada en Portugal, por razones patrióticas, y olvidada absolutamente en la historia general de España, porque las Historias se escriben con arreglo a las conveniencias políticas de cada Estado, no de cada país o de cada pueblo. Y en el caso de España, hay que ocultar en su historia la particular de gallegos y catalanes, entre otras historias, para no fomentar separatismos. Galicia lloviendo casi siempre, o alternando lluvia y sol en el mismo día y a diferentes horas, casi podríamos decir que alternando por horas lluvia y sol en el día, está bellísima y cuenta además como algo privado con los más nítidos arco-iris del mundo. Lástima que a los colores del arco-iris se les convirtió en colores representativos del apoyo mutuo y ahora al ver el arco-iris en el cielo no hago más que ver la bandera o la escarapela que se exhibe en el día del mutualismo. Así, unos cuantos señores, o uno solo por una ocurrencia momentánea, estropean la visión poética que hasta ellos o él nos ofrecía la naturaleza a los hombres. Un arco-iris pintado ahora en un cuadro se vería ya como una bandera más, en este caso, la del día del mutualismo unida a discursos conmemorativos. Claro que no sé de ningún gran pintor al que se le hubiese ocurrido pintar el arco-iris, a pesar de su belleza. En todo caso, la pintura que hicieron surgió siempre del arco-iris de su paleta, pues no otra cosa eran los colores reunidos en la paleta. Quizás la bandera del mutualismo debió haber sido la de la pintura, y al mutualismo representarlo simplemente con una cadena, un para todos y todo para uno, que es el caso del eslabón y la cadena. Así, además, se reivindicaba a la cadena, de prestigio bastante deteriorado desde la antigüedad. De Buenos Aires tenemos pocas noticias, quizás porque ahora en verano no ocurre nada y la gente está fuera de la ciudad, en todo caso solamente cada quince días la noticia de algún atraco. Pero aún siendo en este caso, el de los atracos, siempre nos da gusto ver en letras de imprenta estando aquí el nombre de Buenos Aires. En cuanto a España, no sabemos nada, no se dan noticias ni siquiera de los atracos si los hay. Apenas son noticias que puedan satisfacer nuestra curiosidad. En general, los diarios están muy preocupados por las intimidades de las princesas y de los artistas de cine. Creo que aumentan las primeras y les intercambian intimidades y anécdotas terminando en confusión artistas de cine, siempre más que princesas, y princesas. En todo caso, en esto consiste en parte el realismo español. Francia es mas clara y por eso, para mi gusto, menos atractiva. No se confunden jamás princesas y artistas de cine y cada cual tiene su intimidad y anécdotas inconfundibles. Pero a un pueblo, como el pueblo español, cuyo personaje literario más importante, Don Quijote, confunde una fregona con una princesa, hay que darle, para su lectura, confusiones diarias. La verdad aunque sea a título informativo, parece ser siempre nociva. No sabemos, pues, nada a través de la prensa de la Argentina ni de España. De la Argentina, sólo los atracos.
Bueno, quizás esta carta sea toda ella un disparate, pero tenía ganas de escribir así, sin más, como si estuviésemos cenando juntos en un restaurante cualquiera de Buenos Aires. Cuando lleguemos, ya habrá pasado la época de los helados en Saverio, (aunque creo que los hay todo el año), pero, de todas maneras, lo celebraremos con un helado o con un postre, por mi parte creo que estoy deseando llegar para estar con vosotros y con todos los amigos. Para los Martínez Vallerga, para los amigos todos y para vosotros, Emma, Rafael, Carlos y Eduardo, un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1969-03-20 Mencionado/a
Carta de Seoane a Scheimberg. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scheimberg. 1969 en 20/03/1969

El Castro, 20 de marzo de 1969

Dr. Simón Scheinberg
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Acabo de escribir a Falcini y le hago mención de cruceros gallegos hechos por canteros del pueblo que se conservan policromados y de algunos monasterios que voy viendo que se encuentran diseminados por la montaña y la costa gallega y que Maruja y yo, acompañados por los Díaz Pardo, mejor dicho, llevados por éstos, vemos los sábados a la tarde y domingos. Es impresionante ir constatando el centro cultural que llegó a ser Galicia hasta que los Reyes Católicos la domaron, como dice el cronista de ellos. Durante tres siglos crearon los cancioneros, uno de los monumentos literarios más importantes de la Edad Media, impulsaron la escultura románica hasta crear su mejor ejemplo con el Pórtico de la Gloria y desarrollaron la arquitectura hasta sembrar Galicia de iglesias y monasterios de ese estilo. De ahí casi se salta al barroco, pues los ejemplos góticos y neoclásicos son muy pocos, aunque algunos, como el Hospital Real de Santiago, hoy Hostal, es un excelente ejemplo de plateresco. Pero el barroco vuelve a ser el otro gran estilo gallego, que los gallegos adoptan porque se aviene a su temperamento, como se avino antes el románico. Y románica y barroca es Galicia, siempre libre, y romántica como seguramente pocos pueblos. La comida continúa siendo románica, como la vida y la conversación, y la literatura es en gran parte barroca. Valle Inclán es un buen ejemplo de lo último y Camba y Castelao de lo primero. El clasicismo es el estilo que no parece venirle bien a los gallegos. En general, se trata de un país anárquico, aún en el siglo XX, de tribus y clanes, de parroquias, que son heredadas de los viejos castros célticos, con iglesias asentadas sobre piedras de dólmenes, que cree en las propiedades de la luna, adora al sol, quizás porque llueve mucho, cree en la transmigración de las almas y cuando no ponen a la puerta de las casas un ramo de flores silvestres que le ahuyenten el mal de ojo y el aire de muerto, clavan en los hastiales de las casas astas de vaca con conjuros. Algo que podría decribir Walter Scott de su Escocia. Ambos países, muy viejos y misteriosos. Misterioso porque su historia conocida, la de Galicia, comienza con Roma y todo lo anterior es leyenda y mito. Me gustaría vivir en un país que uniese todo esto a la inquietud cultural de Buenos Aires y que reuniese para mi egoísmo a los amigos de uno y otro sitio. En cuanto a los jóvenes, de los que hablamos en otras cartas usted y yo, es posible que no sepan a donde les lleva su rebeldía, pero lo importante es que éstas existan; siempre llevan a alguna parte. Nadie sabía en qué iban a parar las dos revoluciones más importantes del siglo XVIII, pero ellas se hicieron y mejoraron el mundo, aunque, luego de realizadas, los burócratas, tecnócratas, etc., hubiesen formulado cánones y creado disciplinas y se hubiesen convertido en conservadoras.
Bueno, esto es todo por hoy. Está lloviendo seguido desde hace días. Todo el paisaje que se ve desde mi estudio, las montañas y el mar, lo cubre a lo lejos la niebla y de cerca el verde de los prados y las huertas. De vez en cuando pasan por el camino unas vacas muy mojadas conducidas por una mujer o un niño, ambos de botas y que cubren su cabeza y sus cuerpos con paños. La lluvia para ellos no tiene importancia, están habituados a ella. Como los cuervos y las gaviotas. Saben, además, que ella es la pobre riqueza de Galicia. La otra riqueza, la opulenta, la van a buscar los hombres sobre todo al norte de Europa, a otras partes menos lluviosas, pero más frías.

Un gran abrazo para Aída, Augusto, Rosita, Olika, Schtirbu, los amigos comunes, y usted y Aída reciban otro además de Maruja y mío:

[Seoane]

1969-03-20 Mencionado/a
Carta de Seoane a Ledo. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Vigo
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Ledo. 1969 en 20/03/1969

LABORATORIO DE FORMAS/OSEDO/LA CORUÑA/TELÉFONO 23/SADA


El Castro, 20 de Marzo de 1969

Sr. D. Ricardo García Suárez
Vigo

Meu querido amigo:

Remítoche dous grabados meus pra o Instituto Beiras. Cicáis sexa pouco, nono sei, mais non conto con mais obra eiquí –óleos– que non teña xa dispostos pras eisposiciós fora de Galicia. De calquer xeito o Instituto pode contar conmigo pra algunha xestión que poda facer en Buenos Aires. O precio dos grabados son 5.000 pesetas cada un, menos do precio que os vendo en Buenos Aires e noutras partes, mais si che parece moito ponlle tí o precio. Si se venden os cartos son íntegramente pra o Instituto, e si non se venden, queden de propiedade díste.
Nos marcharemos deiquí o sete ou oito do mes que ven. Vinde. Rematei de facer pra un teatro universitario de Coímbra os telós, figurís e máscaras pra Os vellos non deben de namorarse. O teatro diríxeo o catalán Ricardo Salvat, e fixen pra Sargadelos, aparte algús diseños, as cabezas pra xarras de Castelao, Valle Inclán e Unamuno. Penso que lles conseguín parecido. Marcial Suárez quere que faga os dibuxos e tapa pra o libro que ten de publicar en Galaxia. As ilustraciós fágollas, mais a tapa dependo de que tí o permitas. Contéstame.
Unha aperta de Maruja e meus pra Mimí e pra tí. Saúdos de Isaac, quen tamén enviará unha obra tan pronto volte de Valencia, onde se inaugura unha mostra de cerámica:

1969-03-26 Mencionado/a
Carta de Seoane a Payró. 1969
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Payró. 1969 en 26/03/1969


El Castro, 26 de marzo de 1969

Sr. Julio E. Payró
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Me alegro mucho que le hubiese gustado Homaxe a un paxaro, hecho en una madera de Guinea que encontré en Asturias y en recuerdo de un hornero de Ranelagh. Desde entonces trabajé bastante, hice algunos óleos, unas cuantas figuras de porcelana talladas en yeso y tres cabezas: Valle Inclán, Unamuno y Castelao, para jarras, unas jarras bastante más grandes que las de los personajes medievales que usted conoce y casi del tamaño natural de las cabezas, y para iniciar una iconografía peninsular de escritores y políticos y artistas de nuestro tiempo, desde luego heterodoxos. Esto es un proyecto que es posible no pueda realizar. De Cataluña me gustaría hacer Maragall y Companys, éste entregado por Laval, fué ejecutando en Montjuich descalzo, a petición propia, para sentir en sus pies la tierra de su país. Esta es la única manera que tenemos de vengarnos los seres pacíficos, fijando en el recuerdo de las maldades que cometieron quienes no soportan la diferencia de ideas. Hice tambien para Coímbra, para un teatro universitario que dirige por contrato un gran director catalán, Ricart Salvat, los bocetos para ocho decorados, 25 figurines y 23 caretas, para una obra de Castelao. Es una colaboración catalano-gallego-portuguesa. Están ocurriendo cosas notables de las que hablaremos. Ediciones en los cuatro idiomas de España: catalán, gallego, vasco y castellano, y, tanto en uno como en otro país, excluyendo, por miopía, las editoriales madrileñas. Yo debo hacer cuando regrese a Buenos Aires para enviar desde ahí, un grabado en madera para la traducción gallega de un gran poeta catalán actual, Salvador Espriú, del que se editará una obra para una edición cuatrilingüe. Todo esto conseguido por influencia popular, porque los pueblos nunca dejaron de ser lo que fueron y confiaron siempre en el futuro. Pero ya charlaremos de todo esto algún día de comienzos de mayo que nos reunamos con José Luis Romero, sabio en estas cuestiones, y González Lanuza que las comprende muy bien.

Hasta entonces un gran abrazo a todos los Romero, los Giangrande, Maya, si la ven de vez en cuando, y otro grande para Silvia, María Inés y usted de Maruja y mío:

[Seoane]

1969-05-14 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1969 en 14/05/1969

Buenos Aires, 14 de mayo de 1969

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Llevamos algo más de una semana en Buenos Aires. Volvimos a nuestra vida habitual y andamos, como puedes imaginar, de un lado para otro, de cena en cena, de casa de amigo en casa de amigo. Me preguntan por ti, por vosotros, y a todos les damos noticias, las que podemos. Nosotros pasamos en esa unos meses espléndidos, de lo que estamos agradecidos y en los que una vez más se puso a prueba la generosidad de Mimina y tuya. El lunes hicimos el poder, Maruja y yo, a nombre tuyo y de José Luis, para adquirir el departamento de la Torre Coruña, se trata del que está en el piso 6º, izquierda, que da al Paseo de Ronda, es decir, el lado contrario de la casa donde vive Dieste. Ayer giramos por intermedio del Banco Santander 700.000 pesetas. En la administración dijeron que se entregaba al contado al 50% y el otro 50% en 18 meses. Cuesta en total 1.100.000 pesetas. Antes de fin de año giraremos el resto. Creo que todo está en orden, pero, si por cualquier motivo hace falta más dinero inmediatamente me lo escribes. Supongo que el poder y el dinero estarán ahí dentro de ocho o diez días. El poder lo envía Palazón, ayer mismo debió haber salido, por valija diplomática.
El sábado a la noche estuvo Camilo en casa y le entregamos las 10.000 pesetas. Está muy bien y parece seguro de sí mismo. Le informaremos de vosotros, de las reformas de la fábrica del Castro, del estado del edificio de Sargadelos y lo que sabíamos de la construcción de la casa del pazo. Le hablamos de vosotros, de Rosendo y de José, de Mariluz, de las tías, etc. Todo cuanto recordábamos que pudiera interesarle se lo participamos. El, me habló de la asamblea y nos dijo de la actuación de Sofovich. La confirmó luego éste y me expresó que te enviaría uno de estos días una larga carta sobre su transcurso. En el Centro Gallego renunciaron Mourente y todos los suyos a raíz de la visita del ministro, y las agrupaciones opositoras parecen continuar unidas. De momento Villamarín y los ex pertenecientes a la agrupación Galicia se quedaron sin el nombre de esta. Villamarín, por supuesto, amenazó, antes de irse a España, (parece que se encuentra por ahí) con terminar para siempre con las actuales agrupaciones vencedoras “aunque tuviese que cerrar el Centro Gallego” (palabras, según parece, textuales). Quien no renunció fue José Blanco Amor, que servilmente mendiga el puesto a los actuales directivos. Quisiera que me mandases de ahí, me acuerdo por José Blanco Amor, de Naya, los trabajos de éste sobre las galerías coruñesas y las cartas de Murguía a su hijo. Te agradeceré el envío. Las cabezas de V[alle] Inclán, Unamuno y Castelao gustan mucho pero no les recomiendo a nadie que las traiga. Recibid tú, Mimina, José y Mariluz, que suponemos estará ahí, un abrazo de Maruja y mío y para José Luis, Ángel, Marentes, etc., el saludo nuestro:

Seoane

Aparte, y por correo aéreo, te envío el dibujo para la tapa del Catón.
La empresa que se encargó de enviarle el cajón a Inés Canosa no le envió el conocimiento de embarque y ella no sabe, no puede saberlo, si llegó o no al aeropuerto de Buenos Aires. Por favor, ocúpate de esto. Quizás Marentes debe saber algo de esto. S.

