Concha Vázquez Martínez
Santiago de Compostela, 7/ 12/1906 - Santiago de Compostela, 3/7/1971Autoría: José Manuel B. López Vázquez
Pintora que reflicte o cambio da muller labrega no século XX en Galicia
Concha Vázquez naceu no número 41 da rúa das Hortas en Santiago. É a terceira de cinco fillos nacidos nunha familia que non estivera relacionada coa creación artística, agás nos escritos inéditos do pai. Ela mesma non desvela a súa vocación pictórica ata os dezaoito anos. Daquela inicia a súa formación da man de Xoana Brocos, quizais a última representante dunha saga de artistas composteláns que se documenta dende principios do século XIX. Xoana, seguindo o método de ensinanza aínda en vixencia por aquel entón, dálle os primeiros rudimentos, facéndolle copiar láminas e xesos.
Despois, Concha Vázquez entra no taller de Tito Vázquez, «o pai da escola compostelá de pintura». Neste taller, segundo a frase afortunada do crítico de ABC Méndez Casal, o método de ensinanza era completamente diferente, xa que se baseaba só no estudo do natural, seguindo o exemplo do propio mestre, que chantaba o seu cabalete no medio dos seus alumnos. Ela conta 20 anos e cunha personalidade xa definida, pois aínda que é certo que toma de Tito Vázquez o gusto por pintar cabezas de anciáns e a paleta de terras, amarelos e carmíns, pola contra firma as obras deste período como «Concha Vázquez Eleicegui Martínez», isto é, cos dous apelidos paternos para desenganar os que pensaban que era sobriña do mestre. Aínda baixo a éxida deste, concorre, aló polo ano 1928, con dúas cabezas á Exposición Rexional de Arte Galega de Vilagarcía.
Un ano despois independízase e pon o seu primeiro estudio na compostelá rúa de Santa Cristina. Nel leva a cabo as obras da súa primeira exposición individual. Esta tivo lugar na sala do Club Náutico de Vigo. Puime Freiría, que fixo unha crítica desta exposición, destaca o que posteriormente repetirán todos os que xulgaron a pintura de Concha Vázquez: a súa innata capacidade para transmitir a alma dos seus modelos, mantendo unha fidelidade plena á realidade cun estilo novo, que non remitía en absoluto ao museo, coma sucedía coa obra dos artistas galegos do rexionalismo. De feito, aínda que a súa obra se poida inscribir nesta corrente, aparece animada con outro espírito, acorde co seu tempo, caracterizado por un forte humanismo que consegue transmitir cun estilo orixinal e, sobre todo, a través da plasmación dos ollos dos modelos, sempre cheos de vida, que se converterá na característica destacada por todos os que analizaron a súa obra.
En 1939 casa co pintor compostelán Manuel López Garabal, con quen, a partir de 1948, celebrará numerosas exposicións, nas principais vilas galegas e en Madrid, con grande éxito de crítica e de público. En 1957, tras inaugurar unha nova exposición na sala compostelá da Unión Protectora de Artesáns, sofre a primeira dunha serie de graves enfermidades que se sucederán case que ininterrompidamente e lle irán diminuíndo a saúde.
O 3 de marzo de 1971 inaugura en Santiago a que será a súa última exposición en vida, xa que finou o 3 de xullo seguinte. Uns días antes mandara dous cadros á I Exposición Nacional Trienal de Belas Artes, cuxo xurado acordou por unanimidade concederlle a Medalla de Honor como homenaxe póstuma ao conxunto da súa obra e dedicación artística, ao tempo que o concello compostelán lle dedica á súa pintura unha sala no museo da cidade.
1930, O Zapateiro, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1930, Autorretrato, 1930. col. Privada, Santiago
1930, A señora Andrea, col. Privada, Santiago
1948, Manoliño, col. Privada, Santiago
1949; Conchiña; col. Privada, Santiago
1948 Carga de mazás, Concello de Santiago
1951, Anena do remuíño, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval
1951, Xitana, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval;
1953, Do traballo, Deputación de A Coruña.
1954 No Mercado, Colección Privada, Santiago;
1956 Sibila, Museo Quiñones de León, Vigo,
1956, Lavandeiras, col. Privada, Santiago.
1956 Familia Mariñeira, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1958, O rapaz da pomba, col. Privada, Santiago.
1959, Autorretrato, col. Privada, Santiago
1961, Nai, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1963, Rapazas de Paredes, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1963 Ofrenda a San Bieto, col. Privada. Madrid.
1963, Áurea, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1962, Rapazas, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1963 Moziños, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1963, Moza do Rostro, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1964, Cavilando, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
Moziña de Pite, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval
1965, Moza de Fisterra, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1967, Mentras pace o gando, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1967, Na feira, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1968, Adelaida, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1968, Maruxa de Rei, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval
1969, Avoa e neta, col. Privada, A Coruña.
1970, Rapazas no mercado Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1970, Facendo Carnaza, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval
1970, Teresiña, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1971, O ramo do santísimo, col. Privada, Santiago.
Despois, Concha Vázquez entra no taller de Tito Vázquez, «o pai da escola compostelá de pintura». Neste taller, segundo a frase afortunada do crítico de ABC Méndez Casal, o método de ensinanza era completamente diferente, xa que se baseaba só no estudo do natural, seguindo o exemplo do propio mestre, que chantaba o seu cabalete no medio dos seus alumnos. Ela conta 20 anos e cunha personalidade xa definida, pois aínda que é certo que toma de Tito Vázquez o gusto por pintar cabezas de anciáns e a paleta de terras, amarelos e carmíns, pola contra firma as obras deste período como «Concha Vázquez Eleicegui Martínez», isto é, cos dous apelidos paternos para desenganar os que pensaban que era sobriña do mestre. Aínda baixo a éxida deste, concorre, aló polo ano 1928, con dúas cabezas á Exposición Rexional de Arte Galega de Vilagarcía.
