Nace Avelina Valladares en Vilancosta (A Estrada) en 1825, lugar onde tamén morrerá 77 anos máis tarde, en 1902, e do que en poucas ocasións na súa vida se separará. As súas orixes sitúana nunha familia numerosa (un irmán seu é Marcial Valladares, o autor da considerada como novela inaugural da literatura galega, Maxina ou a filla espúrea ) e fidalga; e é precisamente isto último o que nos explicaría a formación que posuía Avelina. Decatémonos de que naquela Galicia de comezos do XIX o índice de alfabetización entre as mulleres apenas alcanzaba o 3 por cento, o que evidencia claramente que a educación feminina non era prioritaria nin tan sequera entre as clases máis acomodadas. Non aconteceu así, afortunadamente, no caso da nosa autora, que gozou dunha formación inusual, xa que demostrou ter dominado tanto a literatura de ficción como a ensaística. A súa principal ocupación durante a súa vida foi o servizo aos demais (nunca casou) desde as súas fondas conviccións relixiosas. Participou así na Xunta Parroquial de Beneficencia da súa parroquia, Berres; o que foi unha das causas que propiciaron que lle fose concedida a Cruz de Beneficencia en 1894. Dedicouse profusamente á escrita durante dous períodos da súa vida: a década de 1840 a 1850 e os anos de 1864 a 1879. De feito, a maioría da obra súa que conservamos data dalgún dos anteriores períodos.

Como poeta, poderiámola inscribir na tradición maiormente cultivada polas plumas de muller naquela altura, xa que as súas composicións tratan temas relixiosos, amicais, de costumes... O que máis chama a atención dentro da súa produción son os artigos que conservamos, xa que se afastan claramente das que se supuña que eran preocupacións femininas e abordan, sen complexos, cuestións prácticas como os cultivos, fan denuncia social ("El ochavo milagroso" critica algunhas supersticións populares) ou diríxense á autoridade (neste caso eclesiástica) para facer peticións de interese xeral. É tamén digno de destacar o seu Diálogo entre un peregrino que se dirige a Compostela y un labriego , obra bilingüe con claras características proclives á dramatización (hoxe existe unha versión teatral feita por Xosé Lueiro Lemos). Porén, debemos lamentar o peso dos preconceptos sociais no XIX (aínda hoxe vixentes nalgúns casos) que fixeron que Avelina Valladares non concedese importancia á súa obra escrita: a maior parte dela nin a entregou ao prelo e incluso opinaba da súa poesía que eran harapos [...] que nada valen y sólo sirven para descansar en nuestra biblioteca de familia.

Aínda así, Avelina Valladares é unha pioneira na literatura galega, xa que é das primeiras mulleres (se non a primeira) en publicar artigos que hoxe chamariamos de opinión na prensa escrita, así como unha adiantada ao empregar a lingua galega nalgúns dos seus poemas.

OBRA DE AVELINA VALLADARES

VALLADARES NÚÑEZ, Avelina: "A Ulla", poema en galego. s.d.

VALLADARES NÚÑEZ, Avelina: Artigo en La exposición compostelana sobre cuestións agrícolas. 1858

VALLADARES NÚÑEZ, Avelina: "Exposición al Eminentísimo Cardenal Sr. García Cuesta, Arzobispo de Compostela", artigo en que lle pide ao Cardeal Arcebispo de Compostela permiso para que os fregueses poidan usar unto na Semana Santa e na época das vixilias. 1878

VALLADARES NÚÑEZ, Avelina: "El ochavo milagroso", El Eco de Galicia . 1885

VALLADARES NÚÑEZ, Avelina: "Os que emigran", poema en galego. s.d.

VALLADARES NÚÑEZ, Avelina: "A pobre horfiña", Follas Novas, La Habana, 289 (14 de decembro), p. 1. 1902

VALLADARES NÚÑEZ, Avelina: "Miña joia", Follas Novas, La Habana, 307 (19 de abril), p. 3. 1903

VALLADARES NÚÑEZ, Avelina: "Himno al Apóstol Santiago", Follas Novas, La Habana, 373 (24 de xullo) p.10. 1904

VALLADARES NÚÑEZ, Avelina: Caderno con 41 poemas inéditos (descuberto de Aurora Marco). 1984

VALLADARES NÚÑEZ, Avelina: Diálogo entre un peregrino que se dirige a Compostela y un labriego, versión teatral de Xosé Lueiro Ramos, A Estrada, Edicións Fervenza. 2000