1969-05-29 Mencionado/a
Carta de Seoane a Zegrí. 1969
Bos Aires
Nova York
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Zegrí. 1969 en 29/05/1969


Buenos Aires, 29 de mayo de 1969

Sr. Armando Zegrí
New York

Mi querido amigo:

Acabo de llegar de Galicia donde estuve pintando y grabando y haciendo unas jarras de porcelana que representan a Valle Inclán, a Unamuno y a Castelao, éste último un pintor, escritor y político autonomista gallego, fallecido en el exilio, y me encuentro con una carta enviada por usted, inserta en un sobre de su galería, dirigida a señas que no son las mías y que yo distraídamente abrí, encontrándome con dos cheques de los que, evidentemente, no soy yo el destinatario. Sospecho que fue un error suyo el envío, seguramente un cambio de sobres. Como esta carta la abrí ahora al llegar –debe llevar aquí meses– y seguramente a usted debió producirle algún dolor de cabeza y quizá también algún trastorno económico, me apresuro a enviárselos de vuelta. También recibí el catálogo de la exposición de grabados de la galería en el mes de enero, que le agradezco mucho. Nosotros hicimos un viaje relámpago por Alemania e Italia –en este país, sólo estuvimos en Roma– y luego pasamos unos cuatro meses en Galicia donde trabajé, como le dije, lo que pude. Ahora, en Buenos Aires, estoy preparándome para ponerme a trabajar nuevamente. En New York, lo pasamos muy bien y les estamos Maruja y yo muy agradecidos a Mildred y a usted. Lástima que no nos ofrezcan la oportunidad de devolver en Buenos Aires las atenciones que ustedes tuvieron con nosotros en dos estancias sucesivas en New York. Tan pronto haga nuevas obras grabadas y que me parezcan aceptables, se las enviaré. Por lo de pronto, envío aparte un pequeño álbum, Homenaje a un pájaro, el texto está en gallego, lo hice en Galicia y es uno de los ejemplares que me reservé.

Reciba con el saludo de Maruja y mío para Mildred y usted un fuerte abrazo de su amigo:

[Seoane]

1969-10-26 Mencionado/a
Carta de Pereira Caamaño a Seoane. 1969
Montevideo
Nova York
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Pereira Caamaño a Seoane. 1969 en 26/10/1969


Montevideo, 26 de outono de 1969

Sr. D. Luis Seoane
Montevideo, 1985. Piso 13
Bos Aires

Benquerido amigo:

Con moito retraso, resposto a súa amabre carta, de data 1 de setembro derradeiro. Non o fixen denantes, agardando a chegada de Canabal, cousa que acaba de acontecere.
Asegún Canabal, a frase churrasqueira de vostede (“a xente moza dalá ten boca de frade pra pedir...”) parece confirmarse. E digo parece, porque teño a impresión de que o informante (concretamente Salvador de Lorenzana) supoño que olla por riba do lombo á xente da UPG ou porta da orgaización. En fin, Fernández del Riego díxolle que no asunto de Manuel María había moito ruído e poucas noces, e que non facía falta que deixara diñeiro algún... O mismo Canabal quedou moi solprendido. Nembargantes, nós, desde eiquí, acabamos de remesar 5.000 pesetas.
A Xunta Departamental de Montevideo acaba de concedernos por unanimidade, os seguintes nomes galegos pra nomenclatura (vala a redundancia) das rúas da cidade: Castelao, Emilia Pardo Bazán, Curros Enríquez, Antonio Pereyra, Joaquín de la Sagra, Ramón del Valle Inclán, Lugo e Santiago de Compostela. Fixemos unha escolleita de figuras que tiveron aituación importante na época da colonia (como Xaquín da Sagra, irmán do famoso naturalista), no ensino do Uruguai (Antonio Pereyra), e logo mezclamos figuras literarias (que non están na nomenclatura) con Castelao, ademais de Lugo e Santiago (que eran os únecos lugares importantes sin desiñar). Pois ben, en xaneiro, aproveitando que se cumpren vinte anos da morte de Castelao, pensamos inaugurar oficialmente a rúa que o relembrará, pra sempre. Queremos facerlle un bo homaxe, dándolle un caráuter eminentemente político (agora ca Embaixada franquista está á ofensiva, sin que nadie lle pare os pés). A idea que temos, polo de agora, é adicarlle unha praca de mármore. Pro gustaríanos moito que vostede nos aconsellara ao respeito. Tamén pensamos faguer unha mostra bibliográfica.
Tivemos carta de Díaz Pardo, donde nos di cos cartos obtidos na venda dos grabados debemos de mandarllos a vostede. Faltan dúas persoas por pagar (supoñemos que Canabal tamén mercará algunho). Tan pronto solucionemos este incomenente e viaxe alguén do Patronato a Bos Aires, arreglaremos todo. Asimesmo, dinos co envío das cerámicas en tránsito, en barco arxentino, non é posibre, pro entendemos que debeu habere outro xeito de que veñen. Parece que Alonso Montero faloulle moi ben do Patronato. En fin, pras XV Xornadas de Cultura Galega, con tempo, quizaves todo se arranxe. Vostede dixera nalgunha vegada que poderían vir tapices. Non deixe de confirmarnos si elo é fautibre aínda. E nada máis por hoxe, como non sexa que lle adxunto un anaco de De Frente, o xornal de máis tiraxe, sobor Manuel María. Lembranzas prá súa muller. Unha aperta forte.

Pereira

P.D. Mandámoslle catálogos xa a Patiño (e 100 a Díaz Pardo).

[Anexo.]

Montevideo, Lunes 20 de octubre de 1969
La Semana Literaria
Poeta Gallego
Manuel María F. Teixeiro nació en Outeiro de Rei en la Terra Cha, provincia de Lugo, Galicia, en 1930. Es el escritor gallego más fecundo entre los surgidos en las últimas décadas, su obra ha evolucionado de un ensimismamiento existencia a un realismo histórico directamente unido a la problemática gallega. En este sentido, su producción más reciente (Mar Maior, Remol, Proba documental) constituyen un aporte a la poesía social. Arrestado en los primeros meses del año en el curso de un recital efectuado en la Facultad de Ciencias Políticas y Económicas de Madrid, salió en libertad previo pago de una fuerte multa. El poema que hoy presentamos pertenece al libro inédito Remol, y es una muestra de la Galicia, sumida en la miseria del minifundio, que se integra en las luchas del Tercer Mundo y proclama la necesidad de cambios radicales no ya en su reducido ámbito , sino en todo el territorio español. La versión al castellano pertenece al propio Manuel María.
NOTICIAS
Escribo en febrero, bien metido en la segunda mitad del siglo veinte, para decir que de Seoane, en el valle de Lemos, hoy marcharon quince mozos, quince, al extranjero. Y de Gueimonde, allá en Pastoriza, donde nace el Miño, se fueron otros veinte. Los diarios no traen destacados estos sucesos que, a lo mejor, no tienen importancia y son ya casos previstos y estudiados en los grandísimos Planes de Desarrollo. Todos estamos muy tristes –es la pura verdad– y cruzados de brazos contemplando como la tierra se queda poco a poco sin hombres que la trabaje, sin pechos amorosos y viriles que siembren amor en sus entrañas. Filas e filas de hombres mozos, la mocedad en flor, la flor de la mocedad, los más decididos y valientes– buscan los caminos que los conducen a tierras, abundantes, productivas en las que pueden hallar pan y trabajo. ¡Es la protesta muda, irrebatible, contra la miseria, el hambre, el mal pasar..! ¡Es la protesta terrible, silenciosa! ¡Son las razones del hambre, de la miseria que les dan a estas gentes una potente fuerza de gigantes para poder abandonar sus campos en busca de pan y de trabajo! ¡Nosotros quedamos huérfanos, tristes, llena de asco y horror el alma! ¡Y en el recoveco más íntimo del pecho también nos nace a nosotros –tan arraigados– el deseo irreprimible de emigrar..!

1970-02-04 Mencionado/a
Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1970
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Esther e Lipa Burd. 1970 en 04/02/1970

La Coruña, 4 de febrero de 1970

Sres. Esther y Lipa Burd
Buenos Aires

Mis queridos amigos:

Estamos avergonzados por no haber escrito antes. Llevamos mes y medio fuera de Buenos Aires y hemos escrito dos o tres cartas iniciales con el propósito de hacerlo a diario con todos los amigos. Esto fué hace unos quince días. Desde entonces hasta hoy no hemos escrito a nadie, pero hoy, ya en febrero, comenzamos con los amigos de la calle Arroyo, con Shand y con vosotros. Estuvimos en Londres menos tiempo del que pensábamos por culpa de un fuerte catarro de Maruja y porque nos urgía venirnos a España, pero Maruja con resfrío y yo sin él anduvimos nuevamente por los excelentes museos londinenses. Solamente nos fallaron algunas salas de la Tate Gallery, pues se exponía en ellas ejemplos de Arte Isabelino, para mí de interés relativo pues no aportaron nada importante a la pintura de su época, muy cuidadosa, eso sí, del dibujo de los detalles de vestidos, joyas, etc., y de dejar testimonio del esplendor imperialista que comenzaba. No vimos, pues, los excelentes ejemplos de parte del siglo XIX que allí se guardan. Tengo en la memoria un cuadro de Daumier con blancos que me hubiese gustado volver a ver, como tambien esculturas de Epstein que a mí me interesa mucho, guardadas por la muestra a que me referí. En el Museo Británico vimos la impresionante Sala asiria que en 1949 no pudimos ver pues aún estaba guardada en el depósito subterráneo realizado para guardar las obras de arte en los bombardeos. Uno piensa viendo asirios, egipcios, griegos y escultura oriental en general sin olvidar las civilizaciones americanas, que luego del románico y el gótico occidentales y algunos ejemplos, no demasiados, que uno encuentra aislados, que la escultura es un género en decadencia. Resulta pintoresco e infantil bastante de lo que hoy se realiza. Claro que no toda la escultura de hoy. Empecé salvando a Epstein, pero por ahí viven Moore, Picasso y Marini, otros ingleses. Otros ingleses como Moore y otros de otros países. Aquí mismo en Galicia hay un gran escultor muerto hace pocos años, Asorey, de prestigio solo local pero llamado a ser descubierto algún día fuera de España por la fuerza y originalidad de sus esculturas en piedra y por sus pocos monumentos. Unía el clasicismo de Bourdelle, que le influyó, al barroco gallego. En Barcelona vimos un nuevo museo interesante, aparte de los otros, el Museo del Traje inaugurado hacía un mes, que comprende desde el siglo XVI hasta el modernismo, faltando alguna sala por habilitar por ser muy reciente su inauguración. Al Museo Picasso le incorporaron nuevas piezas y es el único que reúne toda su obra grabada aparte de poseer los setenta o más cuadros de las Meninas, la serie completa. Ahora, desde el día 15 de enero no veo más que el mar desde el departamento de La Coruña cuando dejo de trabajar. Hice nuevas cabezas grandes para porcelana, tres, entre ellas una de Picasso, y debo hacer para una editorial de Madrid las ilustraciones del Martín Fierro. Comenzaré estos días y pienso con gusto en esos dibujos. Estoy buscando documentación y ya encontré alguna. Para sentirme cómodo solo necesitaría tener Buenos Aires a una hora de distancia y teneros a todos los amigos aquí. Teniendo Buenos Aires tendría todo lo que va por el bajo del centro hasta Olivos. La calle Florida, la calle Lavalle, plazas como la de Francia o como la vuestra de Arroyo y alguna calle de Caballito con jacarandás en flor. Aquí en La Coruña tengo un mar violento de leyendas y temporales y lo que queda de la ciudad antigua dada la fiebre progresista de todos los concejales del mundo. Por algo Valle Inclán usaba la palabra concejal para agraviar a los estúpidos. Enviarme noticias. Escribir, por favor.