Un ano despois independízase e pon o seu primeiro estudio na compostelá rúa de Santa Cristina. Nel leva a cabo as obras da súa primeira exposición individual. Esta tivo lugar na sala do Club Náutico de Vigo. Puime Freiría, que fixo unha crítica desta exposición, destaca o que posteriormente repetirán todos os que xulgaron a pintura de Concha Vázquez: a súa innata capacidade para transmitir a alma dos seus modelos, mantendo unha fidelidade plena á realidade cun estilo novo, que non remitía en absoluto ao museo, coma sucedía coa obra dos artistas galegos do rexionalismo. De feito, aínda que a súa obra se poida inscribir nesta corrente, aparece animada con outro espírito, acorde co seu tempo, caracterizado por un forte humanismo que consegue transmitir cun estilo orixinal e, sobre todo, a través da plasmación dos ollos dos modelos, sempre cheos de vida, que se converterá na característica destacada por todos os que analizaron a súa obra.
En 1939 casa co pintor compostelán Manuel López Garabal, con quen, a partir de 1948, celebrará numerosas exposicións, nas principais vilas galegas e en Madrid, con grande éxito de crítica e de público. En 1957, tras inaugurar unha nova exposición na sala compostelá da Unión Protectora de Artesáns, sofre a primeira dunha serie de graves enfermidades que se sucederán case que ininterrompidamente e lle irán diminuíndo a saúde.
O 3 de marzo de 1971 inaugura en Santiago a que será a súa última exposición en vida, xa que finou o 3 de xullo seguinte. Uns días antes mandara dous cadros á I Exposición Nacional Trienal de Belas Artes, cuxo xurado acordou por unanimidade concederlle a Medalla de Honor como homenaxe póstuma ao conxunto da súa obra e dedicación artística, ao tempo que o concello compostelán lle dedica á súa pintura unha sala no museo da cidade.
OBRA:
1930, O Zapateiro, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1930, Autorretrato, 1930. col. Privada, Santiago
1930, A señora Andrea, col. Privada, Santiago
1948, Manoliño, col. Privada, Santiago
1949; Conchiña; col. Privada, Santiago
1948 Carga de mazás, Concello de Santiago
1951, Anena do remuíño, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval
1951, Xitana, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval;
1953, Do traballo, Deputación de A Coruña.
1954 No Mercado, Colección Privada, Santiago;
1956 Sibila, Museo Quiñones de León, Vigo,
1956, Lavandeiras, col. Privada, Santiago.
1956 Familia Mariñeira, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1958, O rapaz da pomba, col. Privada, Santiago.
1959, Autorretrato, col. Privada, Santiago
1961, Nai, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1963, Rapazas de Paredes, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1963 Ofrenda a San Bieto, col. Privada. Madrid.
1963, Áurea, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1962, Rapazas, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1963 Moziños, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1963, Moza do Rostro, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1964, Cavilando, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
Moziña de Pite, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval
1965, Moza de Fisterra, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1967, Mentras pace o gando, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1967, Na feira, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1968, Adelaida, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1968, Maruxa de Rei, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval
1969, Avoa e neta, col. Privada, A Coruña.
1970, Rapazas no mercado Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1970, Facendo Carnaza, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval
1970, Teresiña, Museo de Santiago, Santo Domingos de Bonaval.
1971, O ramo do santísimo, col. Privada, Santiago.
Como citar: López Vázquez, José Manuel B. : Concha Vázquez Martínez. Publicado o 1/1/2008 no Álbum de Galicia (Consello da Cultura Galega) http://consellodacultura.gal/album-de-galicia/detalle.php?persoa=4064. Recuperado o 30/05/2023
DOCUMENTACIÓN SOBRE
Xuízo crítico da obra de Concha Vázquez realizado polo catedrático de Historia da arte da Universidade Compostelá Ramón Otero Túñez.
Fonte: El Correo Gallego (24/ 10/ 1971)
Lembranza do periodista Jesús Rey Alvite en que define a personalidade da pintora
Fonte: El Correo Gallego ( 5/11/1971)
Crónica emitida en Radio Galicia con xuízos de valor sobre a obra e personalidade de Concha Vázquez
Fonte: Radio Galicia (23/07/1949)
Ligazóns de interese
Concepción Vázquez Martínez na Real Academia de Historia
[última consulta: 24/11/2021]
Referencias bibliográficas
- CORREDOIRA, P. (ed.), Pintores compostelanos, Santiago de Compostela, Consorcio, 2004.
- LÓPEZ VÁZQUEZ, J.M. B. , “Concha Vázquez” en C. del PULGAR SABÍN (ed.), Artistas Galegos Pintores, Regionalismo III, Vigo, Nova Galicia, 1999.
- LÓPEZ VÁZQUEZ, J.M. B., SEARA MORALES, I. , El Arte Contemporáneo, A Coruña, Hércules, 1995.
- LÓPEZ VÁZQUEZ, J.M. B., “Concha Vázquez Pintora Compostelana”, Compostellanum, XXV (1980), p. 3-22.
- VV.AA.: HOMENAJE a pintores compostelanos, A Coruña, Diputación Provincial, 1981.
