Finais do século XIX na Coruña. Dolores del Río Sánchez-Granados edúcase nun ambiente burgués, conservador e católico, no que o modelo hexemónico sobre a feminidade é o do «anxo do fogar». Porén o seu posicionamento ideolóxico, coma o doutras mulleres do momento, vaise ver influído por figuras como Concepción Arenal ou a escritora catalá e católica Dolors Monserdá, que fan unha relectura do feminismo desde os postulados do catolicismo e a maternidade social, para intervir no espazo público e a favor da cidadanía feminina.

Os escasos datos persoais cos que contamos non nos permiten saber con exactitude nin a data de nacemento nin na que finou esta escritora e mestra coruñesa. É a terceira das catro fillas do tenente coronel de Infantaría Ángel del Río Uría. Estuda, xunto coa súa irmá pequena, Julia, os cursos de extensión universitaria da Normal de Mestras en 1912 e 1913. En 1914, a prensa recolle a nova dunha conferencia que pronuncia nesta mesma Escola sobre a formación moral das mulleres e os espazos en que estas tiveron unha singular e decisiva intervención. Do seu labor como docente sabemos que exerceu como mestra particular e que, cando menos en 1916, tamén daba clases nas Escolas Nocturnas para Obreiros da Coruña.

Así mesmo, dada a pouca información que posuímos da súa vida persoal, é difícil saber se mantén relación con outras escritoras do seu tempo, máis alá de ser a madriña da tamén poeta coruñesa Marynés Casal, ou se entra en contacto coa vida literaria da Coruña deses anos. Si sabemos que, coma outras literatas galegas conservadoras Francisca Herrera Garrido, Herminia Fariña Cobián ou Carmen Prieto, vai manifestar o seu apoio ao levantamento militar de Franco nos primeiros anos da Guerra Civil.

Cultiva varios xéneros literarios, aínda que cunha maior dedicación á poesía, coa que se inicia e coa que participa, desde moi cedo, en premios e certames. En 1903, presenta unha memoria poética na Real Sociedad Económica de Amigos del País de Valencia e, en 1907, é premiada por esta mesma sociedade. Cinco anos despois, en 1908, cando publica o libro de poemas Ráfagas, a Real Academia de Buenas Letras de Málaga noméaa académica correspondente. En 1913, é premiada no certame literario da Academia Bibliográfica-Mariana de Lleida e no poético organizado pola revista La Ilustración Gallega.

No que toca ao teatro, Dolores del Río, a carón de Carmen Prieto Rouco e Herminia Fariña Cobián, é unha das dramaturgas do primeiro terzo do s. XX. En 1910, a Asociación de Maestros de San Casiano de Sevilla, na que figura como membro numerario, imprime El Forastero. Juguete cómico en un acto, pero vai ser a escaseza de pezas teatrais en galego a que a leva a escribir algunhas para os grupos cos que ten relación. A primeira da que temos constancia é Lonxe da aldea, estreada na Coruña en 1914. En 1916, escribe Costumes novas e Parla e Parrafeo, para ser representadas polo cadro da Asociación das Doutrinas Sociais e Escolas Nocturnas de Obreiros, no Instituto Eusebio da Guarda da Coruña.

Podemos atopar os seus escritos en diversas publicacións periódicas, case sempre de tendencia católica. Entre 1915 e 1921, colabora na revista granadina La Alhambra pero neses anos é tamén habitual atopar a súa sinatura en El Eco Franciscano, no que mantén a súa colaboración até a posguerra. Escribe, ademais, en Galicia pintoresca: revista pintoresca ilustrada, na que en 1917 aparece «Conto», unha pequena narración en galego na que deixa claro o seu antisocialismo. Asidua de La Ilustración Gallega, escribe para esta revista o poema «Non chores meu neno» e, en 1927, aparece en El Compostelano «A pantasma», relato en verso en catro partes.

Tamén publica en xornais como El defensor de Córdoba ou El Día de Palencia e é colaboradora do coruñés El Ideal Gallego. É aquí onde atopamos as columnas «Un paso más en el feminismo», publicada en 1922, e «Más sobre el feminismo», en 1923. Esta última é a réplica a outro escrito, posiblemente da autoría dalgún seguidor dos postulados que, sobre as capacidades mulleres, promovía o médico galego Nóvoa Santos. É o seu un feminismo diferente do feminismo progresista, cun discurso construído desde o compromiso ideolóxico coas ensinanzas da Igrexa Católica pero cunha notable dedicación á mellora da condición feminina. Nas escasas palabras escritas sobre o tema que nos deixou, Dolores defende con fervor o dereito das mulleres á educación superior e a exercer unha profesión, e evidencia a súa preocupación polo feito de seren máis valoradas polo aspecto que polos logros intelectuais.

Dolores del Río Sánchez-Granados, incluída entre as precursoras como escritora, é parte tamén do relato da cultura política e da aprendizaxe dos feminismos históricos na Galiza do primeiro terzo do s. XX.


Obra de Dolores del Río Sánchez Granados

Libros
RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: Ráfagas. Poesías premiadas e inéditas, Tipografía La Constancia, A Coruña, 1908.

Poemas
RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “La plegaria del soldado”, La Independencia: diario de noticias (8-12-1914), p.1

RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “El Lábaro”, Revista de la Sociedad de Estudios Almerienses, Almería C IV-X, III (1912, p.130-133

RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “La Muralla”, La Ilustración Gallega, Vigo ( 20-6-1912), p.4

RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “El poeta”, La Ilustración Gallega, Vigo (25-11-1912), p.7

RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “Non chores meu neno”, La Ilustración Gallega, Vigo (15/01/1913), p.12

Contos
RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “El cuento de la semana: Poder Misterioso”, El pueblo : Semanario Católico, Toledo(1-10-1916), p.3

RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “El símbolo”, El Día de Palencia (13-2-1928), p.4

RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “Conto”, Galicia Pintoresca, Vilalba, nº 37 (1917), p.4

Columnas
RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “Siluetas Callejeras. El Trovero”, El Defensor de Córdoba (9-7-1920), p.3

RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “Crónicas Callejeras”, El Ideal Gallego, A Coruña (23-9-1921 e 7-2/1921), portada.

RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “Optimismo y Pesimismo”, El defensor de Córdoba (9-9-1922), p.2

RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “Un paso más en el feminismo”, El Ideal Gallego ( 2-5-1922 ), p.5

RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “Más sobre el feminismo”, El Ideal Gallego ( 24/4/1923), p.5

RÍO SANCHEZ GRANADOS, Dolores del: “Galicia Triunfa”, El Eco Franciscano (15-7-1937), p.321