Un gran abrazo para los dos de Maruja y:

[Seoane]

1970-06-29 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970 en 29/06/1970

Buenos Aires, 29 de junio de 1970

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

acabamos de ver tu calle de Santiago en La Vía Láctea de Buñuel. Comienza la película con unas vistas de Santiago y termina con otras, y, al final, aparece “la tumbona”, o cualquier otra del género, pidiéndoles a los peregrinos que le hagan dos hijos a los que ha de poner nombre extraños que suenan a herejía. Esto ocurre en un bosque a la entrada de Santiago y su aparición estaba prevista al comienzo de la película por un personaje que puede ser el diablo, un diablo bien vestido como suele estarlo y al que se le suma, como caído del cielo, un enano que asombra a los dos peregrinos mendigos-ladrones, uno escéptico y otro religioso. El “Callejón de la tumbona” no llega a verse en la calle de las Huertas al comienzo de la película, una calle blanca sorprendente entre tanto severo granito. Parece un blanco puesto por Zurbarán en la obra de Buñuel. A mí me pareció una espléndida película pero creo que para entenderla hace falta haber leído la Crónica Compostelana, relatos de peregrinos, de milagros, y conocer la historia del camino de Santiago. No es una película católica que pueda entenderse fácilmente por todo público. Es una película católica y atea, religiosa, con apariciones de la virgen y herejes (alguno, como Prisciliano, no bien representada su herejía) entre los que Buñuel no toma partido, se mantiene al margen o por veces se muestra ateo. La bandera actual de España me pareció verla del revés, la corona del escudo hacia abajo y unos anarquistas precedidos de su bandera roja y negra matan en sueños al Papa. Una película muy española, difícil también de que la entiendan los que no lo son. Simultáneamente blasfema y religiosa. Su guión podría haberlo escrito León Felipe o Valle Inclán y lo hubiese entendido muy bien Don Miguel de Unamuno. Es posible que no la entendiesen, en cambio, Ramiro de Maeztu, ni Baroja, pero es que los dos tenían sangres ajenas, inglesa e italiana, que no habían tenido tiempo, faltaban generaciones, de incorporarse a la española. De ser más españoles serían posiblemente como Zuloaga, españoles de españolada, algo que Buñuel no es, ni en Viridiana, por ejemplo, ni en La Vía Láctea ni en Tristana, con ser una obra menor, a mi juicio, esta última.
Te escribo solamente para darte noticia de esta película y de la aparición de la calle de tu nacimiento. Laxeiro clausuró el sábado una gran exposición aquí. Muy buena. Te enviaré próximamente todo lo prometido ahí para L[aboratorio de] F[ormas], para el catálogo del Museo, etc. Te envío ahora el cartel. Espero quede lo mejor posible. Aquí se están celebrando dos notables exposiciones de grabados de Estados Unidos y Francia en el Museo y en una sala particular. Aquí está también Ionesco pronunciando conferencias, además de Julián Marías de ahí, una compañía de teatro francés, la compañía del Teatro San Babila de Milán y la Orquesta Sinfónica de Moscú, impresionante ésta con ciento dieciocho instrumentistas entre los cuales se cuenta un ex-niño-español-en-Moscú, Isidoro Artigas, de 42 años. De cine estamos poniéndonos apresuradamente al día.
No sé a qué te refieres con eso de Galicia y Buenos Aires, y de que si aquí puedo ganar dinero, etc., y de que ahí tengo en cambio prestigio, etc. Nunca me interesó el dinero más que para gastarlo; prefiero, como todos, tenerlo a no tenerlo, desde luego, y, en cuanto a prestigio, llegué a tener aquí cuanto se puede tener en un país, y lo agradezco. También agradezco el que pueda tener ahí. Empecé a trabajar en la monografía de Maside dibujante y grabador, que quiero hacer este año. Debí haberla hecho en 1958, al año en que falleció, para “Galaxia”, Maside mismo me la había pedido y conservo una carta espléndida sobre esta cuestión, que releída ahora me conmovió. Pero hecha para editar aquí bastantes años después, servirá, como la de Castelao, para referirme a una gran Galicia que dejó de existir y sin posible resurrección inmediata, por lo que pienso. También aquí se podrían publicar dibujos y grabados de ahí, ya se sabe, no es posible por ahora.
La colectividad en Buenos Aires está lo mismo ahora que cuando marché, en Diciembre pasado.
Me gustaría saber si hubo nuevas donaciones para el Museo. Si fue útil la conversación durante la comida en casa de Álvaro Gil el día de nuestro regreso Por mi parte pienso ponerme en campaña estos días para conseguir nuevas obras. El 25 de Julio iremos a Montevideo, a participar yo en una mesa redonda sobre Castelao
Bueno escríbeme enviándome noticias que te parezcan interesantes. Un gran abrazo para Carmen y Rafael, otros para José Luis, Ángel, etc., y Mimina, José y tú recibid uno muy fuerte de:

Seoane

1970-07-14 Mencionado/a
Carta de García Sabell a Seoane. 1970
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1970 en 14/07/1970

DR. DOMINGO GARCÍA-SABELL/DR. TEIJEIRO, 11/ TELÉFONO 581330/SANTIAGO


14-VII-1970

Querido Luis:

Hoxe, por correo aéreo, remeseiche a foto da caricatura de Bagaría. Tamén vai outra que se refire á participación das escuadras alemá e italián na nosa guerra civil. Non sei onde sería publicada.
Un distes días mandarei os versos de Valle-Inclán.
¿Cómo van as tuas cousas?
Eu, eiquí, estou traballando moito. Teño varias cousas entre mans. Xa che darei noticia delas.
Unha moi forte aperta.

Domingo

Prégoche que non te esquezas do autógrafo de Alberti.

1970-07-23 Mencionado/a
Carta de Seoane a García Sabell. 1970
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1970 en 23/07/1970

Buenos Aires, 23 de Xulio de 1970
Sr. D. Domingo García Sabell
Santiago


Meu querido Domingo:

Recibín as fotos dos dibuxos de Bagaría. Agradézochos moito, gostaríame tamén ter as léendas, si as tes, pois de reproducilos gostaríame que fose co texto que os acompañaba. Tamén prégoche non esquezas os poemas de Valle Inclán, pois teño moito interés en rematar o traballo encol das suas manifestaciós políticas. Pola miña parte non me esquezo das ediciós de bibliofilos de que falamos, levaréite un plan pra estudiar tan pronto voltemos a Galicia.

Un saúdo moi agarimoso para Elena e pra tí de Maruxa e meu. Tí recibe, ademáis, unha forte aperta de:


Seoane.

1970-07-31 Mencionado/a
Carta de García Sabell a Seoane. 1970
Nova York
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de García Sabell a Seoane. 1970 en 31/07/1970

D. GARCÍA-SABELL/LA ROSALEDA/SANTIAGO DE COMPOSTELA

31-VII-1970


Querido Luis:

Velahí van os versos de D. Ramón. Foron, como recordas, escritos pra nós, os estudiantes da FUE.
Os dibuxos de Bagaría non teñen pé. A caricatura de Ortega debeu aparecer nalgún xornal con motivo da pubricación de un libro do filósofo. Supoño que o xornal sería El Sol.

A caricatura das escuadras alemá e italián tamén penso que a daría ó público nalgunha revista de Madrid, alá polo ano 37. Pro non podo aseguralo. A mín regaláronma eisí como está, sin lenda de ningunha cras.

Volve pronto. Unha moi forte aperta.


Domingo

1970-09-14 Mencionado/a
Carta de Seoane a Paz-Andrade. 1970
Bos Aires
Vigo
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Paz-Andrade. 1970 en 14/09/1970

Buenos Aires, 14 de setembro de 1970

Sr. D. Valentín Paz Andrade
Vigo

Meu querido Valentín:

Acabamos de recibir noticias de Isaac referidas a túa saúde. Supoñemos estarás xa en Vigo e terás superado o[u] estarás superando a doenza, eisí paresce entender na leitura da carta que nos puxo Isaac e eisí o desexamos nós de todo corazón pois si algunha persoa queremos de verdade en Galicia e a tó, a tí e Pilar se entende, sodes algunhas das poucas, enmáis da fonda demiración que temos por tí, pola tua inquedanza, polo traballo que levas feito encol de Galicia, pola tua lealtade nunha terra onde, en xeral ó meu xuicio, os exemplos de lealtade viven fora dela. Debíache carta dende que chegamos. Estiven traballando moito. Teño feito casi todolos cadros pra unha eisposición que faréi en outubro e fun deixando o escribir dun día pra outro. A Tamames remitinlle con tempo o proieito de mural, xa o verías, un paralelípedo xigantesco representando a conquista e a independencia de América en cada unha das caras importantes, nas mais pequenas unhas estrofas do poema de Ercilla e outras da “Oda a Roos[e]velt” de Rubén Darío. Sería un monumento sinxelo e de verdade, penso, hispanoamericán. Supoño que tí xa o conoces ou falaríanche del. Eiquí, aparte de pintar e recoller mais notas pra dous ou tres pequenos libros que penso facer, Maside, grabador e dibuxante, O pensamento político de Valle Inclán, e Bagaría, aparte desto como che digo, saldrá cecáis dentro de dez días Cuco-Rei, catro ou seis páxinas en papel de coor con pequenas notas encol de cuestiós galegas. Notas moi breves, polo pouco espacio, entre as cales vai unha sobor o teu derradeiro libro, La marginación de Galicia. Cuco-Rei distribúiese gratis. Vaime costar cartos con gosto. Saldrá soio de vez en cando. No primeiro número sae un estupendo e longo poema de Varela. Da coleitividade non teño nada que decirche. Estou arredado dela. Os aitos do Día de Galicia salvounos Basilio Losada. Naya unha calamidade. Por outra parte é tonto traguer a eispoñer á Biblioteca Nacional deiquí 50 libros do século XVII e XVIII que non siñifican nada dende o ponto de vista bibliográfico. En Galicia, por desgracia, non naceron nin traballaron Bodoni, Garamond ou Ibarra. Mais Valentín Fernández non sabe nada de esto e Naya coidou que Buenos Aires era unha aldea. Sospeito que terase ademirado de que na Biblioteca Nacional onde se expuxeron os libros que trouxo garda algunhas páxinas da primeira Biblia impresa por Gutenberg, aparte de ter unha das máis notábeles coleiciós do continente en incu[n]ables e libros do século XVI e ó marxe das coleiciós particulares. Son o tipo de parvadas que se lles ocurre a quenes descubren américas ou sabendo que en Galicia tamén hai xoias bibiográficas, ou pensando que esta cidade, que é a cuarta do mundo oucidental en movimento cultural, vai a sorprenderse do que ten Galicia nese orde.
Bueno, non quero darche mais a lata. Quixéramos Maruja i eu que esta carta te atope na casa, en Samil ou en Vigo. Lembrámonos sempre de vos, de Pilar e de tí, de Alfonso. Lembrámosnos da adicatoria que puxeches ó libro, alumeado coa fría lus de neón nesas mesas espantosas de plástico da cafetería Zahara reformada, sen apenas xente e baixo a vixilancia amábel dun empregado do Gran Vía. Nós viñámonos a Buenos Aires dous días despóis, non sabemos ben si con gosto ou tristeza, e lembrámosnos da comida en casa de Álvaro Gil o mesmo día da partida.

Unha aperta a todos, a Pilar, á nai de Pilar, a Alfonso, de Maruja e miña. E outra forte pra tí co grande desexo de que te repoñas pronto:

[Seoane]

Nota: Enviareiche tan pronto como saia Cuco-Rei.

1970-09-28 Mencionado/a
Carta de Seoane a García Sabell. 1970
Bos Aires
Santiago de Compostela
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a García Sabell. 1970 en 28/09/1970

Buenos Aires, 28 de setembro de 1970

Sr. D. Domingo García Sabell
Santiago


Meu querido amigo:

Recibín fai mais dun mes os versos de don Ramón. Perdóame por non che ter escrito denantes. Fóiseme pasando o tempo entre o moito traballo e a preguiza que ás vegadas ten conta de nós. Pode sere que a preguiza sexa de algún xeito unha especie de meiciña á que me fai falla acolarme nela. Inauguro unha eisposición de óleos o dia 6 do mes que ven, teño outra de grabados en novembro e denantes do fin de ano debo facer un mural, logo pasaremos o vran eiquí e despois retornaremos a Galicia a pasar o mais tempo posíbel. Teño moitas ganas de emprender contigo a editorial de bibliófilos matinando na penínsua enteira, esplícome, incluíndo Portugal. Pode sere moi importante. Vai tí pensando en libros de non moitas páxinas. Eu tamén farei unha lista. Mais xa falaremos desto con acougo.

Unha aperta de Maruja e miña pra Elena e pra tí e os teus:


Seoane.

1970-10-14 Mencionado/a
Carta de Seoane a Rey. 1970
Bos Aires
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Rey. 1970 en 14/10/1970

Buenos Aires, 14 de octubre de 1970

Srta. Beatriz Rey
Madrid

Querida Beatriz:

Recibimos tu carta del día 13/IX/70 y no la contestamos por los preparativos de mi exposición inaugurada el día 6 de este mes, que estará abierta hasta el 1º de noviembre. Estamos muy contentos de como quedó y, por mi parte, pienso, que aparte la retrospectiva que hice en 1968, es la mejor de cuantas hice. Ahora preparo otra de grabados que se presenta en noviembre, luego de cerrada ésta. En Bueno Aires, aparte los sustos por los triunfos políticos de las izquierdas en Chile, Perú y Bolivia y los que todos los días suministran a la población porteña –porteños son los de Buenos Aires– los elementos terroristas nacionalistas de extrema derecha, menores, sin embargo, que los que ocurren diariamente en Estados Unidos, continúa desenvolviéndose normalmente la actividad cultural. El éxito de la exposición del Bauhaus es extraordinario. Se calcula en miles las personas que acuden diariamente a ella, hasta el punto que se retrasó la muestra en Tokio y se prorrogó en ésta. Simultáneamente se está celebrando la II Bienal internacional de grabado con la concurrencia de 60 países. España está muy pobremente representada. Seguramente, a mi juicio, los mejores son Holanda, Inglaterra y Japón, siguiéndoles las dos Alemania y Estados Unidos y Francia. Hay grabados muy buenos del Irak y Corea. Te enviaré el catálogo. En esta II Bienal participo como invitado de honor. También estos días se inauguró una muestra muy buena de porcelanas realizadas por escultores y pintores famosos para Rosenthal. Son piezas de hasta dos metros aunque la mayoría son de alrededor de 40 cms. Entre los nombres más conocidos están presentes, Henry Moore, Wotruba, Vasarely, Pomodoro, Fontana, Pasmore, etc. Me hubiese gustado que la hubiese visto Isaac. Cada pieza en general, es algo deslumbrante y lujoso. También Sèvres inauguró otra similar en el Museo de Arte Decorativo estos días, pero aún no la hemos visto. Hace tres días te hemos enviado el catálogo de la exposición del Bauhaus con un suplemento. Se trata del tomo más importante que se hizo sobre esta exposición alemana y de un suplemento de obras añadidas para la exposición a Buenos Aires. Creemos que te va a interesar. Estos días te enviaremos el de la II Bienal de grabados. También le remitiremos a Isaac ambos así como el cartel de la exposición del Bauhaus para la cartelera de Sargadelos. En cuanto a Klee verás una buena cantidad de reproducciones de su obra en el Bauhaus, en el catálogo y en el suplemento. Por mi parte siento admiración por él desde mi época de estudiante en Santiago, tengo algunas de las primeras monografías que se escribieron sobre su obra, y yo mismo escribí sobre él para el cuaderno que le dedicó la Pinacoteca de los Genios, de la Editorial Códex, hace dos años aproximadamente.
Lamentamos mucho que os moleste el que intentásemos pagar los números de La Esfera, pero es que teniendo dinero en ésa nos parecía que debíamos hacerlo. Para mí esa colección es algo importante y casi puedo afirmar que deseo regresar, aparte de muchas razones, para poder recoger algunos datos que me interesan y sé que constan en alguno de esos números, aparte, naturalmente, lo referido a artistas gallegos. Nos alegramos de que Isabel esté trabajando en decoración, seguramente lo hará muy bien y lamentamos la muerte de la Gaita. Será extraño para nosotros llegar a la casa y no sentir su gruñido a través de la puerta cuando llamamos, o el verla arroparse en su cesto fijando en nosotros su mirada como si temiese la molestasen.
En cuanto a teatro, aquí han estrenado Romance de Lobos de Valle Inclán, con una puesta en escena extraordinaria. Esto es todo por hoy. Queremos que les des a tus padres y hermanos un abrazo muy cariñoso de nuestra parte, de Maruja y mío, y tú recibe otro de nosotros dos:

[Seoane]

P.D. Recibimos tu tarjeta de Aranjuez que agradecemos mucho, con el recuerdo de la excursión a Chinchón y Aranjuez. Un bellísimo Chinchón con una curiosa estampa militar en uno de los balcones de la plaza. “Chinchón, anís, plaza y mesón”, o algo así.

1970-10-16 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1970 en 16/10/1970

Buenos Aires, 16 de octubre de 1970

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Estoy exponiendo en la galería Bonino y creo que se trata de la mejor muestra que hice hasta ahora. Por lo menos de la que estoy más satisfecho. Trabajé mucho desde que llegué, pintando y grabando. También por estas fechas expongo grabados en Santa Fé y en el mes que viene realizaré otra exposición aquí, en Buenos Aires, de grabados en una galería nueva, “El triángulo”, solo para grabados y dibujos. Esto me obligó a paralizar algunos libros proyectados, el Maside, del que tengo casi todo el material, no tengo más que ponerme a redactarlo; un Bagaría para el que también tengo muchos dibujos y notas, y “Las ideas políticas de Valle-Inclán”, el trabajo publicado en la revista de la Universidad de La Plata al que añado casi el doble de datos, de modo que no quede duda de cuál fue su posición política y no puedan sus hijos ni nadie escamotearla, haciendo de él un juglar de reyes de baraja. También tengo datos sobre José M[aría] Cao. A todos los que me hablan del Museo les señalo una lista de películas proyectadas en el Castro. Uno de estos días haré una nota para la radio sobre esto. La radio se escucha bastante y es un buen vehículo de divulgación del que, sin embargo, tengo ganas de deshacerme. Estoy cansado de hacer notas, es una labor que nadie reconoce. Tengo hechas solamente para la radio, alrededor de mil artículos cuyas copias guardo y que llenan nueve biblioratos. Desde luego entre ellos, buenas, malas, regulares, las hay que constituyen aportes a la historia de Galicia y de los emigrantes. Se trata de 16 años seguidos haciendo uno o dos artículos semanales, artículos y efemérides comentadas, sin más beneficio que el dar a conocer a un público, para mí naturalmente desconocido, aspectos muy diversos de Galicia y sus personalidades. Siempre se pasan anónimos, de lo cual se beneficia Molinari y no dejé de enviarlos ni cuando hice viajes por Europa o desde Méjico, Nueva York, o por Europa en general. Entre ellos alguno constituyen un libro, como el que se refiere a los gallegos actuales en Méjico, en el que recojo la labor y personalidad de ellos y la breve crónica que los llevó a ese país con datos útiles para la futura historia gallega. Son como doce capítulos que no tengo nada más que adaptarlos como tales. Pero para estas cosas no tengo editor, por mi parte no sé pedir y no tengo ganas de editar más mis propios libros. Todos ellos además solamente pueden editarse fuera de Galicia.
Días pasados te envié el catálogo con el suplemento del Bauhaus, por él te darás idea de lo que es una exposición. Se trata de un documento muy importante que se agotó inmediatamente. También te enviaré estos días el cartel y el catálogo de la II Bienal de Grabado, en la que participo como invitado de honor. Lo haré juntamente con el de una espléndida exposición de Rosenthal de escultura en porcelana en la que hay piezas realmente extraordinarias, entre ellas de Moore, Vasarely, Pomodoro, etc. También se inauguró la semana pasada en el Museo de Arte Decorativo una de Sévres, con el mismo sentido, según aparece, que la de Rosenthal pero aún no la vi. Buenos Aires continúa, entre secuestros y actos terroristas con una parte de la población alarmada con lo de Chile y Bolivia, creciendo en inmigrantes chilenos y bolivianos, –a Mendoza la llaman la Miami argentina– siendo un gran centro cultural. Los franceses también enviaron estos días su más grande exposición industrial, que tampoco vi, que se anticipa a la de los ingleses y sigue a la de los israelís. En cuanto al entierro de Baltar fue uno de los más desolados a que asistí jamás, solo igual al del pintor Miguel Viladrich. Mireya está en casa de la viuda de Rey Baltar, en Gerli. Maruja estuvo con ella y le habla con frecuencia por teléfono, pues aún no siente ganas de salir. De Valentín tuve carta y efectivamente tú me escribiste de un policlínico pero esto no es nombre ni dirección sino que se refiere a las funciones que ejerce y no se me ocurrió en ese momento que Santiago quizás no tuviese más que uno, por suerte. Me pasó con el policlínico lo que al emigrante de la anécdota con el “angazo”.
Me escribió María Xosé Queizán y le contesté que sí podía disponer de mis obras para su galería, prefiriendo que la exposición fuese de grabados, pues sospecho que son de más fácil venta y reservándome para prepararle una de óleos a mi regreso. Le digo que se ponga en contacto contigo. En nuestro departamento de La Coruña hay una carpeta con grabados míos en la pequeña habitación que está al lado de la cocina y de los que puedes seleccionar los que creas mejores. Hazlos enmarcar a mi cuenta, lo mejor enmarcados posible, con maríaluisas amplias y cuídate tú del catálogo y de todo, es un favor que te pido. Yo no quería exponer en Vigo por ahora, como sabes, pero lo hago como una manera de solidarizarse con ellos y alentando una empresa de las que debía haber más de una en Galicia, sobre todo en La Coruña, sin que los artistas dependan de las Cajas de Ahorros o de Asociaciones que no se encargan de ventas ni siquiera de cuidar de las obras.
La semana que viene te envío Cuco-rei. Estuve con el ingeniero Díaz, no recuerdo si ya te lo dije, vino entusiasmado de Sargadelos y del Museo. Repito que siento lo de Sargadelos y confío en tu terquedad y fuerza para vencer a los de Hacienda. ¿No puedes hacer nada con Álvaro y los Fernández? Me gustaría que los que se metieron con Dieste plantasen ante estas realidades el problema del idioma o el maldito que escribió desde ahí con el informe venenoso.

Recibe un abrazo muy fuerte para Mimina, para ti y para Xosé, si está por ahí, de Maruja y mío:

Seoane

No recibí Galicia Turística, si la consigues te ruego me la mandes, pues habiéndola enviado el 26 de agosto no creo que se pueda ya recibir, pasaron dos meses. Es posible que la hubiesen perdido en correos.

1971-08-30 Mencionado/a
Carta de Seoane a Scheimberg. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Scheimberg. 1971 en 30/08/1971


La Coruña, 30 de agosto de 1971

Sres. Aída y Simón Scheinberg
Buenos Aires

Mis queridos amigos:

Esta vez soy yo el que no escribe. He pasado más de un mes desde que recibimos la última carta de ustedes y no hemos contestado, pero es que pasaron muchas cosas en cuanto a trabajo, prisas por hacerlo, etc., que nos tuvieron alejados de todos los amigos. Inauguramos una nueva sala del Museo, hicimos una galería de exposiciones para éste y se inauguró con enorme éxito con una muestra de Picasso y Miró. La próxima será de Solana. Pero de todo esto ya hablaremos a nuestro regreso. Entre las jarras-busto que hice últimamente, luego de la de Rosalía de Castro, está la de Casals. Hice también algún grabado y bastantes dibujos. Mientras tanto, fui recibiendo algunas noticias de Buenos Aires de los amigos, y políticas, de estas últimas muchas se vienen publicando en los diarios de aquí, comentadas por sus corresponsales o dejadas en simples noticias. Se publican muchas noticias procedentes o dejadas en simples noticias. Se publican muchas noticias procedentes de ahí, por desgracia, y por ellas parecen rivalizar Buenos Aires con el Nueva York de hace bastantes años en cuanto a atracos. Claro que éstos se extienden y se están produciendo en Europa, igualmente en Colonia y Berlín, que en Madrid o Sevilla. Buenos Aires, sin embargo, parece llevar el primer puesto. En España no dejaron entrar el primer número de la revista Libre, que hacen en París Cortázar, Vargas Llosa, García Márquez, etc., que fue dirigida en este primer número por Juan Goytisolo, el escritor catalán. Parece que une ensayos de sociología y política con obras de creación. Me hubiese gustado leerla. Igual ocurre con Plural, una publicación literaria de México, dirigida por Octavio Paz. Pero estas lecturas resultan muy difíciles aquí. Entran, o van a entrar esas publicaciones, siempre entran, pero no se pueden adquirir fácilmente. En cuanto a Buenos Aires, tengo noticias de que se publican dos nuevos diarios, uno muy bien hecho, según me dicen, de Timermann, y de que se ha publicado una muy buena novela de María Granatta, ¿es con dos tt? De exposiciones no sé nada. Las últimas noticias en cuanto a ellas las tuve por Payró, ¡cuánto siento su fallecimiento! Parecía que se iba a presentar una buena temporada iniciada con los afiches polacos y Calder. Siento haberme perdido estas dos exposiciones. Aquí, claro, es una ciudad pequeña, se hacen pocas exposiciones. En cuanto a cine, estamos viendo, en general, o volviendo a ver, películas vistas en Buenos Aires y que, por razones que desconocemos, no se dejaron ver aquí hasta ahora. De teatro hemos visto Romance de lobos, muy mal puesta en escena, con el hidalgo brutal de la obra de D. Ramón convertido en un alfeñique, mas bien en una especie de burócrata en vacaciones, desafiando una tormenta con unos zapatitos muy cuidados, para andar sobre pisos encerados y pantalón con raya, como para oficinas. Nos acordamos mucho, aún con sus defectos, de la misma obra puesta en el Teatro San Martín.
Bueno, esta vez son las pocas noticias que puedo enviar. Estamos bien, trabajamos, vamos algunos días al cine, vemos el mar desde las ventanas, un mar muy bello y en el portal de la casa se amontonan los niños del barrio, en general, de ojos claros y con dos manchas rojas cada uno, naturales, en sus mejillas. Conocí un día al cónsul argentino Sr. Quiroga, pariente, me dijo, de Sarmiento, sanjuanino, gris como la niebla.

Un gran abrazo de Maruja y mío para los dos y para los parientes y amigos:

[Seoane]

1971-08-31 Mencionado/a
Carta de Seoane a Girri. 1971
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Girri. 1971 en 31/08/1971

La Coruña, 31 de agosto de 1971

Sr. Alberto Girri
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Recibí tu carta, una espléndida carta, de hace dos meses y que te agradecí mucho. Desde entonces ya “salió” la jarra-busto de Rosalía, terminé la de Pablo Casals e hice algunos nuevos objetos, con figuraciones, claro está, también para porcelana. Inauguramos una nueva sala del Museo que fundamos Díaz Pardo y yo, que no sé si tú sabes de él, e inauguramos una galería de arte con grabados de Picasso y Miró. Todo esto llevó tiempo. El museo está en una aldea a diez kilómetros de La Coruña y dedicado a pintura gallega a partir de la generación gallega del 30 hasta los más jóvenes. Es en realidad, un museo de arte moderno gallego, pero prescindimos de la palabra moderno, que en realidad no explica nada. Con algún amigo turista, recorremos toda esta zona de la costa gallega, con alguna salida a la montaña, nada conocida del turismo, más bien conocida por muy pocos y mucho menos, naturalmente, que por los invasores vikingos y los piratas ingleses. Galicia es una enorme sorpresa. Tan pequeña superficie y tan cargada de arte, historia y leyendas y tan desconocida hasta del resto de los peninsulares.
Me gustó mucho tu poema Lección de lo inmóvil y la frase de un verso, lo duradero es estático es de una exactitud extraordinaria. Duraderas con las esculturas asirias y egipcias, desde ellas la escultura decae, y las pinturas románicas y las de Piero della Francesca y las de Velázquez. Lo que se llama movimiento en pintura no existe más que como tema, Goya convirtió en estáticas a las brujas para siempre, y los persas y los turcos a esas figuras que conducían camellos y que andan sobre arena, pero que se detuvieron para la eternidad porque la mano de un artista así lo quiso, deteniéndolos en esa actitud determinada. Cuando regrese a Buenos Aires, te daré a leer un ensayo de un pintor gallego fallecido hace años, Carlos Maside, sobre el estatismo en arte. Un ensayo curioso donde compara retratos populares de campesinos con obras de arte de hoy y del pasado y a propósito del estatismo. Estáticas son las representaciones de (¿Burr?) y las de esa Virgen con Cristo en el regazo. Estática es la doctrina que propugna La lámpara maravillosa de Valle Inclán y la del Padre Molimos, en Castilla. Discutiré contigo tu programa exaltando el anacronismo. Todos somos anacrónicos de nacimiento. Esa es nuestra diferencia y nuestra libertad. Ocurre que nos pasamos la vida anulando nuestra individualidad, nuestro anacronismo. Algunos ancianos en eso que llaman la segunda infancia vuelven a ser anacrónicos, libres, pero ya es tarde.

Un abrazo de Maruja y mío para Aurora y para ti:

[Seoane]

1972-03-29 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 29/03/1972

29.3.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Ahora me doy cuenta que de una carta tuya anterior me quedó sin enviarte las Farsas para títeres de Blanco Amor y Cartas a Lelo que me pedías. Hoy mismo por correo aéreo te salen. La de Blanco Amor tiene retorno, gracias, sin prisa.
Aprovecho para contestar tu pequeña carta del 17 en la que me enviabas el recorte sobre los Museobus, y me dabas algunos datos biográficos de Lanza. La nota justificativa de la edición la hace Acevedo, actual director del Instituto de Enseñanza Media de Ribadeo y que fue, precisamente, quien hizo en la imprenta que tenían en Madrid la primera edición del libro, al parecer tirado en una minerva de hacer tarjetas. Este Acevedo es persona simpática y liberal y está casado con la dueña de la Casa Guimará de Ribadeo donde se conserva un archivo con documentos originales de Ibáñez y me tiene prometido uno, firmado por el mismo Ibáñez.
Me llamó anteayer Álvaro Gil desde Lugo, donde pasa esta semana. Quedamos de vernos aquí o allí. Se queja de que no le pusiste ni unas letras. Vas ter que lle facer unha “figuración”.
Yo sigo por Sargadelos sin moverme de él. Y seguiré. Tengo que ilustrarle la novela de Blanco Amor que se la publica Galaxia y me apremia y Salvat me apremia para que le haga los decorados para una obra de Valle Inclán. Ya despaché todo para que vaya Marentes a lo de Valencia y estamos con lo de Barcelona y no sé de donde vamos a sacar el tiempo. Sé que José Luis te pidió la posibilidad de inaugurar lo de Barcelona con una exposición tuya. Yo tímidamente en una carta anterior solo me atreví a insinuarte algo... pero estos del Castro son unos pedichones.
Te confirmo varias mías cruzadas con esta tuya. Mi última del 23 domingo último.

Un abrazo muy fuerte para ti y para Maruja

[Díaz Pardo]

1972-04-08 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 08/04/1972

Buenos Aires, 8 de abril de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
El Castro

Querido Isaac:

Recibí tu carta del 29/III y no, en cambio, las farsas de Blanco Amor ni Cartas a Lelo, de una y otra no necesito más que algunos datos. Si leíste las farsas que indiques aproximadamente algunos detalles ilustrables, hagan fotocopias ahí y me las envíen. Y del libro su formato, lo que mide la tapa, igual necesito esos datos de la colección del libro de Sargadelos de Gómez de la Serna o del de Bello Piñeiro. Dejé todo en La Coruña.
Siento la extrañeza de Álvaro Gil por no haber recibido carta mía, pero es que yo no escribo nunca a nadie o escribo pocas veces y menos cuando temo que no me contesten. Pero voy a escribirle, lo mismo que a Pepe Rey. Si me haces el favor y tienes oportunidad de conseguirme una buena foto de Álvaro Gil entre ella y mi memoria puedo hacer una figuración, si no imposible hasta mi regreso, pues aparte de dos o tres que están, naturalmente apoyadas en algún documento fotográfico como la de la líder irlandesa, o la de Ángela Davis, etc., en general todas las otras son del natural. De alguna gente tengo apuntes que hice de memoria en alguna oportunidad o directamente sorprendiéndolo y que pueden servirme, pero de Álvaro Gil no tengo nada más que unas fotos que no me sirven, aunque son buenas desde otro punto de vista, que hizo José Luis en el Museo. Desde luego me gustaría hacerle una “figuración”, lo mismo que a Valentín y algunos más. Valentín me resulta más fácil, pues debo tener unos apuntes que hice hace años.
Me alegro mucho que Salvat te hubiese pedido los decorados para una obra de Valle Inclán, ¿cuál es? Tú puedes hacerlo mejor que nadie y estoy seguro que van a resultar espléndidos.
Contesté las tuyas anteriores con la mía del día 1º de este mes que debiste haber recibido por las fechas en que te escribo ésta o antes. Me gustaría que me contestases alguna pregunta que te hago, como la que se refiere al libro del profesor en Canadá sobre poesía gallega que dejé en la imprenta.
Por mi parte trabajo. Aquí están pasando muchas cosas. No sabemos lo que puede ocurrir en cualquier momento. Últimamente empecé a recobrarme. A José Luis le escribiré mañana, recibí su carta. Pero no puedo hacer la exposición por lo que ya te escribiré en mi última carta. Os agradezco esa proposición que me hacéis y siento no ser yo quien inaugure la sala de arte en Barcelona. Escríbeme largo, pierde un poco el tiempo contándome lo que ocurre en esa.

Un abrazo muy fuerte de Maruja y mío para ti:

Seoane

Nota: Recibí el folleto de la Escuela libre y Laboratorio de Cerámica de Sargadelos. Es una gran obra.

1972-04-19 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 19/04/1972

19 de abril de 1972

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Te confirmo la carta que te escribimos conjuntamente anteayer desde Vigo Paco del Riego y yo. La idea de inaugurar la sala con una muestra del libro gallego ha despertado un gran entusiasmo entre todos los amigos comunes, y todos se han puesto a disposición para colaborar. Hago votos porque cuando esta te llegue estés ya enviando a Paco tu pensamiento y el cartel, la tapa y la diagramación del catálogo. Yo vuelvo a salir el domingo 23 para Barcelona con José Luis para estar de vuelta a finales de mes y volverme a marchar para allí en la segunda semana de Mayo para montar y terminar ya todo. Esto trae consigo un gran esfuerzo para coordinar todas las cosas, obras, legalizaciones, permisos, etc. Vamos a ver hasta dónde aguanto yo. Porque todo esto se hace a condición de no abandonar la producción aquí y todos los proyectos que tenemos armados. Y los que tenemos que armar porque Vizoso ya se nos fue hace una semana y vamos a ver si formamos un equipo en el gabinete de diseño.
Álvaro Gil salía ayer para Sudáfrica, y van a dar una vuelta al mundo que durará un mes. Voy a ver si Antonia quedó en Madrid y si ella me puede facilitar la fotografía. Las que tengo yo son las mismas que te envió José Luis.
Las Farsas de B[lanco] Amor supongo que ya las tendrás en tu poder pues iban por correo aéreo.
Lo de Valle Inclán para Salvat son Ligazón y El embrujado.
Por Xosé, (que me parece que está poniéndose en la realidad) sé que te envió las medidas necesarias para lo de Ribadeo Antiguo y por mi parte ya te envié Cartas a Lelo, también por avión.
Con vistas a lo de Barcelona ¿tiene interés para el libro gallego Majio? Si lo tiene háblanos de él y de donde se pueden tomar datos.
Éstas son todas las novedades que puedo ofrecerte. Alguna otra sería que Valentín lo vi un momento en Vigo y está muy mal, sentado en su mesa del despacho, viéndose ahogar su consciencia en el desánimo que le produce el verse incapaz. Al ir para Vigo dormí en Rianxo con los Dieste. Os hemos recordado y pasamos revista a todos los acontecimientos de última hora. Muy bien. También estuve con Domingo. --- Hoy te envío por correo aéreo aparte un ejemplar del Jacobusland. El de González Martí[n] se espera que esté listo en la semana que viene. Hubo que corregirlo muchas veces por erro[res] básicos del amigo Jerónimo Pablo.

Y nada más por hoy. Un abrazo muy fuerte.

[Díaz Pardo]

1972-05-22 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 22/05/1972

Buenos Aires, 22 de mayo de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí tu carta del 22/V/72 desde Barcelona y también el catálogo de la muestra del libro que estáis realizando. Me alegra todo lo que me dices del éxito obtenido por la muestra, de tu contento por la participación activa e inteligente de Del Riego y de Piñeiro y la participación de los invitados y tuya en la clase de lenguas románicas y particularmente la tuya en la cátedra de Salvat. Noto en tu carta que estás satisfecho del trabajo que hiciste y me alegra mucho. También recibí un ejemplar del catálogo y me gustaría me enviases uno más. Lo mismo algún fetiche del que no recibí ningún ejemplar. Me sorprendió que no hubieses invitado a Blanco Amor que hubiese sido un representante de los que estamos fuera y somos, en general, desconocidos para mucha gente de ahí, o no servimos aunque nos imiten y nos copien a hurtadillas todo lo que hicimos con más amor y entusiasmo que saber. Pero esto es otra cuestión, de la que preparo para publicar con tiempo, un ensayo con ejemplos y razones de lo que la Galicia cultural debe a la minoría intelectual emigrada. Estoy deseando ver los artículos de la prensa barcelonesa y las fotografías de la exposición. No me dices nada de tus decorados para Valle Inclán y de todo lo que hiciste para Salvat. De este me gustaría enviase los figurines míos para Castelao y los proyectos de decoración al Maside. Pídeselos, por favor.
Aquí, en Buenos Aires, estuvieron hace unos días invitados por Iberia varios periodistas españoles y directores de Agencias de viajes en diversa ciudades de España. Algunos gallegos, entre ellos Francisco Pillado y Antonio Fernández Tapia, a quienes acompañamos bastante gustándoles mucho Buenos Aires. Nos hablaban de la sorpresa de los periodistas del resto de España por el movimiento cultural argentino, la de los madrileños y barceloneses, pero de este ya hablarán contigo o ya hablaremos. Por Fernández Tapia envié el poder que me pidió Sineiro para José Luis Vázquez y el libro de Blanco Amor y los dibujos para que se los entregue a José y tú con éste dispongas de todo. Me falta por enviarte la orla que me pides para la pileta, que te enviaré en estos días y no estoy comprometido, de momento, a nada más. Estoy terminando un nuevo mural y preparando la exposición de agosto. Ahora, el día 14 de junio, inauguro una de grabados en Montevideo y también con grabados participo como invitado especial en la bienal de Tokio. Si vuelvo el año próximo a Galicia tengo varios proyectos personales para realizar que creo interesantes y útiles para Galicia. Te escribiré sobre ellos cuando estén maduros.

También leí la copia de la carta de Santamarina a quien respeto por lo que todo los amigos me dicen de él, pero no comprendo cómo siendo un escritor además de profesor quiere corregir el idioma de los demás. Por mi parte no tengo nada literario que publicar en el Castro, pero me negaría a ser corregido por él o cualquiera, aunque sepa que no se refiere a mí en eso, pues vengo escribiendo gallego desde que era estudiante con arreglo primero a las reglas de la Irmandades y luego a las que siguen de Galaxia y la Academia. También se ofrecen para hacer correcciones los profesores de románicas de Santiago que están más cerca, delante de mí se ofrecieron a La Voz de Galicia. Pero son los escritores y el pueblo los que hacen un idioma y no los filólogos e historiadores del mismo. En la misma carta de Santamarina hay errores como “o labor” en lugar de “a laboura”, “sin embargo” en lugar de “non embargante” o “descasí”, que son las verdaderas formas gallegas y escapa de los vulgarismos que, naturalmente son las corrupciones populares y escribe “admiradores” en lugar de “ademiradores” para no lastimar la regla filológica, etc. En apenas diez líneas se le encuentran a él lo que para otros constituyen defectos. Cada uno debe seguir las reglas ortográficas mayoritarias y en cuanto al vocabulario seguir el del pueblo y el que le marca su instinto. Con arreglo a Santamarina, Ricardo León, o Rodríguez Marín, debieron corregir a Valle Inclán y los gramáticos castellanos de ahora a Cortázar o a los escritores latinoamericanos de hoy.

Bueno nada más por hoy. Recibe un fuerte abrazo de Maruja y mío:

Seoane

1972-05-22 Mencionado/a
Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Díaz Pardo a Seoane. 1972 en 22/05/1972

22.5.72

Sr. Don Luis Seoane
Buenos Aires

Querido Luis:

Por fin hoy puedo ponerte estas líneas, y enviarte el catálogo de la muestra (aparte, correo aéreo). Suponte que para terminar las obras de la tienda, organizar todo, atender (atender mal) a los invitados y, cruzado y encima de esto colaborar con Salvat en lo de Valle Inclán. Hubo algún día de dormir una sola hora y el día que más cuatro. De todos modos el esfuerzo hecho creo que fue compensado por el resultado obtenido. Paco Del Riego se portó extraordinariamente y todo lo que se diga de su talento, eficiencia y espíritu de servicio a Galicia es poco. Creo que otro tanto hay que decir de Ramón Piñeiro. Los dos estuvieron aquí con sus mujeres desde el día 15 y se marcharon ayer. Se hicieron dos inauguraciones, el 17 la del libro y el 18 la del local en general. Asistencia inusitada especialmente el primer día en que la gente tenía que esperar a que saliese alguien para poder entrar. Se invitó, además, a Ferrín y a Alonso Montero. Ferrín llegó a la inauguración. Alonso Montero había llegado el sábado anterior para dar dos conferencias: una en la Universidad, cuya última parte de coloquio prohibieron y otra en el Centro Gallego que prohibieron toda. No pudo quedarse a la inauguración pues no le dieron permiso para estar fuera día alguno de semana, pero aceptará nuestra invitación en otro momento. Invitamos asimismo a Risco y a Dieste, que por distintas razones no pudieron venir, pero, acaso, aún vengan. Han salido ya media docena de importantes artículos en la prensa y están anunciados muchos más. José Luis ha hecho diapositivas de toda la exposición para que tú puedas ver como se montó todo. Los escritores invitados fueron llevados a la Universidad Autónoma donde han tenido una importante intervención. Luego en la Universidad Nacional, de la mano de Salvat, hemos tenido una intervención los tres invitados y yo, en la clase de lenguas románicas que se desarrolló en gallego. Aparte yo le di la última clase del curso a Salvat de lengua catalana hablando sobre el desarrollo de las letras gallegas y de los condicionamientos históricos, que se desarrolló también en gallego; y otra clase más de estética, esta en castellano, se desarrolló para exponer lo de Sargadelos y Lab[oratorio] de Formas. Creo que Paco Del Riego y Piñeiro iban francamente emocionados de la gran acogida que tuvo esto y del formidable empujón que esto representó para el conocimiento y reivindicación de la cultura gallega. El catálogo se repartirá ampliamente y se han abierto, ya se ve claramente, unas enormes posibilidades aquí en Barcelona. ---- Hemos tenido que traer bastante gente del Castro y Sargadelos para lograr poner esto en marcha. Entre ellas a Inés que se quedará aquí durante toda la muestra y que lo está haciendo muy bien, con enorme entusiasmo y simpatía. ---- En cuanto a lo de Valle Inclán mañana es el estreno oficial. Para el programa Piñeiro seleccionó varios textos que estudian a Valle y su teatro, pero lo que había seleccionado de ti, tomado del es[tu]dio hecho por la Universidad de la Plata, se lo cargó la censura. Enhorabuena. Creo que más bien fue debido al título. De todos modos si dejan pasar una pequeña nota que hice en ella hablo de ti. ---- Te enviaré desde Sargadelos los recortes de prensa que han salido (serocopiados). Ya puedes darte idea que tu nombre y tu plástica han estado presentes en todo. Durante la exposición se están proyectando automáticamente dispositivas con tomas de los códices miniados y una de las paredes se recubrió íntegramente con fotografías grandes en negro de ellas. ---- Un argentino, al que tú has publicado e ilustrado su primer libro, Pérez Pardella, ha estado presente en esto y en la de Valle con gran entusiasmo y te lleva cosas para ti. Pero de todos modos te iremos enviando material y te iremos informando mejor de todo entre todos los que estuvimos aquí, entre ellos Xosé. Yo aún tendré que quedarme hasta dejar organizado esto. Supongo que en dos o tres días estaré en Sargadelos. --- De la casa Nogueira han venido cuatro personas para estar presentes en esto. Los Rey ni siquiera trataron de molestarse en llamar para enterarse de como iban las cosas. ----
En cuanto a mi salud he recibido, mejor aguantando, la prueba muy bien, aun cuando los ruidos aún siguen, mientras voy eliminando la medicación, que fue innecesaria, pero que no se puede eliminar de golpe. ----
Cualquier día te veo por Buenos Aires de paso para, acaso, la misma Pampa de Magdalena, a montar otra fábrica. Esto puede ser mi destino, no lo sé, al que no pueda negarme, mientras el dilema y la incertidumbre del fin a que destino mis días operan en un paisaje que cada día lo encuentro más falto de sentido. Por lo menos alguna decisión voy a tomar en mi vida y me parece bien irlo diciendo.
Te escribiré más desde Sargadelos. Si logro organizar el gabinete de diseño, tanto el Castro como Sargadelos pueden andar bien, demostrándose que yo soy perfectamente prescindible en ellas.

Un fuerte abrazo a Maruja y otro para ti

[Díaz Pardo]

1972-07-22 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 22/07/1972

Buenos Aires, 22 de julio de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí, ya, creo, todas tus cartas, 20/VI, 5/VII y 13/VII. La más lejana, la del 20 de junio, anterior a una que había recibido antes y ya contestada por mí, pero de fecha posterior a una de F[rancisco] Pillado del 5/V que recibí ahora con las tuyas. Afortunadamente terminó estos días el trabajo a reglamento de correos y todo se normaliza en cuanto a correspondencia, envíos de libros, etc. Te voy a contestar, pues, ahora, como pueda y sobre todo en cuanto a cuestiones pendientes.
1) Recibí las fotocopias del proyecto de decoración de la pileta con la sugerencia que tú haces sobre la escala de la estrella de mar que me parece muy atinada. Había pensado en esto cuando hice el proyecto no exigiendo demasiado a dicha escala, es decir, no sujetándome rigurosamente a ella y para ello dejé esos dos tentáculos cortados para que fueses aumentados o disminuidos con arreglo a la visualidad total de la decoración y de acuerdo con la exigencia natural de la pared en primer término. Si quieres tú puedes resolver el problema que planteas aumentando dichos tentáculos y siguiendo para el dibujo de estos la ondulación que señalo en el boceto. Puedes también no preocuparte demasiado de la relación estrella de mar-pulpo pensando en cambio en otra relación blanco-negro, que es la que más pienso yo, y que son sorprendentes los caprichos de la naturaleza y más, por menos conocidos de nosotros, los que presenta el paisaje del interior del mar. Además un ángulo divide la pared de la pileta de su piso. Bueno, todo esto queda a tu mejor criterio.
2) Cuenta conmigo para cualquier decisión que se refiera a tus intereses y a los tuyos referidos a la fábrica de Sargadelos. No conozco las razones de Varela, quizás sean respetables. Las mías son claras. No me interesa Sargadelos como un negocio personal mío sino como una empresa superior destinada a afianzar la personalidad artística de Galicia y a fomentar trabajo en un rincón de Galicia. Estaré, como sabes, para eso creamos el Museo y Sargadelos, de acuerdo con esas dos finalidades y para eso hemos proyectado otras pequeñas industrias de las que aún no nos hemos ocupado. Además no pensé nunca tener acciones en Sargadelos. Esta parte se te ocurrió a ti. Me gustaría más que tener acciones que en decoración me respetasen los colores de mis pobres trabajos, no corrigiéndome la plana después de toda una vida dedicada al color. En cuanto a Xosé le escribiré uno de estos días. Recibí su catálogo de la exposición de Vigo y le debo carta. Pero espero que todo esté arreglado entre vosotros, por lo menos quisiera que así fuese.
3) No envié la ponencia al seminario del libro gallego dado el estado del correo argentino por aquellos días y por la urgencia de algunos trabajos a entregar. Pero si se hace el libro que reseñe la actividad de ese seminario y del resultado de las muestras de Barcelona y El Castro haría un prólogo o un epílogo como miembro del L[aboratorio de] F[ormas] a él y para referirme al libro gallego en América y a la primera exposición del libro gallego que fue hecha por mí, para el C[emtro] G[allego] de aquí, hace 24 años, en 1948.
4) Me alegro que hubiese decidido aplazar el asunto del Patronato del Museo C[arlos] Maside hasta mi regreso y deseo triunfes sobre el “farmacéutico de Cuenca” como tú dices, en cuanto a Sargadelos. Siento no poder hacer nada para ayudarte desde aquí.
5) Recibí las notas, reportajes y críticas sobre la exposición del libro y el estreno de Valle Inclán. Recibí el catálogo de la muestra y el programa de los esperpentos estrenados, muy buena tu tapa pero no me imagino el color que le suprimieron. Al ejemplar que me enviaste le faltan páginas, le falta por lo menos la continuación del trabajo de González López y fueron arrancadas. La tapa, además, no corresponde a estas páginas. Te rogaría que me enviases otro, pues me gustaría conservarlo completo. Recibí también las diapositivas de la exposición, muy flojas como diapositivas pero dan idea de la importancia de la muestra. También recibí los libros de Pita y González Martí[n] cuyo envío te agradezco. No recibí en cambio fotografías de tus decorados y trajes que me gustaría tener, creo que te lo escribí en otra carta.
6) La próxima semana te enviaré los colores para el libro de Blanco Amor. En ningún momento conté con colores.
7) Importante. Amparo Alvajar me escribe desde Ginebra para que interceda contigo y te pida estudies de exportar a esa ciudad porcelanas del Castro y Sargadelos a unos emigrantes gallegos que lograron instalar un taller en el que hacen caja de relojes finos, oro y piedras preciosas y fundaron al mismo tiempo una sociedad de importación y exportación. Pienso que puede ser interesante, sobre todo tratándose de un grupo de gente dinámica, por lo que dice Amparo. Quisiera que le escribieses a Amparo Alvajar, 15, Avenue Krieg. Genéve-Suisse y le envíes toda la propaganda que tengas de las fábricas. Ginebra es un buen centro internacional. Los escandinavos tienen allí una gran central de ventas de muebles y artesanías.
8) Creo que contesté todo. A partir de ahora quedo en paz conmigo mismo y desaparecen de mi mesa tus cartas.

Recibe un fuerte abrazo de Maruja y mío:

Seoane

1972-09-11 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972
Bos Aires
Sargadelos
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1972 en 11/09/1972

Buenos Aires, 11 de Septiembre de 1972

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Recibí hace unos días tu carta del 28/VIII acompañada de las foto grafías de la pileta y de tu nueva casa y la fotocopia de un artículo de Castro Arines. También recibí la fotocopia del artículo que te censuraron en Barcelona, el programa de Barcelona de la obra de teatro de Valle Inclán y la colección de diapositivas de la exposición del libro que da idea perfecta de lo magnífica que debió haber sido. Me falta por recibir, supongo que ya habrás enviado, el catálogo y afiche para la exposición de Clavé que dejé hechos antes de venirme.
(…)
Tu casa, de cuya construcción no me habías enviado noticia alguna, a pesar de lo que creas, y no tenías además si no querías por qué mandármelas, parece ser que es estupenda según me dijo el Ingeniero Díaz, que acaba de llegar y que viene entusiasmado de todo lo que vio, de la fábrica, de la pileta y de tu casa. Creo que tienes razón en desistir de decorar las partes laterales de la pileta o la lateral que tú decías. Para cuando vayamos te llevaré algunos proyectos referidos a ese terreno de la pileta. Digo cuando vayamos. Tú preguntas cuando vamos. Esperamos hacerlo seguramente en febrero, antes no podemos salir de Buenos Aires, pero faltan pocos meses y en febrero estoy invitado a exponer y quieren que vaya a Puerto Rico y entonces Maruja y a mí se nos ocurrió un plan que me gustaría se realizase y que consiste el pasar juntos, vosotros dos y nosotros, quince o veinte días en Méjico, un país espléndido por muchos motivos y del que estoy seguro que gozarás por todas sus creaciones del pasado y aún actuales. Vosotros irías de Madrid y nosotros lo haríamos desde Puerto Rico. Regresaríamos juntos. Creo que sería un viaje provechoso y nosotros estaríamos contentísimos de hacerlo con vosotros. Además te prometo que tendríamos largas discusiones sobre las cuestiones más diversas. La exposición mía va muy bien. Estoy vendiendo bastante y tiene mucho éxito de público y crítica. Dentro de unos días sale mi carpeta de grabados, Intentando matar ideas muy pocos ejemplares, 40, y el mes que viene o el otro saldrá un pequeño libro de poemas, A maior abondamento y estoy trabajando en una antología de las 900 crónicas que hice para la audición Galicia emigrante y de las que creo hay bastantes que realmente interesan por tratarse de gentes y sucesos desconocidos en esa, aparte las que se refieren a arte o literatura. Quiero, sobre todo, dar idea de la diversidad de cuestiones que fui tratando en tantos años como duró esa audición. Para ahí tengo otros proyectos de los que ya hablaré contigo. Lástima que tenga la vida dividida entre Buenos Aires y Galicia. Creo que será siempre así, por desgracia para nosotros, pero así es el destino de los emigrantes. Lo fue de mis padres. Me alegro también mucho de que se resuelvan los problemas con Nogueira y Rey. No me enteré en qué consistía la oposición o la posición de ellos. Supongo que lo más importante y también lo que más conviene es que crezcan Sargadelos y El Castro. Ninguna fábrica de Galicia ni en España, creo, llegó a tener en tan poco tiempo el prestigio, por ejemplo, de Sargadelos, su trascendencia cultural y el favor del público. Todo esto justifica holgadamente su conducción.
En cuanto al Cuaderno de L[aboratorio de] F[ormas]: te enviaré una nueva tapa, y, con una próxima, a partir de esta semana que termino la exposición y creo que también el cuidado de la edición del Martín Fierro, para el que hice veinte grabados, te mandaré el plan completo del cuaderno.
Siento hubiesen llegado tarde mis figurines a pesar de que te los envié casi a vuelta de correo de acuerdo con tu pedido de ellos. Me complace que te hubiesen gustado. Cuando vaya a esa ya hablaremos sobre esto. Maruja se encuentra mucho mejor, gracias por vuestra preocupación, creo que ahora para estar del todo bien es cosa de un poco de tiempo.
Buenos Aires está culturalmente espléndido. Lástima que no tenemos tiempo para seguir todo cuanto se ofrece. Se están haciendo muchas obras importantes en distintos terrenos sin que en esto tenga nada que ver el Estado. Bueno, estudiar lo de Méjico. Nos gustaría mucho que nos reuniésemos allí. No te justifiques con el trabajo. De aquí a febrero puedes hacer lo posible para tener quince o veinte días de libertad. Una visita a ese país puede ser de gran utilidad, excuso decirte, para diversas cuestiones. (…)

Muchos abrazos muy fuertes de Maruja y míos para los dos.

Seoane

1973-02-26 Mencionado/a
Carta de Seoane a Girri. 1973
Bos Aires
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Girri. 1973 en 26/02/1973


Buenos Aires, 26 de Febrero de 1973

Sr. Alberto Girri
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Ahí van unas líneas para dar señal de nuestra existencia y para, con tu respuesta, saber de la vuestra y de los amigos comunes. Noticias de las que estamos impacientes. Te escribo a las 24 horas de haber llegado Lanusse a Madrid y unas horas después de haber presenciado su discurso de respuesta a Franco, en general digno, dadas las circunstancias políticas de este país, comenzando su lista de elogios en cuanto al pueblo español, con los mineros, labradores, poetas, intelectuales, para terminar con los soldados y haciendo un elogio a la libertad donde se hizo posible para terminar con ella. No puedo estar con Lanusse, pero resulta ser un oligarca y militar que hace afirmaciones que nos sorprenden, a mí a veces me gustan, sabiendo convertirse en visitante que incomoda en países que visita, Brasil, por ejemplo. Hasta ahora no es este el caso de España, pero pienso que puede llegar a serlo. Trabajo mucho. Pinto. Tengo una exposición en el mes de Mayo en Madrid y desde la habitación que me sirve de estudio descanso viendo un mar extraordinario de tormentas con olas muy altas, de 15 y más metros de altura hace una semana, llegando a barrer algunas calles cercanas y un continuo viento del norte. Me gusta mucho este mar y este viento, el viento que en La Coruña acompañó a las invasiones desde la prehistoria, los fenicios que buscaban las Islas Casitérides en busca del estaño, las legiones romanas, de hechos galas, que lo enfrentaban invadiendo por tierra los wikingos, los normandos, los ingleses y, por último, a fines del XVIII, los corsarios genoveses que aguardaban los buques que salían de los puertos gallegos para América. Unos corsarios costeros, patilludos, con sotabarba de época, muchos de los cuales se convirtieron, Vicetto, Marchessi, Tomasini, etc., con apellidos que se hicieron también gallegos, en excelentes padres de familia. Por estos días, sigo todo lo que está ocurriendo con la publicación de una novela por entregas, La cara de Dios de Valle Inclán. La tenía desde hace años un amigo mío que encontró en una ciudad andaluza las entregas encuadernadas, siento por tanto el único ejemplar existente de ella que ahora se editó. La novela es una excelente novela por entregas a la manera de las francesas de folletón, y de también por entregas, donde se anuncia el Valle Inclán posterior. Pero algún lector notó lo que denominó plagio de algún capítulo de Dostoyevski y otro de un cuento de Baroja y se encendió una polémica, más entre los lectores que entre verdaderas autoridades literarias. Esos lectores no entendieron nada y Valle Inclán, acusado de otros plagios antes que ellos por Julio Casares, se convierte en par de Homero, de Shakespeare, de Lope, de todos los inmortales que fueron acusados de lo mismo. Él hizo un collage que sirvió a su labor de creador y a mi juicio es lo mismo que si hubiesen acusado de plagio, plagio es sinónimo de robo, ya se sabe, de los grabados del siglo XIX a Max Ernst porque deshojó las novelas de Julio Verne para incorporar trozos-capítulos de los grabados que las ilustran para agregarlos a su trabajo gráfico.
Bueno, esto es todo. Valle Inclán puede estar más vivo que nunca y se ríe seguramente desde el cementerio compostelano donde está enterrado conservado por la sal, pues la leyenda popular dice que su tierra es salitrosa y que conserva los cadáveres.

Un gran abrazo para los dos, para Aurora y tú de Maruja y mío. Contesta.

[Seoane]

1973-02-26 Mencionado/a
Carta de Seoane a Baudizzone. 1973
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Baudizzone. 1973 en 26/02/1973

La Coruña, 26 de febrero de 1973

Sr. Luis M. Baudizzone
Buenos Aires

Mi querido amigo:

Te escribo unas pocas líneas con la esperanza de que me contestes, aunque sea muy brevemente me digas algo de lo que viene ocurriendo en Buenos Aires con motivo de las elecciones. Aquí se publican noticias pero muy desapasionadas y las noticias, creo yo, deben ser redactadas con apasionamiento, pesimistas, optimistas, buenas, malas, etc., de modo que den lugar a la adhesión o el rechazo. Tan desapasionadas parecen pertenecer al pasado, se les excluye del presente y deshumanizan. Tambien quisiéramos saber cuando tenéis proyectado venir, os estamos esperando, perderéis desde luego, pasado el invierno, el maravilloso espectáculo de las tormentas, del oleaje que azota esta costa y se lleva cada año en los primeros meses una buena cantidad de víctimas entre los pescadores a pesar de todas las precauciones previstas por los nuevos elementos técnicos. El oleaje impresionante que barre la costa y el violento viento del norte. Por las noches parece verse de vez en cuanto el buque fantasma, el de los apestados muertos, pero se trata generalmente de algún petrolero o barco pescador que se eleva y hace visible con las olas pareciendo dejarse llevar a la deriva o que se hunde entre espumas y deja de verse. Es una pena que no veáis este maravilloso espectáculo por temor al frío. Pero vendréis seguramente en la primavera, más propicia para el viaje y entonces os on aguardamos cun itinerario de rías y monasterios.
Estoy trabajando. Pinto mucho. Tengo una exposición en Madrid alrededor del 20 de Mayo . Los Dieste y Díaz Pardo me preguntaron por vosotros, aquí hay gentes aparte de nosotros que os quieren. En Madrid, está Newton Freitas y Lidia a quienes no hemos visto esta vez y en Orense José Suárez creo que bastante viejo, raro y neurasténico, que tampoco ví pero pienso ver. Está resultando un personaje atrabiliario con un carácter de señor rural medieval del gusto de Valle Inclán .
Por Favor (sic) escribirnos. Un abrazo grande para los dos, con saludos a los familiares y amigos comunes, de Maruja y mío:

1974-08-10 Mencionado/a
Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974
Bos Aires
O Castro [parr. Osedo, conc. Sada]
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Díaz Pardo. 1974 en 10/08/1974

Buenos Aires, 10 de Agosto de 1974

Sr. D. Isaac Díaz Pardo
Sargadelos

Querido Isaac:

Te debo respuesta a dos o tres cartas tuyas, la última del 23/VII. Recibí todo, creo, lo que me enviaste por lo menos lo que anunciabas en tus cartas, la escritura de la constitución del Museo Carlos Maside, que aún no leí, el acta de la Asamblea de Sargadelos y una revista alemana de teatro donde viene la traducción de parte de un trabajo mío sobre las ideas políticas de Valle Inclán, que tengo ganas de transformar en libro puesto que he encontrado bastante material apoyando mi tesis. Pero tengo el encargo de hacer una monografía sobre Bagaría, tengo detenido el libro sobre Maside y hoy entregué los originales de uno que hice para la Sudamericana titulado Obra Mural. Ilustraciones, en la que sucintamente expreso cual fue mi intención al realizar mis obras en esos dos géneros de la pintura y el estado de ellos en nuestra época en Europa y América. Lo publica la Editorial Sudamericana. No sé cuando regresaremos a La Coruña. Tengo cuatro exposiciones que hacer, la primera en Bonino el 3 de septiembre, y el clima político que se vive no fomenta las ganas de hacer nada. Estuvimos en Mar del Plata unas tres semanas parar hacer un trabajo que era urgente, gozamos de esa ciudad en los paseos que hacíamos en general al atardecer y descansamos del teléfono y de compromisos sociales, por eso no te escribí. Mar del Plata está aumentando su vida cultural. Como ciudad cumple ahora cien años y está llegando, o llegó ya a medio millón de habitantes. Espero que la última maniobra vuestra contra Rey sea útil para conseguir una solución al pleito. Me gustaría saber en que quedó tu conversación con Iglesias Corral, espléndido ejemplar de gran abogado zorro. Aquí estuvo Carballo Calero, alcancé a estar con él una mañana, pero pienso que sus conferencias que fueron interesantes, no pudo aprovecharlas más que algún hijo de gallegos que entendía de las cuestiones que hablaba. La colectividad envejece y no viene de ahí gente nueva. De todas maneras en el orden político se mantiene bien, continúa siendo leal a sus principios.
Esto es todo por hoy. Seré más puntual en las respuestas a las próximas cartas tuyas. Hoy le contesto también a una señorita francesa que está haciendo una tesis para la Facultad de Letras de Madrid sobre mi poesía y que me envió la copia de una carta hace un mes. Recibid Mimina y tú un gran abrazo de Maruja y mío.

Seoane

Nota: Por favor dile a Sineiro que recibí el acta de la Asamblea.

1974-11-08 Mencionado/a
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1974
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1974 en 08/11/1974

Rio de Janeiro, 8 de novembro de 1974



Ilustre Amigo Dr. Valentín Paz-Andrade,

Chegaram-me no mesmo dias suas duas amáveis cartas de 21 e de 30 de outubro. Elas me deram muita alegria não só por trazerem boas noticias do Amigo, como também por serem as primeiras cartas em galego que recebi em minha vida.
Li com compreensível satisfação as suas apreciações generosas acerca da Seleta e aguardo com o mais vivo interesse os comentários que me promete acerca de certas interpretações minhas. Suas observações e discordâncias serão de grande proveito, inclusive no preparo de uma eventual segunda edição.
Gostei de saber que recebera as cópias do Prefácio de G.R. á Antologia do Conto Húngaro e do meu artigo sobre os estrangeirismos na obra dele; que o Senhor não se esquecera da minha sugestão de traduzir um dia «A terceira margem do Rio»; e que o seu discurso de posse está-se avolumando, tomando proporções de livro.
Comunique-me as suas dúvidas acerca da cronologia da vida de Guimarães Rosa; tentarei resolvê-las.
Quanto à primeira esposa do escritor, posso informá-lo de que ela vive ainda e reside no Rio, casada em segunda núpcias. Não a conheço. (Quando conheci João Guimarães Rosa em 1945, ele já vivia há anos coma a segunda esposa, D. Aracy.) D. Vilma poderá dar-lhe, sem dúvida, informações sobre a família da mãe.
Desde já agradeço-lhe os livros cuja remessa me anuncia: os seus dois volumes, que permitirão aprofundar o nosso conhecimento, e o de Valle-Inclán, que, depois de suas referências, aguardo com viva curiosidade.
Queira aceitar as lembranças mais cordiais do admirador e amigo


Paulo Rónai

1974-12-08 Mencionado/a
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1974
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1974 en 08/12/1974

Rio de Janeiro, 8 de dezembro de 1974



Caro Amigo Valentín Paz-Andrade,

Acabo de receber a sua gentil e valiosa remessa.
Ao percorrer maravilhado os poemas de Sementeira do vento, tive a revelação visual de um poeta autêntico e de uma nova língua, que me deu o desejo de um dia ouvir os seus versos ditos pela sua voz.
Obrigado também pelo seu estudo La Anunciación de Valle-Inclán e pelo exemplar de Tirano Banderas, que serão leituras minhas nas próximas férias de verão.
Queira aceitar, com minhas melhores lembranças, meus votos cordiais de feliz Natal e Ano Bom, extensivos aos que lhe são caros.


Paulo Rónai

1975-02-24 Mencionado/a
Carta de Freitas a Seoane. 1975
Nova York
Madrid
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Freitas a Seoane. 1975 en 24/02/1975


Madrid, 24-2-75

Caro Seoane. Um abraço

Depois do teu telefonema providencial, tudo se esclareceu. Escrevemos uma carta ao Espertento e ele contestou. Tudo era e é como a Espasa-Calpe. Agora as editoras estão em contato. De editora a editora a coisa se resolverá melhor. Imajine que o Valle Inclán esteve três dias em Madrid. Telefonava todos os dias, às vezes duas –pela manhã e tarde– ameaçando visitas. Não apareceu. Talvez foi melhor assim. Lídia tinha interesse na presença do homem. Estava interessada em saber da etimologia de Esperpento, mas a consolei dizendo que isso é assunto para voce ou Dieste. Com a viuda do Baudi nos encontraremos novamente.
Ando saudoso, com morriña dos meus galegos. Estou relendo o Tirano Banderas e estou convicto que estamos diante de uma das melhores novelas do século. O corte moderno, cinematográfico (buñuelesco), audácia linguística, etc. Carlos Lacerda (o editor) está interessandíssimo em editar o Tirano; mostrará aos leitores do Brasil a influência do homem na novelística “best-selista” hispano-americana e na teatrologia também. Eu, meu caro, felicíssimo, pois serei o tradutor, trabalho que farei rezando, como se oficia uma missa solene. E isso que não sou católico.
Bem; ficou por aqui. Volto, portanto, a agradecer a gentileza do telefonema e a abraçar novamente o amigo.
Recomendações minha e de Lídia a Maruja.

Seu

Newton

Calle de Zurbano, 98

1977-02-16 Mencionado/a
Carta de Seoane a Parker. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Parker. 1977 en 16/02/1977


La Coruña, 16 de Febrero de 1977

Sra. Margot Parker
Buenos Aires

Querida Margot:

Estamos empezando, con mucha pereza, a escribir cartas. Galicia se presta más para la vida contemplativa y la conversación más o menos plácida, que para la acción. Cuando los gallegos escriben, en general poco, pueden surgir las Emilia Pardo Bazán, Valle Inclán o Camilo José Cela, o ser bastante disparatados, como creo es mi caso. Antes de llegar a La Coruña estuvimos en Madrid y Barcelona. En Madrid las exposiciones importantes empiezan a surgir en estos últimos 15 días, cuando estábamos ya en Galicia donde, sin embargo, vimos en el Convento de Santo Domingo de Santiago de Compostela, una exposición antológica de pintura española contemporánea, con Miró, Millares, Saura, Tapies, Clavé a la cabeza. Muy buena. Pero en Madrid se inauguraron cuando no estábamos, habíamos llegado a La Coruña, una gran exposición de pintura norteamericana y otra, muy importante, de pintura polaca, que supongo no llegará a Buenos Aires. En Barcelona estuvimos en la Fundación Miró, cuyo edificio fué hecho por el arquitecto catalán Sert, uno de los que trata de reivindicar la arquitectura popular mediterránea que antes había hecho el hogar-taller de Miró, en Palma de Mallorca y la Fundación Maeght, en el sur de Francia. Se trata de uno de los grandes arquitectos de nuestra época. La Fundación Miró encierra al mismo tiempo que el museo del pintor, salones para exposiciones, conferencias, audiovisuales, cine, biblioteca, etc. Se trata de una gran empresa cultural con sentido de oportunidad para nuestra época más que con relación al pasado. Cuando estuvimos en los salones de exposición se mostraba el envío hecho por España a la Bienal de Venecia, referido a la vanguardia española desde 1931 e incluyendo la guerra civil. Faltaban unos pocos nombres, algunos que se negaron, yo entre ellos, (de una época que podría ser neo-dadaísta, un dadaísta muy tardío, pero que haría el encanto actual de Romero Brest, y de lo que no tengo casi nada y lo que tengo o veo en casa de amigos me parece poco presentable) y otros para quienes sería dificil el envío, supongo, desde los países americanos donde residen.
Esto es todo por hoy, se trata de noticias que generalmente no vienen en los diarios. Estas, las que vienen, ya las habéis leído, seguramente y podeis interpretar a vuestro gusto. Escríbenos, cuéntanos que ocurre en Buenos Aires en cuanto a cuestiones culturales. Para saber precios de ganado y cereales y alguna noticia social, casi nada más, tenemos La Nación aérea.

Un gran abrazo de Maruja y mío:

[Seoane]

1977-07-19 Mencionado/a
Carta de Seoane a Girri. 1977
A Coruña
Bos Aires
Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Seoane a Girri. 1977 en 19/07/1977


La Coruña, 19 de Julio de 1977

Sr. Alberto Girri
Buenos Aires

Querido Girri:

Acabo de recibir el primer tomo de tu obra poética y te agradezco mucho la doble dedicatoria: la del libro junto a otra personalidades que estimo como las más importantes argentinas y la manuscrita de la portadilla, exagerada en cuanto dices debes, pues en la amistad se deben permanentemente un a otro y las deudas nuestras la acrecen. Nos gustó mucho tener esta primera noticia tuya después de tu salida de Buenos Aires. Nosotros estamos cada vez más sumidos en niebla, hoy apenas se ve el mar; todo, cielo, tierra y mar tienen el mismo gris blancuzco haciendo resaltar repentinamente una o varias notas de color volviéndolas más intensas. Pero la niebla está asimismo en nosotros y todo se torna confuso. Los fantasmas celtas surgen de esta niebla que todo lo domina, ellos surgen y rápidamente se esconden en ella, como surgen los muertos para dejarnos sus avisos y aún expresarnos sus dolencias, sobre todo morales, las que continúan padeciendo porque dejaron el mundo antes de arrepentirse, “de ponerse a bien con Dios”, dicen en las aldeas, que en eso consiste para ellos el arrepentimiento. Macbeth usa la niebla y la noche para sus crímenes, es un celta escocés, y los mendigos de Valle Inclán escogen la que se hace menos transparente en las encrucijadas de los caminos, junto a los cruceros, para realizar sus porquerías o sus amores. Se trata de un celta gallego. En este momento, en todos los momentos en Galicia, estoy viendo fantasmas. Algunos fueron reales y penan por sus delitos. Otros sobresalen rápidamente de la niebla y tan rápidamente como surgen vuelven a desaparecer entre ella. La lástima es que no se puedan pintar los fantasmas. Ni los surrealistas han podido hacerlo. Sólo, que recuerde, Doré, en algunas ilustraciones, aprovechando el gris claro que podían conseguir los artesanos grabadores en madera. Unos fantasmas más bien góticos y no son así. No se pueden concretar en límites, sus perfiles se confunden en la niebla, se notan más próximos a algunas estatuas de la Prehistoria, perdidos los perfiles y carcomidas por el tiempo las piedras donde fueron esculpidas. Pero, tampoco. No se pueden concretar. Cuando la niebla deja ver el paisaje, esto es maravilloso. A Galicia hay que verla así para encontrarla paradisíaca. Viéndola y no viéndola. Cuando la tenemos metida en el cerebro, es cuando el gallego siente más morriña y está contento de tenerla. Y yo la tengo, lástima que no pueda pintarla.
Cuéntame de Buenos Aires. Dime qué pasa en este invierno en cuanto a exposiciones, espectáculos, etc. Trabajo, aunque no tanto como quisiera y tengo muchas ganas de hablar con todos los amigos de ahí. Hace unos días estuvieron aquí en La Coruña Elena y Baudizzone y los Jonquières. Lo pasamos muy bien. Nos gustó mucho que hubiesen venido. Dimos algunas vueltas por esta parte de Galicia aunque la lluvia nos impidió extenderlas. De Varela no sé nada. Está en Madrid y sólo de vez en cuando hablamos por teléfono. Creo que está bien, según los amigos comunes.
Escribe, cuenta algo. Dime si le gustó el Bestiario a Aurora, etc.

Recibe un gran abrazo de Maruja y mío. A los amigos les escribiremos estos días. Otro abrazo.

[Seoane]

1978-12-00 Mencionado/a
Carta de Piñeiro a Seoane. 1978
Santiago de Compostela
Bos Aires
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Piñeiro a Seoane. 1978 en 00/12/1978

Compostela, Nadal 78


Benquerido Luis:

Hai días que chegou Imágenes de Galicia e, contemplando o seu contido, sentinme engaiolado pola extraordinaria forza evocativa que del se desprende. Para min, vén ser como un fermoso códice capaz de despertar no noso espírito os tesouros do noso pasado lexendario, mítico, histórico, poético. Un pasado que herdamos dos nosos devanceiros e que está vivo nas camadas máis profundas do noso ser, moitas veces ensumido no estado latente de emoción vaga, imprecisa, neboenta. Pero o teu libro, que merece ser manexado coa devoción íntima con que noutros tempos manexaban os “libros de horas”, ese sustrato neboento do noso ser colectivo cobra presencia máxica. As distintas dimensións de Galicia aparecen nesas páxinas con toda a forza da súa significación, ennobrecida pola gracia do arte, do teu arte. Gran parte da tua obra, querido Luis, é o mellor testemuño con que conta a nosa cultura da Galicia soñada e vivida desde o exilio, desde a emigración. Hai unha Galicia de Seoane, e esa Galicia ten tanta personalidade artística e tanta orixinalidade creadora como a Galicia de Valle Inclán, ou a Galicia de Otero Pedrayo, ou a Galicia de Castelao. Graciñas polo exemplar do libro. ¿Cándo che poderei corresponder mínimamente?

Polos viaxeiros que foron ahí, fomos sabendo de vós. Tamén soupemos por iles que chegaredes aquí coa primavera, cousa que nos alegra. Sempre nos lembramos de vós, e nestas datas aínda máis.

Apertas nosas para os dous


Ramón

1983-08-28 Mencionado/a
Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983
Rio de Janeiro
Orixinal Transcrición

Transcripción da epistola Carta de Paulo Ronai a Paz Andrade. 1983 en 28/08/1983

Sítio Pois é, 28 de agosto de 1983


Caro Valentín,

Acabo de receber cópia de seu excelente artigo sobre Drummond. Mando-o logo para o endereço dele, depois de tirar uma cópia xerox para Eduardo Portela. (Não pude falar com Drummond, que se interna hoje numa clínica para submeter-se a uma operação. Espero que tudo corra bem ao nosso poeta ultrajovem.)
Outro ultrajovem é você, a julgar pela sua continua atividade, especialmente pelas conferências que vai fazer no curso de verão da Universidade Internacional Menendez y Pelayo -tenho a certeza de que com muito êxito.
O Sr. Fernando Baptista da Silva voltou da Europa (Portugal e Paris) e remeteu-me há dois dias as 2as provas da Galeguidade. Vou entregá-las devidamente corrigidas, no dia 1º de setembro à sucursal da Difel no Rio, juntamente com o índice e o texto das orelhas.
Fico-lhe grato pela sugestão de incluirmos contistas galegos no Mar de Histórias: Valle-Inclán, Castelao, Blanco Amor. Gostaríamos muito de fazê-lo, mas faltam-nos originais. Você poderia fornecê-los?
O estado do nosso Aurélio continua estacionário. Ele tem ainda a mesma dificuldade em escrever.
Talvez o interesse saber que a Academia Brasileira de Letras me distinguiu com o Prêmio Machado de Assis para 1983, por conjunto de obra. O mesmo prêmio já foi dado a Gilberto Freyre, Guimarães Rosa, Rachel de Queiroz, etc.; sou o primeiro brasileiro naturalizado a recebê-lo.
Com nossas recomendações, minhas e de Nora, para Pilar, aceite um abraço muito cordial do seu amigo, admirador, prefaciador e tradutor



Paulo